Су­праць нар­ко­ты­каў — адзі­ным фрон­там

Толь­кі дзя­ку­ю­чы су­пра­цоў­ніц­тву гра­мад­ства і дзяр­жа­вы мож­на да­сяг­нуць пос­пе­ху ў су­праць­дзе­ян­ні нар­ка­паг­ро­зе

Па­вод­ле экс­перт­ных ацэ­нак, у Бе­ла­ру­сі больш як 150 ты­сяч нар­ка­за­леж­ных гра­ма­дзян. Афі­цый­на на ўлі­ку — больш як 20 ты­сяч ча­ла­век, якія зло­ўжы­ва­юць псі­ха­ак­тыў­ны­мі рэ­чы­ва­мі. Праб­ле­ма нар­ко­ты­каў на­бы­ла маш­таб па­гро­зы на­цы­я­наль­най бяс­пе­цы. Па­тра­ба­ван­не Прэ­зі­дэн­та Бе­ла­ру­сі — ра­ды­каль­ныя за­ха­ды су­праць не­за­кон­на­га аба­ра­чэн­ня нар­ко­ты­каў. У чым іх сут­насць, аб­мяр­коў­ва­лі экс­пер­ты пра­ек­та
«Гра­мад­скі дыя­лог» у Мін­ску:

Мі­ка­лай Кар­пян­коў — на­чаль­нік упраў­лен­ня па нар­ка­кант­ро­лі і су­праць­дзе­ян­ні ганд­лю людзь­мі Мі­ніс­тэр­ства ўнут­ра­ных спраў Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь; Іван Ка­на­ра­заў — га­лоў­ны нар­ко­лаг Мі­ніс­тэр­ства ахо­вы зда­роўя Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь; Ва­дзім Дзе­вя­тоў­скі — дэ­пу­тат Па­ла­ты прад­стаў­ні­коў На­цы­я­наль­на­га схо­ду Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь; Ала Ве­руш — да­цэнт ка­фед­ры Ака­дэ­міі кі­ра­ван­ня пры Прэ­зі­дэн­це Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь, кан­ды­дат па­лі­тыч­ных на­вук; Але­на Лен­ская — ка­ар­ды­на­тар пра­ек­таў Рэс­пуб­лі­кан­ска­га гра­мад­ска­га аб'­яд­нан­ня «Ма­ці су­праць нар­ко­ты­каў» (РГА «МСН»); Ілья Жла­бо­віч — вы­клад­чык ка­фед­ры эка­ла­гіч­най ме­ды­цы­ны і ра­дые­бія­ло­гіі Між­на­род­на­га дзяр­жаў­на­га эка­ла­гіч­на­га ўні­вер­сі­тэ­та імя А.Д. Са­ха­ра­ва, экс­перт у га­лі­не пра­ва­слаў­най нар­ка­ло­гіі.

«Ан­ты­ма­ка­вы» дэ­крэт вы­явіў но­выя яз­вы

Мі­ка­лай Кар­пян­коў: Нар­ка­сі­ту­а­цыя і звя­за­ная з ёй зла­чын­насць у Бе­ла­ру­сі зна­хо­дзяц­ца на жорст­кім кант­ро­лі ў кі­раў­ні­ка дзяр­жа­вы і ў кі­раў­ніц­тва ор­га­наў унут­ра­ных спраў, па­ста­ян­на вы­ву­ча­ец­ца, і ў ад­каз на яе ды­на­мі­ку ро­бяц­ца ад­па­вед­ныя за­ха­ды.

Зу­сім ня­даў­на мы атры­ма­лі аб­ноў­ле­ныя звест­кі з Цэнт­ра ма­ні­то­рын­гу Гро­дзен­ска­га дзяр­жаў­на­га ме­ды­цын­ска­га ўні­вер­сі­тэ­та. Ка­лі ў 2013 го­дзе ў нас бы­ло 155 нар­ка­за­леж­ных на 100 ты­сяч ча­ла­век на­сель­ніц­тва, то ця­пер — 167,3. Гэ­тыя ліч­бы ад­люст­роў­ва­юць ды­на­мі­ку нар­ка­ты­за­цыі на­сель­ніц­тва. Але ў боль­шай сту­пе­ні яны ад­люст­роў­ва­юць ін­тэн­сіў­насць і эфек­тыў­насць ра­бо­ты па вы­яў­лен­ні нар­ка­за­леж­ных, фак­таў ужы­ван­ня нар­ко­ты­каў. Гэ­та вы­нік мэ­та­на­кі­ра­ва­най дзей­нас­ці і ор­га­наў унут­ра­ных спраў, і ор­га­наў сіс­тэ­мы ахо­вы зда­роўя, ін­шых дзяр­жаў­ных ор­га­наў. 60% усіх, хто ста­віц­ца на ўлік, пра­хо­дзяць праз сіс­тэ­му МУС. 30% — уста­но­ва­мі ахо­вы зда­роўя. Са­ма­стой­ная па­ста­ноў­ка на ўлік нар­ка­за­леж­ны­мі аль­бо іх баць­ка­мі — лі­ча­ныя пра­цэн­ты ад агуль­най коль­кас­ці вы­пад­каў.

