Вы тут

Ен заўсёды кудысьці спяшаўся...


Успаміны пра гісторыка Генадзя Каханоўскага.

Ка­лі ма­ла­дзе­чан­цы за­хо­чуць па­ста­віць пом­нік свай­му вы­дат­на­му зем­ля­ку Ге­на­дзю Ка­ха­ноў­ска­му (а я ду­маю, што гэ­та ра­на ці поз­на ад­бу­дзец­ца), скульп­ту­ру вя­до­ма­га гіс­то­ры­ка, на маю дум­ку, трэ­ба ра­біць у вы­гля­дзе вы­со­ка­га, кры­ху ху­дар­ля­ва­га муж­чы­ны ў ка­пе­лю­шы, пла­шчы пад по­яс і аба­вяз­ко­ва — з парт­фе­лем у ру­ках. Пры­чым муж­чы­на па­ві­нен ві­да­воч­на ку­дысь­ці спя­шац­ца...

Ме­на­ві­та та­кім за­пом­ніў­ся мне Ге­надзь Аляк­санд­ра­віч. А ба­чы­ла я яго ў сва­ім дзя­цін­стве і юнац­тве час­та — ба­дай, кож­ны дзень. Мы жы­лі не­да­лё­ка ад­но ад ад­на­го — на­шы да­мы і сён­ня ста­яць у Ма­ла­дзеч­не на су­сед­ніх ву­лі­цах амаль па­ра­лель­на, а ву­лі­цы звяз­вае ка­рот­кі пра­ву­лак.

Што­дня гэ­тым пра­вул­кам Ге­надзь Ка­ха­ноў­скі ішоў на пра­цу ў края­знаў­чы му­зей, а ўве­чар вяр­таў­ся да­до­му. Уран­ку ён ха­дзіў шпар­ка, як хо­дзяць лю­дзі мэ­та­на­кі­ра­ва­ныя, за­кла­по­ча­ныя важ­най спра­вай, якім трэ­ба за дзень шмат ча­го зра­біць, шмат ку­ды па­спець, але пры гэ­тым заў­сё­ды вет­лі­ва зда­роў­каў­ся з ўсі­мі, у тым лі­ку і са мной, та­ды яшчэ школь­ні­цай. Вя­до­ма, у той час я са­ма пер­шай кры­ча­ла яму: «Доб­ры дзень!» Уве­чар жа, пас­ля пра­цы, ён пры су­стрэ­чы ўжо мог і пры­пы­ніц­ца, рас­пы­таць, як спра­вы, як ву­чо­ба... Ка­лі ж на два­ры бы­лі мае баць­кі, ён аба­вяз­ко­ва па­ды­хо­дзіў да іх, каб пе­ра­кі­нуц­ца не­каль­кі­мі сло­ва­мі пра на­двор'е, пра ўра­джай, пра га­рад­скія на­ві­ны, і яшчэ, каб рас­ка­заць нам на­ві­ны пра Мі­шу. Мі­ша — гэ­та Мі­хась Тка­чоў, ар­хе­о­лаг, гіс­то­рык, а ў да­лей­шым — вя­до­мы гра­мад­скі дзе­яч, род­ны пля­мен­нік ма­ёй ма­ці і даў­ніш­ні ся­бар Ге­на­дзя Ка­ха­ноў­ска­га. Ме­на­ві­та гэ­тая ака­ліч­насць — на­ша рад­ство з Тка­чо­вым, ба­дай, і зблі­зі­ла нас з Ка­ха­ноў­скім.

Шчы­ра ка­жу­чы, Мі­хась пры­яз­джаў у Ма­ла­дзеч­на не столь­кі да нас, коль­кі да Ге­на­дзя Аляк­санд­ра­ві­ча. Па­ся­дзеў­шы га­дзі­ны дзве-тры за на­кры­тым ста­лом у на­шай ха­це, ён звы­чай­на ішоў да сяб­ра і мог ужо не вяр­нуц­ца, а поз­на ўве­ча­ры ад­ра­зу ад Ка­ха­ноў­скіх пай­сці на вак­зал, на элект­рыч­ку. Мая ма­ці на­ват крыў­дзі­ла­ся за гэ­та на пля­мен­ні­ка, раў­на­ва­ла яго да Ге­на­дзя Ка­ха­ноў­ска­га.

