Вы тут

Расліны-агрэсары ідуць у наступ


Ін­ва­зіў­ныя ві­ды з Паў­ноч­най Аме­ры­кі за­хоп­лі­ва­юць на­шы аб­ся­гі.

Бар­шчэў­нік Са­сноў­ска­га, су­мнік ка­над­скі, «ша­лё­ны агу­рок», ра­бі­нія псеў­да­ака­цыя, ясе­ня­ліс­ты клён... Апроч бар­шчэў­ні­ка, пра ас­тат­нія ві­ды рас­лін гуч­на за­га­ва­ры­лі ле­тась, ка­лі вы­яві­ла­ся, што маш­та­бы іх рас­паў­сюдж­ван­ня на тэ­ры­то­рыі Бе­ла­ру­сі на­гад­ва­юць са­праўд­ную экс­пан­сію.

1Пры­чы­ны з'яў­лен­ня гэ­тых ві­даў на тэ­ры­то­рыі Бе­ла­ру­сі роз­ныя. Бар­шчэў­нік мер­ка­ва­ла­ся вы­ка­рыс­тоў­ваць у якас­ці кор­му для жы­вё­лы. Ясе­ня­ліс­ты клён і ра­бі­нія псеў­да­ака­цыя шы­ро­ка вы­ка­рыс­тоў­ва­лі­ся пад­час азе­ля­нен­ня. А су­мнік ка­над­скі і эхі­на­цыс­тыс ло­пас­це­вы (вя­до­мы ў на­ро­дзе пад наз­вай «ша­лё­ны агу­рок») ужы­ва­лі­ся ў якас­ці дэ­ка­ра­тыў­ных рас­лін.

Зра­зу­ме­ла, што з та­кі­мі агрэ­сіў­ны­мі чу­жын­ца­мі трэ­ба зма­гац­ца. Так, у Мін­ску за апош­нія два га­ды пло­шча, за­ня­тая бар­шчэў­ні­кам Са­сноў­ска­га, ска­ра­ці­ла­ся аж­но ў ча­ты­ры ра­зы! Ды вось толь­кі экс­пан­сій­ную эс­та­фе­ту ў яго пе­ра­ха­пі­лі су­мнік ка­над­скі ды «ша­лё­ны агу­рок», якія па­куль пе­ра­ма­га­юць ча­ла­ве­ка...

Сум­ныя на­ступ­ствы су­мні­ка

— У 2010 го­дзе мы пра­вя­лі ка­даст­ра­вае да­сле­да­ван­не бе­ла­рус­кай рас­лін­нас­ці, — га­во­рыць за­гад­чык сек­та­ра ка­даст­ру рас­лін­на­га све­ту Ін­сты­ту­та экс­пе­ры­мен­таль­най ба­та­ні­кі імя
В.Ф. Куп­рэ­ві­ча НАН Бе­ла­ру­сі Алег Мас­лоў­скі.
— Пад­час яго вы­яві­ла­ся, што на тэ­ры­то­рыі кра­і­ны ўка­ра­ні­ла­ся шмат ін­ва­зіў­ных, чу­жа­род­ных для на­шай фло­ры ві­даў. І «га­на­ро­вае» пер­шае мес­ца тут на­ле­жыць су­мні­ку ка­над­ска­му.

Гэ­тую рас­лі­ну ба­чы­лі ў апош­ні час усе. Сцяб­лі­на яе вы­рас­тае на вы­шы­ню ад 50 да 200 сан­ты­мет­раў. Ліс­це ў су­мні­ка вост­ра­ву­голь­нае. На­вер­се сцяб­лі­ны зна­хо­дзяц­ца жоў­тыя мя­цёл­кі.

Паў­ноч­на­а­ме­ры­кан­скі пры­шэ­лец рас­паў­сю­дзіў­ся па тэ­ры­то­рыі Еў­ра­зіі як пры­го­жая дэ­ка­ра­тыў­ная рас­лі­на. Па­сту­по­ва ён пе­ра­ся­ліў­ся ў на­ва­коль­нае ася­род­дзе і здзі­чэў. У Бе­ла­ру­сі ён су­стра­ка­ец­ца амаль паў­сюд­на.