Спра­бу­ю­чы зма­гац­ца з гэ­тым злом, мы за мі­ну­лы год у пе­ра­лік за­ба­ро­не­ных унес­лі 73 рэ­чы­вы. За гэ­ты год унес­лі ўжо 44 рэ­чы­вы. Мы ча­ка­лі змя­нен­ня кан'­юнк­ту­ры рын­ку, пла­на­ва­лі ад­па­вед­ныя ме­ра­пры­ем­ствы па спы­нен­ні іх рас­паў­сюдж­ван­ня ў Бе­ла­ру­сі.

Без­умоў­на, за кошт моц­най, агрэ­сіў­най пра­па­ган­ды нар­ка­ды­ле­ры па­ста­ра­лі­ся, каб гэ­тыя но­выя нар­ко­ты­кі тры­ва­ла ўвай­шлі ў жыц­цё бе­ла­рус­кіх гра­ма­дзян, перш за ўсё — мо­ла­дзі. Па на­шых да­ных, нар­ка­за­леж­ных, якія ўжы­ва­юць спай­сы, у кра­і­не да 18 ты­сяч ча­ла­век. І 55% з іх — гэ­та ме­на­ві­та ма­ла­дыя лю­дзі ва ўзрос­це ад 17 да 20 га­доў. Гэ­та са­мы не­бяс­печ­ны, ураз­лі­вы ўзрост. У сіс­тэ­ме мар­ке­тын­гу і ха­рак­та­ры ўздзе­ян­ня спай­саў на псі­хі­ку ўсё ары­ен­та­ва­на на ад­па­вед­насць за­пы­там лю­дзей, якія зна­хо­дзяц­ца ме­на­ві­та ў гэ­тым уз­рос­це. Пад­лет­кам абя­ца­юць, што ім бу­дзе ляг­чэй ву­чыц­ца, што ў іх «ад­кры­ец­ца свя­до­масць» і гэ­так да­лей.

За мі­ну­лы пе­ры­яд 2014 го­да мы спы­ні­лі дзей­насць 9 пад­поль­ных ла­ба­ра­то­рый, дзе вы­раб­ля­лі­ся па­доб­ныя рэ­чы­вы. Кан­фіс­ка­ва­лі ка­ля 25 кі­ла­гра­маў псі­ха­тро­паў. З іх мож­на бы­ло атры­маць пры­клад­на 250 міль­ё­наў доз. Пе­ра­кры­лі 14 ка­на­лаў па­ступ­лен­ня та­кіх рэ­чы­ваў на на­шу тэ­ры­то­рыі. Ка­лі ле­тась у нас бы­ло за­ве­дзе­на пры­клад­на 1000 кры­мі­наль­ных спраў па лі­ніі нар­ка­кант­ро­лю, то ў 2014-м ужо бы­ло рас­па­ча­та ка­ля 1800 кры­мі­наль­ных вы­твор­час­цяў. Пры гэ­тым асноў­ны ак­цэнт мы ро­бім на спы­нен­ні рас­паў­сюдж­ван­ня ку­рыль­ных су­ме­сяў.

Іван

Ка­на­ра­заў: Шэ­раг гра­ма­дзян пас­ля пры­няц­ця дэ­крэ­та, усве­дам­ля­ю­чы свае праб­ле­мы са зда­роў­ем, звяр­ну­лі­ся да нар­ко­ла­гаў. Дру­гая, больш шмат­лі­кая, гру­па за­леж­ных з так зва­ным ніз­кім рэ­абі­лі­та­цый­ным па­тэн­цы­я­лам прос­та змя­ні­ла псі­ха­ак­тыў­нае рэ­чы­ва, якое яны ўжы­ва­юць. Ка­лі ра­ней гэ­та быў эк­стра­га­ва­ны опій з на­сен­ня ма­ку, то ця­пер гэ­та час­цей за ўсё ам­фе­та­мі­ны, а так­са­ма сін­тэ­тыч­ныя ка­на­бі­но­і­ды. Яны імк­лі­ва рас­паў­сю­дзі­лі­ся за апош­нія два-тры га­ды ва ўсім све­це. А зна­чыць, гэ­та не толь­кі бе­ла­рус­кая або рэ­гі­я­наль­ная праб­ле­ма. Гэ­та агуль­на­су­свет­ны трэнд, які ў боль­шай сту­пе­ні за­кра­нае Еў­ро­пу і Паў­ноч­ную Аме­ры­ку.