А мне та­кое бы­ло зра­зу­ме­лым.  Я звы­чай­на пры­сут­ні­ча­ла пры рас­по­ве­дах ад­на­го пра дру­го­га, та­му доб­ра ве­да­ла пра роз­ныя ню­ан­сы і праб­ле­мы ў іх пра­фе­сій­най дзей­нас­ці: пра ня­зго­ду ў на­ву­ко­вых по­гля­дах Тка­чо­ва з Абэ­цэ­дар­скім (з дзя­цін­ства ве­да­ла гэ­та проз­ві­шча!), пра не­ад­на­знач­нае стаў­лен­не мяс­цо­вых улад да дзей­нас­ці Ка­ха­ноў­ска­га, пра цяж­кас­ці пад­рых­тоў­кі, а по­тым і аба­ро­ны на­ву­ко­вых прац, на той час — док­тар­скай Тка­чо­ва і кан­ды­дац­кай Ка­ха­ноў­ска­га, і пра тое, як яны да­па­ма­га­лі адзін ад­на­му... Тка­чоў быў вель­мі ад­кры­ты ча­ла­век. Ён усё шчы­ра рас­па­вя­даў ма­ёй ма­ці пад­час сва­іх пры­ез­даў да нас, а я заў­сё­ды з за­ці­каў­ле­нас­цю слу­ха­ла (дзіў­нае са­вец­кае вы­ха­ван­не: у сям'і чуць ад­но, у шко­ле га­ва­рыць, што па­тра­бу­юць, і ні­ко­лі не ска­заць на лю­дзях ліш­ня­га). Ка­ха­ноў­скі быў больш стры­ма­ным, я ска­за­ла б, на­ват за­кры­тым ча­ла­ве­кам: як ця­пер ра­зу­мею, рэа­ліі са­вец­ка­га ася­род­дзя пры­му­ша­лі яго да гэ­та­га...

Пры­знац­ца, ужо сён­ня, з вы­шы­ні пра­жы­тых га­доў, ма­гу ска­заць, што ў жыц­ці я рэд­ка су­стра­ка­ла та­кое доў­гае, моц­нае, шчы­рае муж­чын­скае сяб­роў­ства, за­сна­ва­нае не толь­кі на пра­фе­сій­ным ад­на­дум­стве, але і на доб­рай, бес­ка­рыс­лі­вай уза­ем­най пад­трым­цы ...

З Ге­на­дзем Аляк­санд­ра­ві­чам Ка­ха­ноў­скім я лепш па­зна­ё­мі­ла­ся і больш зблі­зі­ла­ся пас­ля шко­лы, ка­лі, не па­сту­піў­шы на філ­фак, пай­шла пра­ца­ваць на за­вод «Спа­да­рож­нік» і амаль ад­ра­зу па­ча­ла на­вед­ваць лі­та­ра­тур­нае аб'­яд­нан­не «Ку­па­лін­ка» пры ма­ла­дзе­чан­скай ра­ён­най га­зе­це, якая та­ды на­зы­ва­ла­ся «Свят­ло ка­му­ніз­му» (сён­ня — «Ма­ла­дзе­чан­ская га­зе­та»). Ге­надзь Аляк­санд­ра­віч быў ад­ным з кі­раў­ні­коў гэ­та­га аб'­яд­нан­ня, і, ба­дай, ці не ён і па­клі­каў мя­не ту­ды, бо па-су­сед­ску быў у кур­се ма­іх спраў і за­хап­лен­няў.

І ме­на­ві­та Ге­надзь Аляк­санд­ра­віч ска­заў мне: «Ка­лі ты хо­чаш быць пісь­мен­ні­цай (у чым я шчы­ра пры­зна­ла­ся яму га­доў у ва­сям­нац­цаць. — Аўт.