— Су­мнік пра­ду­цы­руе вя­лі­кую коль­касць на­сен­ня, — пра­цяг­вае Алег Мас­лоў­скі. Толь­кі ад­на мя­цёл­ка мо­жа даць да 20 ты­сяч ся­мя­нак! Больш за тое, з кож­ным го­дам су­мнік ста­но­віц­ца ўсё больш агрэ­сіў­ным і на­хаб­ным. Ву­чо­ныя па­раў­на­лі су­час­ныя да­ныя па гэ­тай рас­лі­не з ін­фар­ма­цы­яй дзе­ся­ці­га­до­вай даў­ні­ны. Ака­за­ла­ся, што ця­пер кар­ня­ві­шчы рас­лі­ны вы­дзя­ля­юць у гле­бу знач­на больш атрут­ных рэ­чы­ваў, чым та­ды. Гэ­та і ёсць ды­вер­сій­ны ме­ха­нізм су­мні­ка, які, бес­кант­роль­на рас­паў­сюдж­ва­ю­чы­ся, змя­няе «пад ся­бе» струк­ту­ру і рэз­ка па­гар­шае якасць і каш­тоў­насць сель­ска­гас­па­дар­чых угод­дзяў. Тыя ж лу­гі ста­но­вяц­ца ма­ла­пра­дук­цый­ны­мі. А буй­ная ра­га­тая жы­вё­ла су­мнік не есць, бо ён вель­мі атрут­ны. Тут жа трэ­ба да­даць, што здзі­чэ­лы ка­над­скі «госць» па­чаў ак­тыў­на пра­ні­каць у ля­сы, дзе зні­шчае на­ту­раль­ную рас­лін­насць. На но­вай ра­дзі­ме ён уплы­вае на суседнія рас­лі­ны ку­ды больш не­га­тыў­на, чым на гіс­та­рыч­най. Але пры ўсім гэ­тым з су­мні­ка мо­жа зда­быць і ка­рысць. У ім зна­хо­дзіц­ца шэ­раг ці­ка­вых для ву­чо­ных рэ­чы­ваў. Ужо сён­ня ён вы­ка­рыс­тоў­ва­ец­ца ў фар­ма­ка­ло­гіі для ля­чэн­ня кар­дыя­ла­гіч­ных за­хвор­ван­няў. Бе­ла­рус­кія ву­чо­ныя рас­пра­цоў­ва­юць прэ­па­ра­ты, якія бу­дуць скі­ра­ва­ны на ба­раць­бу з ан­ка­ло­гі­яй...

Цэнтр арэ­а­ла ка­над­ска­га су­мні­ка зна­хо­дзіц­ца там, дзе яго па­ча­лі вы­ка­рыс­тоў­ваць ра­ней за ўсё. Яго ін­тэн­сіў­на вы­са­джва­лі на мо­гіл­ках, пры­ся­дзіб­ных участ­ках, ля да­моў у вёс­ках... Па­сту­по­ва ён стаў утва­раць тут буй­ныя па­пу­ля­цыі і на­ват за­рас­ні­кі.

Стра­тэ­гія «па­во­дзін» су­мні­ка змен­лі­вая. Спа­чат­ку ён рас­це не­вя­лі­кі­мі гру­па­мі і раз­ві­ва­ец­ца па­воль­на. Ад­нак ка­лі асоб­ныя па­пу­ля­цыі злі­ва­юц­ца ў адзін вя­лі­кі ма­сіў, тут су­мнік і па­чы­нае ма­сі­ра­ва­ны на­ступ на воль­ныя ад яго тэ­ры­то­рыі. І пло­шча, якую зай­мае гэ­ты від, кож­ны год па­вя­ліч­ва­ец­ца на 15-20%. А гэ­та вель­мі шмат.

Уво­сень су­мнік з'яў­ля­ец­ца для мес­ца, дзе ён рас­це, са­праўд­най бом­бай без дэ­та­на­та­ра. У гэ­тую па­ру ста­рыя сцяб­лі­ны пус­та­зел­ля ста­но­вяц­ца су­хі­мі. За­рас­ні­кі яго вель­мі лёг­ка ўспых­ва­юць ад вы­пад­ко­вай іск­ры...

Ка­лі ж су­мнік вы­рас по­бач з ва­шым пры­ся­дзіб­ным участ­кам, яго не­аб­ход­на як ма­га хут­чэй вы­да­ліць. Лепш за ўсё скош­ваць не­бяс­печ­ную рас­лі­ну два ра­зы на год. Гэ­та ро­біц­ца для та­го, каб не даць су­мні­ку за­цвіс­ці і ўтва­рыць на­сен­не...

«Ша­лё­ны агу­рок» за­хоп­лі­вае бе­ра­гі ва­да­ёмаў

«Ша­лё­ны агу­рок» рас­паў­сюдж­ва­ец­ца хут­чэй за су­мнік з бар­шчэў­ні­кам. Зма­гац­ца з гэ­тай лі­я­най вель­мі цяж­ка — на сва­ім шля­ху яна аб­лыт­вае ўсё. Та­му адзі­ны дзейс­ны, але ня­прос­ты ва­ры­янт — гэ­та зні­шчаць та­кія за­рас­ні­кі пад­чыс­тую. А ўжы­ван­не гер­бі­цы­даў у ба­раць­бе з «за­хоп­ні­кам» аб­ме­жа­ва­на тым, што рас­це ён пе­ра­важ­на ў пой­мах рэк...