Прак­ты­ка і на­ву­ка га­во­раць аб тым, што, на жаль, ля­чэн­не за­леж­нас­ці ад сін­тэ­тыч­ных ка­на­бі­но­і­даў вель­мі скла­да­нае. Сён­ня ме­то­ды­кі прос­та не іс­нуе. Па клі­ніч­ных пра­явах, якія мы ба­чым у та­кіх па­цы­ен­таў у ста­цы­я­на­рах, ста­но­віц­ца зра­зу­ме­ла, што мы ма­ем спра­ву не з чыс­тым нар­ка­тыч­ным, а з нар­ка­тыч­на-так­січ­ным ап'я­нен­нем.

Але­на Лен­ская: Ры­нак змя­ніў­ся, і ў за­леж­нас­ці ад гэ­та­га змя­ніў­ся і по­пыт. На­ша ар­га­ні­за­цыя аказ­вае да­па­мо­гу як нар­ка­за­леж­ным так і іх баць­кам. І ма­гу ад­зна­чыць, што за апош­ні год коль­касць нар­кас­па­жыў­цоў, якія звяр­ну­лі­ся да нас і якія пры­ма­юць сін­тэ­тыч­ныя нар­ко­ты­кі, спай­сы, мар­кі, знач­на па­вя­лі­чы­ла­ся. Асаб­лі­ва я ха­чу ад­зна­чыць пры гэ­тым, што звяр­та­юц­ца ў асноў­ным ме­на­ві­та сва­я­кі. Та­му што са­мі спа­жыў­цы, ма­ла­дыя лю­дзі ад 15 га­доў, не здоль­ны, як пра­ві­ла, прый­сці да ра­зу­мен­ня не­аб­ход­нас­ці ля­чыц­ца ад за­леж­нас­ці. Яны не ве­да­юць, ку­ды іс­ці. Яны не мо­гуць аца­ніць стан свай­го зда­роўя. Але са­мае га­лоў­нае — ім па­да­ба­ец­ца ўжы­ваць нар­ко­ты­кі. Та­му ў ма­се зва­ро­таў (а іх коль­касць па­вя­лі­чы­ла­ся за год удвая) пе­ра­важ­ная боль­шасць — гэ­та зва­ро­ты баць­коў і бліз­кіх сва­я­коў нар­ка­за­леж­ных.

Ілья Жла­бо­віч: Ка­лі гля­дзець па ды­на­мі­цы коль­кас­ці зва­ро­таў у рэ­абі­лі­та­цый­ныя цэнт­ры, ство­ра­ныя пры ар­га­ні­за­цы­ях тра­ды­цый­ных кан­фе­сій (пра­ва­слаў­ных, ка­та­ліц­кіх), то мож­на кан­ста­та­ваць, што коль­касць іх па­цы­ен­таў, якія ўжы­ва­юць спай­сы, па­вя­лі­чы­ла­ся да 25—30% ад агуль­най коль­кас­ці. Ра­ней гэ­та бы­ло 3—4% зва­ро­таў. Ад­па­вед­на, мы вы­му­ша­ны ка­рэк­ці­ра­ваць і ме­та­ды рэ­абі­лі­та­цыі для ар­га­ні­за­цыі па­спя­хо­ва­га ля­чэн­ня.

Быць у поў­ным уз­бра­ен­ні

«Звязда»: МУС пра­па­на­ва­ла ства­рэн­не «ан­ты­нар­ка­тыч­най ка­мі­сіі».

Мі­ка­лай Кар­пян­коў: Пад­рых­та­ва­ны шэ­раг за­ка­на­даў­чых іні­цы­я­тыў, на­кі­ра­ва­ных на па­вы­шэн­не эфек­тыў­нас­ці ба­раць­бы з нар­ко­ты­ка­мі. Гэ­та, перш за ўсё, змя­нен­ні і да­паў­нен­ні ў За­кон аб нар­ка­тыч­ных рэ­чы­вах, прэ­кур­со­рах і іх ана­ла­гах. Рас­пра­ца­ва­на па­няц­це «ба­за­вай струк­ту­ры», якое да­зво­ліць апе­ра­тыў­на, на пра­ця­гу не­каль­кіх пра­цоў­ных дзён, за­ліч­ваць да ана­ла­гаў нар­ка­тыч­ных рэ­чы­ваў но­выя, ра­ней не­вя­до­мыя нар­ко­ты­кі. Але, каб яшчэ больш па­ско­рыць гэ­ты пра­цэс, мы пра­па­ну­ем ства­рыць ан­ты­нар­ка­тыч­ную ка­мі­сію. Мяр­ку­ец­ца, што ў яе ўвой­дуць тры на­мес­ні­кі кі­раў­ні­коў ве­дам­стваў — ад МУС, ад Мі­ніс­тэр­ства ахо­вы зда­роўя і ад Дзяр­жаў­на­га ка­мі­тэ­та су­до­вых экс­пер­тыз, якія мак­сі­маль­на апе­ра­тыў­на змо­гуць ажыц­цяў­ляць ад­па­вед­ныя пра­цэ­ду­ры.