), то пі­саць трэ­ба толь­кі на род­най мо­ве!» За што я вель­мі ўдзяч­ная яму. Бо гэ­та вель­мі важ­на для твор­ча­га ча­ла­ве­ка, каб на са­мым па­чат­ку шля­ху знай­шоў­ся хтось­ці вель­мі аў­та­ры­тэт­ны для па­чат­коў­ца і даў па­ра­ду, якая по­тым паў­плы­вае на ўсё жыц­цё...

Га­во­ра­чы пра Ге­на­дзя Ка­ха­ноў­ска­га, нель­га не рас­ка­заць кры­ху пад­ра­бяз­ней і пра лі­та­ра­тур­нае аб'­яд­нан­не «Ку­па­лін­ка». Ду­маю, гэ­та зу­сім не­вы­пад­ко­ва, што з яго вый­шлі та­кія вя­до­мыя сён­ня паэ­ты і пісь­мен­ні­кі, як Ала Кле­мя­нок, Кас­тусь Цы­буль­скі, Тац­ця­на Са­пач (ужо, на жаль, ня­бож­чы­ца), Люд­ка Сіль­но­ва, Ста­ся Нар­ке­віч (На­стас­ся Ла­зеб­ная), Мі­хась Каз­лоў­скі, кры­ху ма­ла­дзей­шы за нас, які стаў шчы­рым пры­хіль­ні­кам края­знаў­чай дзей­нас­ці Ге­на­дзя Ка­ха­ноў­ска­га, фак­тыч­на яго пас­ля­доў­ні­кам...

Па­ся­джэн­ні звы­чай­на пра­во­дзіў Ула­дзі­мір Пят­ро­віч Да­вы­даў, ма­ла­дзе­чан­скі па­эт. Ён быў ужо на пен­сіі і з ах­во­тай, доб­ра­сум­лен­на зай­маў­ся аб'­яд­нан­нем: збі­раў нас, ар­га­ні­зоў­ваў вы­ступ­лен­ні, рых­та­ваў на­шы тво­ры да пуб­лі­ка­ван­ня ў га­зе­це... Ге­надзь Аляк­санд­ра­віч жа быў за­ня­ты на пра­цы: спа­чат­ку ў Ма­ла­дзе­чан­скім края­знаў­чым ад­дзе­ле, а паз­ней — ужо ў Мін­ску, у Ака­дэ­міі на­вук БССР. Та­му ня­рэд­ка ён пры­хо­дзіў кры­ху паз­ней, зда­роў­каў­ся, са­дзіў­ся на крэс­ла збо­ку і моўч­кі, уваж­лі­ва слу­хаў на­шы за­ня­ткі. А гэ­та бы­лі са­праўд­ныя ўро­кі твор­час­ці: мы па чар­зе чы­та­лі адзін ці два свае но­выя тво­ры, і Ула­дзі­мір Пят­ро­віч раз­бі­раў іх па рад­ку — гля­дзеў рыф­му, рытм... Тут жа штось­ці пад­праў­ляў або ра­іў па­ду­маць, па­шу­каць ін­шы ра­док... І ўсе пры­сут­ныя не­абы­яка­ва, але доб­ра­зыч­лі­ва (не­ўза­ба­ве і іх вер­шы пач­нуць раз­бі­раць!) удзель­ні­ча­лі ў гэ­тым пра­цэ­се. Ге­надзь Аляк­санд­ра­віч звы­чай­на маў­чаў, ад­да­ючы пе­ра­ва­гу паэ­ту Да­вы­да­ву, а по­тым за­бі­раў на­шы па­пер­кі і доў­га, уваж­лі­ва ўчыт­ваў­ся ў тэкс­ты: яго за­ўва­гі бы­лі больш па змес­це, па сэн­се тво­ра...