— Гэ­тая лі­я­на на па­ру з су­мні­кам шы­ро­ка вы­ка­рыс­тоў­ва­ла­ся для дэ­ка­ра­тыў­на­га аздаб­лен­ня тэ­ры­то­рыі, — га­во­рыць Алег Мас­лоў­скі. — Ця­пер жа яна так­са­ма вы­рва­ла­ся з-пад кант­ро­лю. І ў перс­пек­ты­ве мо­жа стаць на­ва­лай больш не­бяс­печ­най, чым су­мнік, — у кан­ку­рэн­цыі за мес­ца пад сон­цам з ім і бар­шчэў­ні­кам «ша­лё­ны агу­рок» вы­хо­дзіць пе­ра­мож­цам. Ачаг яго рас­паў­сю­джан­ня — Па­лес­се і пой­ма Дняп­ра. Ле­тась па­ча­ла­ся імк­лі­вая экс­пан­сія эхі­на­цыс­ты­са на поў­нач. Па ця­чэн­ні Нё­ма­на ён ужо па­да­браў­ся да Грод­на. На бе­ра­гах Свіс­ла­чы гэ­ты «агрэ­сар» ужо зна­хо­дзіц­ца на под­сту­пах да Мін­ска.

Нам трэ­ба ка­рэк­та­ваць так­ты­ку і пе­ра­хо­дзіць ад аба­ро­ны да ра­шу­ча­га на­сту­пу на гэ­тых ды­вер­сан­таў у рас­лін­ным аб­ліч­чы. Яр­кі прык­лад гэ­та­га — сі­ту­а­цыя з бар­шчэў­ні­кам. Дзя­ку­ю­чы ак­тыў­на­му зма­ган­ню з гэ­тай на­ва­лай на тэ­ры­то­рыі Мін­ска за апош­нія два га­ды ўда­ло­ся па­мен­шыць зай­ма­ную ім пло­шчу ў ча­ты­ры ра­зы. Але ў ідэа­ле трэ­ба рас­пра­цоў­ваць комп­лекс не­аб­ход­ных ме­ра­пры­ем­стваў да та­го, як пач­нец­ца экс­пан­сія чар­го­ва­га не­бяс­печ­на­га ін­ва­зіў­на­га ві­ду. Так, да нас з поўд­ня і ўсхо­ду ак­тыў­на ру­ха­ец­ца яшчэ боль­шая не­бяс­пе­ка — амб­ро­зія па­лы­на­ліс­тая, якая пра­ва­куе раз­віц­цё алер­гіі.

Ка­над­скі су­мнік ма­са­ва вы­са­джва­лі ледзь не ў кож­най вёс­цы. Шмат яго рас­це і на мо­гіл­ках — лю­дзей пад­ку­пі­ла яго пры­га­жосць і не­пе­ра­бор­лі­васць да знеш­ніх умоў. Але ця­пер маш­та­бы рас­паў­сю­джан­ня гэ­тай рас­лі­ны пры­ня­лі са­праў­ды па­гра­жаль­ныя для аграр­на­га сек­та­ра па­ме­ры. Та­му на­ву­коў­цы звяр­та­юц­ца да ўсіх з за­клі­кам: не са­джай­це су­мнік, эхі­на­цыс­тыс ло­пас­це­вы ды ін­шыя ін­ва­зіў­ныя ві­ды, не псуй­це сваю род­ную пры­ро­ду.

А ка­лі вы дзесь­ці знай­шлі за­рас­нік гэ­тых рас­лін, то аба­вяз­ко­ва па­ве­дам­ляй­це аб гэ­тым у Ін­сты­тут экс­пе­ры­мен­таль­най ба­та­ні­кі па тэ­ле­фо­не (017) 284 20 25. Бо ка­лі мы не спы­нім агрэ­сію рас­лін-чу­жын­цаў сён­ня, заўт­ра на гэ­та спат­рэ­біц­ца знач­на больш срод­каў і сіл. Так, у кра­і­нах За­ход­няй Еў­ро­пы і ЗША што­га­до­выя стра­ты, якія пры­но­сяць ін­ва­зіў­ныя ві­ды рас­лін, ужо вы­мя­ра­юц­ца ў аст­ра­на­міч­ных ліч­бах у дзя­сят­кі міль­яр­даў до­ла­раў...

Ва­ляр'­ян ШКЛЕН­НІК.

Выбар рэдакцыі

Культура

Наш трыццаты «Лістапад»

Наш трыццаты «Лістапад»

Цырымонія адкрыцця XXX Мінскага міжнароднага кінафестывалю «Лістапад» прайшла 1 лістапада ў Палацы Рэспублікі. 

Калейдаскоп

Усходні гараскоп на наступны тыдзень

Усходні гараскоп на наступны тыдзень

Для Блізнятаў падзеі на гэтым тыдні складуцца на іх карысць.

Транспарт

Як развіваецца авіяцыйная галіна?

Як развіваецца авіяцыйная галіна?

«На крылах» — каля 2 мільёнаў пасажыраў.

Сацыяльная падтрымка

У каго і на колькі вырасце пенсія?

У каго і на колькі вырасце пенсія?

Эксперты адказалі на распаўсюджаныя пытанні аб зменах у пенсіённым забеспячэнні.