Наш пар­ла­мент пад­тры­маў та­кую іні­цы­я­ты­ву, і ка­лі пар­ла­мен­та­рыі ўхва­ляць гэ­та ўжо на ўзроў­ні за­ко­на­пра­ек­та і ство­раць та­кі за­ка­на­даў­ча за­ма­ца­ва­ны ме­ха­нізм, то ў нас, як ні­дзе ў све­це, хут­ка і апе­ра­тыў­на бу­дзе пра­хо­дзіць зняц­це з аба­ра­чэн­ня но­вых нар­ка­тыч­ных рэ­чы­ваў. Упэў­не­ны, што та­ды нар­ка­ды­ле­ры, між­на­род­ная нар­ка­ма­фія хут­ка ацэ­няць ня­вы­гад­насць уво­зу ў Бе­ла­русь нар­ко­ты­каў.

У да­да­так да гэ­та­га за­ха­ду мы пра­па­на­ва­лі ўзмац­ніць кры­мі­наль­ную ад­каз­насць па ар­ты­ку­ле 328 Кры­мі­наль­на­га ко­дэк­са (не­за­кон­нае аба­ря­чэн­не нар­ка­тыч­ных срод­каў, псі­ха­троп­ных рэ­чы­ваў, іх прэ­кур­со­раў і ана­ла­гаў): за вы­раб нар­ка­тыч­ных срод­каў ва ўмо­вах ла­ба­ра­то­рыі, за збыт не­паў­на­лет­ня­му, за кант­ра­бан­ду. А так­са­ма мы пра­па­ну­ем увес­ці ад­мі­ніст­ра­цый­ную ад­каз­насць за ўжы­ван­не нар­ка­тыч­ных рэ­чы­ваў.

Ва­дзім Дзе­вя­тоў­скі: Для мя­не пы­тан­не нар­ко­ты­каў у на­шай кра­і­не — гэ­та пы­тан­не на­цы­я­наль­най бяс­пе­кі. Зра­зу­ме­ла, што мы не па­він­ны страч­ваць час і ра­зам з ім — ча­ла­ве­чыя жыц­ці. Не­аб­ход­ныя тэр­мі­но­выя дзе­ян­ні.

Тыя іні­цы­я­ты­вы, якія вы­лу­чыў МУС, бы­лі агу­ча­ны ў пар­ла­мен­це і атры­ма­лі па­пя­рэд­не поў­нае ад­а-
б­рэ­нне кі­раў­ніц­тва і дэ­пу­та­таў. Сён­ня ёсць доб­ры шанц хут­ка рэа­лі­за­ваць іх шля­хам уня­сен­ня змя­нен­няў у За­кон аб нар­ка­тыч­ных рэ­чы­вах, прэ­кур­со­рах і іх ана­ла­гах, па­коль­кі ад­па­вед­ны за­ко­на­пра­ект як­раз зна­хо­дзіц­ца на раз­гля­дзе ў Па­ла­це прад­стаў­ні­коў, у ка­мі­сіі па на­цы­я­наль­най бяс­пе­цы. У Па­ла­ту ўне­се­ны за­ко­на­пра­ект аб уня­сен­ні змя­нен­няў у Кры­мі­наль­ны ко­дэкс, а зна­чыць, гэ­тыя за­ха­ды так­са­ма мож­на хут­ка пра­пі­саць.

На­ша за­да­ча — за­бяс­пе­чыць ад­на­знач­насць і дак­лад­насць гэ­тых нор­маў, каб не пад­вяр­гаць ры­зы­цы па­ка­ран­ня не­ві­на­ва­тых лю­дзей. Та­му нам па­трэб­на яшчэ кры­ху ча­су для та­го, каб даў­згад­ніць гэ­тыя нор­мы з усі­мі за­ці­каў­ле­ны­мі. І мы над гэ­тым ін­тэн­сіў­на пра­цу­ем.

Як гра­мад­ска­га дзея­ча і па­тры­ё­та, мя­не, акра­мя на­зва­ных за­ха­даў, ці­ка­вяць пы­тан­ні пра­фі­лак­ты­кі. На за­ка­на­даў­чым уз­роў­ні ўсё, што маг­чы­ма, мы зро­бім. За гэ­тай пра­цай ста­іць у тым лі­ку пуб­ліч­на агу­ча­ная па­зі­цыя кі­раў­ні­ка дзяр­жа­вы, які звяр­нуў­ся ў тым лі­ку да за­ка­на­даў­цаў з за­клі­кам пры­няць ра­ды­каль­ныя ме­ры ў ба­раць­бе су­праць нар­ко­ты­каў.