Да­рэ­чы, ха­чу за­зна­чыць: за ўсе га­ды, што я на­вед­ва­ла лі­таб'­яд­нан­не, не па­мя­таю па­між яго чле­на­мі ані­я­кіх інт­рыг, крыў­даў, сва­рак, ані­я­кай зайз­драс­ці да больш та­ле­на­ві­тых і па­спя­хо­вых паэ­таў, да та­го, што хтось­ці на­дру­ка­ваў­ся ў ста­ліч­ным вы­дан­ні... На­ад­ва­рот, мы толь­кі ра­да­ва­лі­ся ад­но за ад­на­го. Та­кая бы­ла твор­чая, ства­раль­ная, спры­яль­ная ат­мас­фе­ра. Без­умоў­на, тон гэ­та­му за­да­ва­лі на­шы кі­раў­ні­кі — Ге­надзь Ка­ха­ноў­скі і Ула­дзі­мір Да­вы­даў, абод­ва ін­тэ­ле­гент­ныя, да­лі­кат­ныя, вы­со­ка­аду­ка­ва­ныя муж­чы­ны. Пры­чым што не­ма­ла­важ­на бы­ло: адзін быў «чыс­та рус­кі» твор­ца, дру­гі — «чыс­та бе­ла­рус»... Та­му пры ад­бо­ры ў друк ні­ко­лі не ад­да­ва­ла­ся пе­ра­ва­га тво­рам на той ці ін­шай мо­ве — ад­бі­ра­лі­ся най­больш уда­лыя: па вы­ні­ках па­ся­джэн­ня ў ра­ён­цы заў­сё­ды вы­хо­дзі­ла ста­рон­ка з вер­ша­мі, ка­рот­кі­мі апа­вя­дан­ня­мі, каз­ка­мі. І як гэ­та бы­ло вель­мі важ­на для твор­цаў-па­чат­коў­цаў!.. Ха­це­ла­ся пі­саць яшчэ і яшчэ... Я і сён­ня за­хоў­ваю, як да­ра­гую рэ­лік­вію, усе тыя ўжо па­жоў­клыя га­зет­ныя ста­рон­кі з вы­пус­ка­мі ма­ла­дзе­чан­ска­га лі­таб'­яд­нан­ня «Ку­па­лін­ка»...

Яшчэ ад­ной яск­ра­вай ста­рон­кай у ма­ёй па­мя­ці за­хоў­ва­юц­ца ўспа­мі­ны пра на­шы су­мес­ныя па­езд­кі на элект­рыч­цы з Ма­ла­дзеч­на ў Мінск і на­зад.

Ад­ной­чы мы ехалі ў ва­го­не з Ка­ха­ноў­скім. Ён вяртаўся пас­ля су­стрэ­чы з Ула­дзі­мі­рам Ка­рат­ке­ві­чам, быў у яго до­ма... Ге­надзь Аляк­санд­ра­віч быў вель­мі ўзру­ша­ны. Ён з за­хап­лен­нем пе­ра­каз­ваў раз­мо­ву з пісь­мен­ні­кам, ска­заў, што ўве­ча­ры до­ма за­пі­ша яе ў свой дзён­нік. Да­даў, што ўсе ці­ка­выя су­стрэ­чы за­на­тоў­вае, каб не згу­бі­ла­ся ні­вод­нае сло­ва... Вось гэ­та са­праўд­ны гіс­то­рык!...

Ён вёз дзве кніж­кі Ка­рат­ке­ві­ча, пад­пі­са­ныя пісь­мен­ні­кам: ад­ну — са­мо­му Ге­на­дзю Аляк­санд­ра­ві­чу, а дру­гую — ней­кай жан­чы­не з Ма­ла­дзеч­на, па яе прось­бе... «Ка­лі хо­чаш, па­пра­шу, каб і та­бе Ка­рат­ке­віч кніж­ку пад­пі­саў! Хут­ка зноў бу­ду ў яго», — рап­там шчы­ра пра­па­на­ваў мне Ка­ха­ноў­скі. «Ой, не, не трэ­ба... ня­ём­ка...» — раз­гу­бі­ла­ся я. Як ця­пер аб гэ­тым шка­дую!..

