Сырны фэст у Слаўгарадзе, даўнейшым Прапойску, на сёння ўжо і не адзіны сырны фэст у Беларусі – лішняя нагода паразважаць пра страчаныя традыцыі нашага сыраробства. Вось, напрыклад, самі назвы нашых сырных фэстаў: чаму яны такія недасціпныя, нятрапныя, павярхоўныя, неўкаранёныя ў нашай моўнай і культурнай традыцыі? Была б мая воля, я б назваў сырная свята, напрыклад, “Сырніца”. Кароткае слова, але ёмістае, шматзначнае. У прыватнасці, гэта назва традыцыйнага прадукту, некалі вельмі распаўсюджанага ў беларускіх сялянаў.
Дзень пры дні ў драўляную бочку накладалі чарговую порцыю мяккага тварагу, толькі адліваючы сыроватку і моцна солячы кожны новы пласт, ды крыху ўтрамбоўваючы. Паступова бочка запаўнялася, сыр з цягам часу цвярдзеў, але не скісаў і яго звычайна ўжывалі як дадатак да хлеба пад час жніва. Такі сыр, самы прымітыўны нават у параўнанні з прэсаваным клінковым, адпаведна і быў некалі самым танным і даступным з нашых сыроў. Калі яго залівалі для лепшага захоўвання таплёным маслам, ён называўся „сырніца” ці „масленіца” — елі гэтую страву звычайна разагрэтай.
Таксама “Сырніца” была альтэрнатыўнай назвай Масленіца, Масленкі – апошняга тыдня перад Вялікім Постам. Але асабліва цікавае значэнне слова, звязанае са шляхецкім побытам і кніжнай культурай, на Беларусі забылася амаль зусім. Так у шляхецкіх фальварках называліся спецыяльныя пабудовы для прасушвання і захоўвання свойскіх сыроў. Невялічкія кубічныя “дамкі” на 4-х слупах, няшчыльна абшытыя дошкамі, якія дазвалялі свабодна цыркуляваць паветру і надавалі выдатныя магчымасці для прасушвання сыру (а часта і іншых гаспадарчых запасаў, асабліва зёлак).
… Старая сырнiца, ў зруб складзеная рэдкi
З брусоў скрыжованых, падобная да клеткi.
У ёй свяцiлi копы сыраў яснай беллю,
А навакол на ветры сохлi звязкi зелля:
Валошак, чабару, рамонку i шалфею —
Лячэбныя Вайшчанкi на зiму трафеi.
Уверсе меў будынак сажнi тры з паловай,
А ўнiзе на калодзе ўспёрты быў дубовай,
Як буслава гняздо. Той слуп ужо крышыўся,
Падгнiў ад старасцi i значна нахiлiўся,
Аддаючы даніну павагі гэтаму сціпламу сімвалу страчанай вясковай цывілізацыі, Адам Міцкевіч апеў старую сырніцу як “сакрэтную зброю” патрыётаў у 9-й кнізе “Пана Тадэвуша”:
Вось Возны з Войскiм к сырнiцы падходзяць ззаду,
А кожны захапiў, як пiку, жэрдку з саду…
Прыйшоўшы, тычкi ўпёрлi ў слупа верх пахiлы
I пхнуць будынак знiзу, колькi маюць сiлы…
Слуп трэснуў, крышыцца... Вось сырнiца ў палёце,
Вось б’е цяжарам дрэва i сыроў па роце
I ранiць, забiвае войска й камандзiраў.
Так злеглi ў кучу: дрэва, трупы, груды сыраў.
Аблiты мозгам i крывёй, трохкутнiк рвецца,
I ўжо Крапiла ў iм гудзiць, i Брытва ўецца,
Сцябае Розга, падбягае шляхта звонку,
Жакеi гоняць еграў, б’юць наперагонкi.
Дарэчы, сырніцу, якая выкарыстоўвалася ў здымках фільма “Пан Тадэвуш”, можна і сёньня ўбачыць у адным з польскіх музэяў пад голым небам. Але мяне здзіўляе, чаму гэтых традыцыйных калісьці для Беларусі сырніцаў няма нідзе ў нашых этнаграфічных музэях — у Дудутках, Строчыцах, нават у Міцкевічавым Завоссі. І чаму старое годнае слова – Сырніца – знікла зусім, не ўжываецца нават як сімвалічны знак, ну хаця б у назвах сырных фэстаў…
Кухмістр Верашчака
Шматмільярдны бізнес ні перад чым не спыняецца, у тым ліку не шкадуе здароўя людзей.
«Нават калі б не было медаля, з Парыжа я б ехаў самым шчаслівым».
Пенсіі працоўным — без абмежаванняў, дадатковая падтрымка — сем’ям.
Хто і як павінен вызначаць дух беларускага кіно?