Але пра­фі­лак­ты­ка — гэ­та перш за ўсё. І ў гэ­тым пла­не, на­прык­лад, на­ша аб'­яд­нан­не «Бе­лая Русь» пра­во­дзіць ад­па­вед­ную ра­бо­ту. На­прык­лад, у На­ва­по­лац­ку су­мес­на з «Бел­тэ­ле­ка­мам» бы­ла пра­ве­дзе­на ак­цыя «Баць­коў­скі кант­роль». Мы раз­да­ва­лі баць­кам ліс­тоў­кі, якія ін­фар­му­юць іх аб тым, што «Бел­тэ­ле­кам» мо­жа па іх за­пы­це аб­ме­жа­ваць до­ступ да пэў­ных, не­бяс­печ­ных сай­таў для іх дзя­цей. Та­му, я лі­чу, мы ўсе па­він­ны ўклю­чыц­ца ў па­доб­ную ра­бо­ту — не па­кі­даць яе толь­кі на за­ка­на­даў­чым уз­роў­ні, але і ра­біць кож­ны, хто што мо­жа, у тым лі­ку — жур­на­ліс­ты, прэ­са.

Ала Ве­руш: Не­аб­ход­на так­са­ма ду­маць пра ства­рэн­не ка­ар­ды­на­цый­ных ме­ха­ніз­маў, якія да­зво­лі­лі б аб'­яд­наць на­ма­ган­ні больш шы­ро­ка­га ко­ла ве­дам­стваў, а не толь­кі тых трох, якія бу­дуць пра­ца­ваць у рам­ках ка­мі­сіі. Гэ­та і След­чы ка­мі­тэт, і Ка­мі­тэт дзяр­жаў­най бяс­пе­кі, і Мі­ніс­тэр­ства аду­ка­цыі, і ін­шыя. Бо па­лі­тыч­ная во­ля на мак­сі­маль­на ін­тэн­сіў­ную ба­раць­бу су­праць нар­ко­ты­каў ёсць. Ця­пер пы­тан­не ў ме­ха­ніз­мах яе рэа­лі­за­цыі.

На­прык­лад, у Ра­сіі праб­ле­ма нар­ко­ты­каў пры­зна­на па­гро­зай на­цы­я­наль­най бяс­пе­цы і вы­бу­да­ва­ны ме­ха­нізм Дзяр­жаў­на­га ан­ты­нар­ка­тыч­на­га ка­мі­тэ­та, які ка­ар­ды­нуе дзей­насць вя­лі­кай коль­кас­ці ве­дам­стваў у част­цы ба­раць­бы з гэ­тым злом.

Што да­лей?

«Зв»: Як бу­дзе раз­ві­вац­ца нар­ка­сі­ту­а­цыя ў вы­пад­ку ўвя­дзен­ня ўсіх мер, пра­па­на­ва­ных МУС?

Іван Ка­на­ра­заў: З пунк­ту гле­джан­ня по­пы­ту на нар­ко­ты­кі мы мо­жам вы­лу­чыць не­каль­кі на­ступ­стваў увя­дзен­ня ў дзе­ян­не та­ко­га ме­ха­ніз­му, як ан­ты­нар­ка­тыч­ная ка­мі­сія.

Пяр­віч­най пра­фі­лак­ты­кай па­він­ны зай­мац­ца ўсе. У пер­шую чар­гу — са­мі гра­ма­дзя­не на ўзроў­ні сям'і. У нас быў та­кі прык­лад — на­пі­са­лі баць­кі, чыё дзі­ця па­ча­ло ку­рыць спай­сы, і про­сяць пры­няць ме­ры. Пры гэ­тым яны апіс­ва­юць, дзе ён куп­ляе, дзе і ка­лі ку­рыць, і про­сяць нас неш­та зра­біць. Па фак­тах ганд­лю нар­ко­ты­ка­мі трэ­ба звяр­тац­ца ў мі­лі­цыю. Па пы­тан­нях рэ­абі­лі­та­цыі — ва ўста­но­вы ахо­вы зда­роўя, у нар­ка­ла­гіч­ныя ўста­но­вы. Там ёсць так­са­ма псі­хо­ла­гі, якія да­па­мо­гуць спра­віц­ца з за­леж­нас­цю. Але па­чы­наць трэ­ба з сям'і. Бо ка­лі на гэ­тым уз­роў­ні ні­чо­га не ро­біц­ца, то дзяр­жаў­ныя ін­сты­ту­ты на­ўрад ці змо­гуць спра­віц­ца з праб­ле­май.