Апош­ні раз я ба­чы­ла Ка­ха­ноў­ска­га на па­ха­ван­ні свай­го баць­кі. Ён па­мёр у сту­дзе­ні 1993 го­да, праз два ме­ся­цы пас­ля смер­ці Мі­ха­ся Тка­чо­ва. Раз­ві­тац­ца з баць­кам прый­шлі амаль усе су­се­дзі з на­ша­га вя­лі­ка­га за­вул­ка і на­ват з на­ва­коль­ных ву­ліц. шчы­ра ка­жу­чы, на­ват у го­ры бы­ло пры­ем­на, што баць­ку так па­ва­жа­лі лю­дзі. Не бы­ло толь­кі ад­на­го ча­ла­ве­ка — Ге­на­дзя Ка­ха­ноў­ска­га. Я за­ўва­жы­ла гэ­та. Я не ба­чы­ла­ся з ім даў­но — ужо шмат га­доў жы­ла па-за ме­жа­мі Бе­ла­ру­сі. І, пры­знац­ца, мне ха­це­ла­ся па­ба­чыц­ца з Ге­на­дзем Аляк­санд­ра­ві­чам і на­ват кры­ху па­га­ва­рыць. А яго не бы­ло... І толь­кі ка­лі тру­ну ўжо вы­но­сі­лі з ха­ты, я на­рэш­це ўба­чы­ла Ка­ха­ноў­ска­га. Ён ста­яў па-за на­тоў­пам на ўзвыш­эн­ні, на не­вя­лі­кай пры­тап­та­най гур­бе пяс­ку, па­кры­тай сне­гам, і ўваж­лі­ва, на­ват не­як піль­на, на­пру­жа­на гля­дзеў па-над га­ло­ва­мі на ня­бож­чы­ка ў ад­кры­тай тру­не, якую па­ста­ві­лі на ма­шы­ну. У ру­ках Ка­ха­ноў­скі тры­маў чор­ны ску­ра­ны парт­фель — на­пэў­на, спе­цы­яль­на пры­ехаў з Мін­ска, каб раз­ві­тац­ца... Та­кім я яго і за­пом­ні­ла. Ні­хто та­ды яшчэ не ве­даў, што ў Ка­ха­ноў­ска­га тая са­мая хва­ро­ба, ад якой сы­шоў мой баць­ка і якая сён­ня так бяз­лі­тас­на ко­сіць лю­дзей. Ге­надзь Аляк­санд­ра­віч па­мёр роў­на праз год...

...Я вель­мі ра­да, што мне яшчэ ў дзя­цін­стве па­шчас­ці­ла на су­стрэ­чу з та­кі­мі ці­ка­вы­мі, ра­зум­ны­мі, пры­стой­ны­мі, вы­со­ка­аду­ка­ва­ны­мі, ін­тэ­лі­гент­ны­мі людзь­мі, які­мі бы­лі Ге­надзь Ка­ха­ноў­скі і Мі­хась Тка­чоў. Ад іх сы­хо­дзіў та­кі па­зі­тыў!.. Яны заў­сё­ды ці­ка­ва і са шчы­рай лю­боўю га­ва­ры­лі пра бе­ла­рус­кую гіс­то­рыю, на­ву­ку, лі­та­ра­ту­ру, мо­ву, што не маг­лі не за­па­ліць у ма­ёй юна­чай ду­шы жы­вы ін­та­рэс да ўся­го гэ­та­га...

Та­ма­ра МІЖЫГУРСКАЯ-БУН­ТА,

га­лоў­ны рэ­дак­тар ча­со­пі­са «Але­ся».

Выбар рэдакцыі

Калейдаскоп

Усходні гараскоп на наступны тыдзень

Усходні гараскоп на наступны тыдзень

Для Блізнятаў падзеі на гэтым тыдні складуцца на іх карысць.

Транспарт

Як развіваецца авіяцыйная галіна?

Як развіваецца авіяцыйная галіна?

«На крылах» — каля 2 мільёнаў пасажыраў.

Сацыяльная падтрымка

У каго і на колькі вырасце пенсія?

У каго і на колькі вырасце пенсія?

Эксперты адказалі на распаўсюджаныя пытанні аб зменах у пенсіённым забеспячэнні.

Здароўе

Якую небяспеку тоіць тэфлон?

Якую небяспеку тоіць тэфлон?

Шматмільярдны бізнес ні перад чым не спыняецца, у тым ліку не шкадуе здароўя людзей.