Ва­дзім Дзе­вя­тоў­скі: Вы­ву­ча­ю­чы гэ­ту праб­ле­ма­ты­ку, я зра­зу­меў, што нар­ка­ганд­ля­ры — вель­мі ра­цы­я­наль­ныя, унік­лі­выя лю­дзі. Яны дэ­та­лё­ва вы­ву­ча­юць пра­ва­выя рэ­жы­мы, ха­рак­тар ра­бо­ты пра­ва­ахоў­ных ор­га­наў. І я ўпэў­не­ны, што пас­ля ства­рэн­ня ан­ты­нар­ка­тыч­най ка­мі­сіі яны дак­лад­на для ся­бе за­фік­су­юць, што тэ­ры­то­рыю Бе­ла­ру­сі трэ­ба абы­хо­дзіць бо­кам. А гэ­та іс­тот­на зні­зіць па­ток нар­ко­ты­каў, па­вя­лі­чыць цэ­ны на іх і зро­біць іх не­да­ступ­ны­мі для знач­най част­кі сён­няш­ніх і па­тэн­цы­яль­ных спа­жыў­цоў.

Мі­ка­лай Кар­пян­коў: Мы пра­цу­ем так­са­ма ў рам­ках АДКБ, дзя­ку­ю­чы ча­му ма­ем до­ступ да ін­фар­ма­цыі аб нар­ка­сі­ту­а­цыі на ўсёй пост­са­вец­кай пра­сто­ры. Та­му ў нас ёсць маг­чы­масць раз­вед­кі «на да­лё­кіх под­сту­пах». Бо нар­ко­ты­кі не з'яў­ля­юц­ца ў адзін мо­мант. Яны заў­сё­ды з'яў­ля­юц­ца дзесь­ці, ма­юць кан­крэт­ныя марш­ру­ты рас­паў­сюдж­ван­ня і транс­пар­та­ван­ня. Та­му, грун­ту­ю­чы­ся на гэ­тай ін­фар­ма­цыі, мы мо­жам і дзей­насць у ся­бе ары­ен­та­ваць у апе­рад­жаль­ным па­рад­ку.

Апроч вы­кла­дзе­ных за­ха­даў, мы вы­лу­чы­лі іні­цы­я­ты­вы па змя­нен­ні Ука­за Прэ­зі­дэн­та Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь № 60, які рэ­гу­люе дзей­насць у ін­тэр­нэ­це, з тым, каб спы­ніць маг­чы­мас­ці пра­па­ган­ды і рас­паў­сюдж­ван­ня нар­ко­ты­каў у гэ­тым ася­род­ку.

Вяр­хоў­ны Суд Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь пра­вёў пле­нум, пад­час яко­га па­ста­на­віў, што па­ка­ран­не за збыт нар­ка­тыч­ных рэ­чы­ваў па­він­на быць са­мым су­ро­вым у ме­жах, якія да­пус­ка­юц­ца за­ка­на­даў­ствам.

Ка­ра­цей, мы ча­ка­ем, што нар­ка­сі­ту­а­цыя бу­дзе па­ляп­шац­ца, а жыц­цё ў на­шай кра­і­не, у тым лі­ку — для на­шых дзя­цей, бу­дзе ста­на­віц­ца больш бяс­печ­ным.

Ілья Жла­бо­віч: Я па­ві­нен звяр­нуць ува­гу на тое, што лік­ві­да­цыя сімп­то­маў не мо­жа за­мя­ніць ля­чэн­ не са­мой пры­чы­ны. Мы лік­ві­ду­ем на­ступ­ствы, пе­ра­кры­ва­ем до­ступ да нар­ко­ты­каў, але пры­чы­ны, якія штур­ха­юць лю­дзей да за­леж­нас­ці, за­ста­юц­ца. Та­му вель­мі ха­це­ла­ся б, каб ра­бо­та вя­ла­ся так­са­ма і ў пла­не пра­фі­лак­ты­кі, пра што га­ва­рыў Іван Іва­на­віч Ка­на­ра­заў. Бо су­час­ная на­ву­ка, якая пра­цуе ня­рэд­ка і на кры­мі­наль­ныя ін­та­рэ­сы, вель­мі апе­ра­тыў­на і хут­ка да­зва­ляе ства­раць но­выя рэ­чы­вы. На гэ­та за­вя­за­ны вя­лі­кія гро­шы.

Та­му нам трэ­ба ад­ка­заць на пы­тан­не: ча­му ма­ла­дыя лю­дзі і ін­шыя жы­ха­ры на­шай кра­і­ны ад­соч­ва­юць з'яў­лен­не но­вых нар­ко­ты­каў, но­вых прэ­па­ра­таў і па­чы­на­юць іх ужы­ваць? Не­аб­ход­на дзейс­ная сіс­тэ­ма пра­фі­лак­ты­кі нар­кас­па­жы­ван­ня. І гэ­тыя пра­фі­лак­тыч­ныя за­ха­ды, якія яшчэ не­аб­ход­на вы­пра­ца­ваць і ўзгад­ніць, так­са­ма па­він­ны быць за­ма­ца­ва­ны за­ка­на­даў­ча.

Мі­ка­лай Кар­пян­коў: Я ў цэ­лым згод­ны з тым, што ска­заў ка­ле­га. На мой по­гляд, ба­раць­ба су­праць нар­ко­ты­каў па­він­на вес­ці­ся ў ча­ты­рох кі­рун­ках:

— за­бес­пя­чэн­не не­да­ступ­нас­ці нар­ко­ты­каў;

— ран­няя ды­яг­нос­ты­ка, вы­яў­лен­не вы­пад­каў нар­кас­па­жы­ван­ня;

— за­бес­пя­чэн­не рэ­абі­лі­та­цыі нар­ка­за­леж­ных;

— на­ву­ко­ва-ме­та­дыч­нае і за­ка­на­даў­чае за­бес­пя­чэн­не.

Па гэ­тых кі­рун­ках ця­пер ра­бо­та ў Бе­ла­ру­сі і вя­дзец­ца.

У МУС, да­рэ­чы, бу­дуць не­ка­то­рыя ар­га­ні­за­цый­ныя зме­ны ў ра­бо­це па лі­ніі нар­ка­кант­ро­лю. Бу­дзе ство­ра­ны ад­дзел па ка­ар­ды­на­цыі, які бу­дзе зай­мац­ца ка­ар­ды­на­цы­яй ра­бо­ты пра­ва­ахоў­ных ор­га­наў, ор­га­наў вы­ка­наў­чай ула­ды, ін­шых за­ці­каў­ле­ных у агуль­най спра­ве.

Што бу­дзе з нар­ка­ма­на­мі?

«Зв»: Як бу­дуць па­во­дзіць ся­бе нар­ка­за­леж­ныя, па­збаў­ле­ныя до­сту­пу да нар­ко­ты­каў? Ці вар­та ў та­кім вы­пад­ку ча­каць рос­ту ал­ка­га­лі­за­цыі?

Але­на Лен­ская: Ал­ка­га­лізм, як пра­ві­ла, з'яў­ля­ец­ца спа­да­рож­ным эле­мен­там для нар­кас­па­жы­ван­ня. Час­та нар­ка­за­леж­ныя чар­гу­юць ал­ка­голь і нар­ко­ты­кі ў за­леж­нас­ці ад та­го, да ча­го ў іх ёсць до­ступ. Але цал­кам за­мя­ніць нар­ко­ты­кі ал­ка­голь не мо­жа.

Іван Ка­на­ра­заў: Да­рэ­чы, бе­ла­ру­сы да­стат­ко­ва на­дзей­на аба­ро­не­ны ад «ап­тэч­най нар­ка­ма­ніі». У нас ажыц­цяў­ля­ец­ца кант­ра­ля­ва­ны вод­пуск нар­каз­мя­шчаль­ных рэ­чы­ваў. Та­му зло­ўжы­ван­ні тут спа­лу­ча­ны з цяж­кас­ця­мі і ры­зы­кай — і для спа­жыў­цоў, і для ганд­ля­роў. У нас бы­ла асця­ро­га па рос­це дэз­амар­фі­на­вай нар­ка­ма­ніі пас­ля «ан­ты­ма­ка­ва­га дэ­крэ­та». Ад­нак усе ве­дам­ствы спра­ца­ва­лі доб­ра, і гэ­та­га не зда­ры­ла­ся.

Па­вод­ле на­шых звес­так, ка­ля 40% бы­лых опій­ных нар­ка­ма­наў пе­рай­шлі на ам­фе­та­мін. Знач­ная част­ка ас­тат­ніх пай­шла ва ўста­но­вы ахо­вы зда­роўя. У тым лі­ку па­вя­лі­чы­ла­ся коль­касць са­ма­стой­ных зва­ро­таў.

Гэ­та зна­чыць, у цэ­лым мы, мож­на ска­заць, з опій­най нар­ка­ма­ні­яй спра­ві­лі­ся. Спа­дзя­ю­ся, што ця­пер мы і з но­вай па­гро­зай — сін­тэ­тыч­най нар­ка­ма­ніяй — спра­вім­ся.

Дзяр­жа­ва і гра­мад­ства су­праць нар­ко­ты­каў: адзі­ным фрон­там

«Зв»: Чым мо­жа да­па­маг­чы гра­мад­ска-дзяр­жаў­нае парт­нёр­ства ў ба­раць­бе су­праць нар­ко­ты­каў?

Але­на Лен­ская: Мы, як гра­мад­скія ра­бот­ні­кі, пад­трым­лі­ва­ем ства­рэн­не ан­ты­нар­ка­тыч­най ка­мі­сіі. Ха­це­ла­ся б, каб яна бра­ла на ся­бе да­дат­ко­выя функ­цыі і паў­на­моц­твы: не­аб­ход­на фар­мі­ра­ваць гра­мад­скую дум­ку, ства­раць ат­мас­фе­ру не­цяр­пі­мас­ці да нар­ко­ты­каў.

Мі­ка­лай Кар­пян­коў: Ха­цеў бы на­га­даць, што ка­ар­ды­на­цы­яй на рэс­пуб­лі­кан­скім уз­роў­ні зай­ма­ец­ца Са­вет Мі­ніст­раў Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь, а кі­руе гэ­тай ра­бо­тай ві­цэ-прэм'­ер Ана­толь Афа­нась­е­віч То­зік. І гэ­ты ме­ха­нізм пра­цуе да­стат­ко­ва апе­ра­тыў­на і эфек­тыў­на.

Мы за­раз пра­пра­цоў­ва­ем пы­тан­не аб ства­рэн­ні гра­мад­ска­га аб'­яд­нан­ня, якое бу­дзе пра­ца­ваць у сфе­ры ба­раць­бы з нар­ко­ты­ка­мі. У яго ўвой­дуць прад­стаў­ні­кі па ўсіх кі­рун­ках ра­бо­ты.

Ала Ве­руш: На мой по­гляд, бе­ла­рус­кае гра­мад­ства га­то­ва да больш ра­шу­чай ба­раць­бы з нар­ко­ты­ка­мі. Гэ­та важ­на. Та­му што для больш жорст­кай па­лі­ты­кі гра­мад­ства па­він­на быць га­то­ва аб­ме­жа­ваць ся­бе ў чымсь­ці. Ад­нак ёсць вя­ліз­ная пра­сто­ра ра­бо­ты, звя­за­ная не столь­кі з больш жорст­кай ра­бо­тай дзяр­жа­вы, коль­кі з па­вы­шэн­нем свя­до­мас­ці, ін­фар­ма­ва­нас­ці са­міх гра­ма­дзян. На су­стрэ­чах з баць­ка­мі ў шко­лах у мя­не час­та пы­та­юц­ца пра спай­сы, мар­кі: як яны вы­гля­да­юць, які эфект аказ­ва­юць, як зра­зу­мець, ці зна­хо­дзіц­ца дзі­ця пад уз­дзе­ян­нем нар­ко­ты­каў і г.д.

Да­лей — ёсць най­важ­ней­шая ра­бо­та ў са­цы­яль­ных сет­ках. Ка­лі, дзя­ку­ю­чы на­ма­ган­ням МУС, сай­ты, уцяг­ну­тыя ў пра­па­ган­ду і ган­даль нар­ко­ты­ка­мі, бу­дуць за­кры­ты, то са­цы­яль­ныя сет­кі ні­хто пе­ра­крыць не змо­жа. Там ёсць свой слэнг, свае ўмоў­нас­ці. Кант­ра­ля­ваць гэ­та з па­зі­цыі дзяр­жа­вы не­маг­чы­ма. Гэ­та гра­мад­ская за­да­ча.

Та­му мы ця­пер ду­ма­ем над тым, як ма­бі­лі­за­ваць гра­мад­скую дум­ку. Ці па­трэб­на но­вая гра­мад­ская струк­ту­ра су­праць нар­ко­ты­каў? Ці па­трэб­на ка­ар­ды­на­цыя іс­ну­ю­чых струк­тур? Або трэ­ба ар­га­ні­за­ваць гэ­тую ра­бо­ту ў рам­ках ін­шых гра­мад­скіх аб'­яд­нан­няў?

Бо нель­га ж усё па­кі­даць на ад­каз­насць баць­коў. Урэш­це, баць­кі са­мі бы­ва­юць спа­жыў­ца­мі нар­ко­ты­каў. Не­аб­ход­ны ме­на­ві­та пуб­ліч­ны гра­мад­скі ўдзел у гэ­тай ра­бо­це.

Нар­ка­ма­нія — гэ­та не аса­біс­тая спра­ва кож­на­га. Адзін нар­ка­ман уцяг­вае ў спа­жы­ван­не нар­ко­ты­каў 5—10 ча­ла­век. Нар­ка­ма­нія — гэ­та са­цы­яль­на не­бяс­печ­ная з'я­ва. Гэ­та зло, з якім не­аб­ход­на зма­гац­ца ўся­му гра­мад­ству.

Круг­лы стол пра­вёў
Юрый ЦА­РЫК.