Мсці­слаў у ла­тах

На два дні ста­ра­даў­ні го­рад Ма­гі­лёў­скай воб­лас­ці стаў цэнт­рам ры­цар­ска­га фэс­ту

Звы­чай­ны не­вя­ліч­кі рай­цэнтр бы­ло не па­знаць. На яго ву­лі­цах быц­цам бы пе­ра­мя­ша­лі­ся ад­ра­зу не­каль­кі роз­ных эпох. Жан­чы­ны ў ся­рэд­ня­веч­ных су­кен­ках, муж­чы­ны ў ры­цар­скай аму­ні­цыі, дзе­ці ў тра­ды­цый­ных стро­ях. Пес­ні, му­зы­ка, тур­ні­ры, кон­ныя баі, кір­маш ра­мёст­ваў, гуль­ні, дзі­ця­чыя пля­цоў­кі пры­цяг­ну­лі ў Мсці­слаў не­каль­кі ты­сяч ча­ла­век.

Па га­лоў­най ву­лі­цы ў ла­тах

Цэнт­раль­ная пло­шча го­ра­да ледзь умя­шча­ла ўсіх ах­вот­ных па­гля­дзець ура­чыс­тае ад­крыц­цё і свя­точ­нае шэс­це ры­цар­скіх клу­баў. З Бе­ла­ру­сі, Ра­сіі, Укра­і­ны іх пры­еха­ла амаль 320 ча­ла­век.

Асноў­ным мес­цам па­дзей ста­ла Зам­ка­вая га­ра, дзе яшчэ на­пя­рэ­дад­ні рас­кі­ну­лі свой ла­гер ры­ца­ры і іх да­мы. Але фес­ты­валь не аб­ме­жа­ваў­ся ад­ны­мі зам­ка­вы­мі ме­жа­мі. У га­рад­скім скве­ры пра­ца­ва­ла вы­ста­ва-про­даж ра­бот дэ­ка­ра­тыў­на-пры­клад­но­га мас­тац­тва і гас­цін­на за­пра­ша­лі да ся­бе сель­гас­пад­вор­кі. Су­ве­ні­ры на лю­бы густ пра­па­ноў­ва­лі ганд­ля­ры го­ра­да май­строў, па­лат­кі якіх раз­мяс­ці­лі­ся аж на ча­ты­рох ву­лі­цах Мсці­сла­ва. Ся­рэд­ня­веч­ныя міс­тэ­рыі дэ­ман­стра­ва­лі на ву­лі­цы Са­вец­кай бат­лей­кі. Не шка­да­ваў на­род гро­шай і на плат­ныя за­ба­вы. Са­мы­мі тан­ны­мі з ві­до­ві­шчаў (уся­го 5 ты­сяч руб­лёў) бы­лі раз­на­стай­ныя гон­кі, дзе ў спры­це спа­бор­ні­ча­лі па­ра­ся­ты і на­ват... па­цу­кі і та­ра­ка­ны. А вось квіт­кі на ры­цар­скія тур­ні­ры, кан­цэр­ты фолк-гур­тоў і фа­ер-шоу каш­та­ва­лі ад 20 да 40 ты­сяч руб­лёў.

Пад гу­кі гар­ма­ты

Шмат ка­го ці­ка­ві­лі тыя ар­тэ­фак­ты, якія за апош­нія два га­ды бы­лі зной­дзе­ны на тэ­ры­то­рыі Мсці­сла­ва і ў яго ва­ко­лі­цах ар­хе­о­ла­га­мі Ма­гі­лёў­ска­га МДУ імя Ку­ля­шо­ва. Ле­тась са дна рэч­кі Віх­ра дай­ве­ры мінск­ага клу­ба «Мар­скі Пе­гас» пад­ня­лі астан­кі ры­ца­ра ХVІ ста­год­дзя ва ўні­каль­ных да­спе­хах. Унут­ры іх бы­лі рэшт­кі гэ­та­га во­і­на. На дум­ку гіс­то­ры­каў, ён за­гі­нуў у 1502 го­дзе пад­час біт­вы з мас­коў­скім вой­скам. Пе­ра­па­ха­ван­не не­вя­до­ма­га ры­ца­ра ад­бы­ло­ся ля Зам­ка­вай га­ры — за не­каль­кі га­дзін да та­го, як гас­па­дар свя­та князь Рас­ці­слаў Мсці­сла­віч ра­зам з кня­гі­няй Анас­та­сі­яй Слуц­кай аб'­яві­лі аб па­чат­ку фэс­ту. Як ад­зна­чыў кі­раў­нік ар­хеа­ла­гіч­най экс­пе­ды­цыі, док­тар гіс­та­рыч­ных на­вук, пра­фе­сар Ігар Мар­за­люк, гэ­та на­огул не­звы­чай­ны для на­шай кра­і­ны факт: астан­кі во­і­наў ча­соў ВКЛ да­гэ­туль яшчэ не зна­хо­дзі­лі. Але, удак­лад­ніў ён, не вы­ключ­ана, што пад­час да­лей­шых ар­хеа­ла­гіч­ных да­сле­да­ван­няў з'я­вяц­ца і ін­шыя зна­ход­кі.

Па пад­ва­лах кар­ме­ліц­ка­га кас­цё­ла

Кар­ме­ліц­кі кас­цёл ХVІІ ста­год­дзя — адзін з най­пры­га­жэй­шых пом­ні­каў ар­хі­тэк­ту­ры Ся­рэд­ня­веч­ча. Ён лі­чыц­ца гіс­то­ры­ка-куль­тур­най каш­тоў­нас­цю 1 ка­тэ­го­рыі, але рэ­стаў­ра­цый­ныя ра­бо­ты тут па­куль не вя­дуц­ца. Праў­да, на час свя­точ­ных ме­ра­пры­ем­стваў ён быў усё ж ад­чы­не­ны для ту­рыс­таў. Ме­на­ві­та ў яго су­та­рэн­нях Мсці­слаў­скі гіс­то­ры­ка-ар­хеа­ла­гіч­ны му­зей (адзі­ны па сва­ім про­фі­лі на тэ­ры­то­рыі воб­лас­ці!) на пра­ця­гу двух дзён дэ­ман­стра­ваў най­больш ці­ка­выя зна­ход­кі (у тым лі­ку і рэ­стаў­ра­ва­ныя да­спе­хі та­го са­ма­га, па­ха­ва­на­га ка­ля Зам­ка­вай га­ры, не­вя­до­ма­га ры­ца­ра). Тут жа мож­на бы­ло ўба­чыць прад­ме­ты по­бы­ту эпо­хі Ся­рэд­ня­веч­ча, а так­са­ма экс­па­зі­цыю кас­цю­маў ХІІ-ХVІІІ ста­год­дзяў — ад го­ты­кі да Рэ­не­сан­су, прад­стаў­ле­ных дзярж­уні­вер­сі­тэ­там імя М. Тан­ка. Яны ство­ра­ны з су­час­ных ма­тэ­ры­я­лаў, але з дак­лад­нас­цю пе­ра­да­юць ат­мас­фе­ру ста­ра­даў­няй эпо­хі.

А вось пад­няц­ца на са­мы вы­со­кі пункт кас­цё­ла, каб з на­зі­раль­най пля­цоў­кі па­гля­дзець на на­ва­кол­ле го­ра­да (ад­туль усю Зам­ка­вую га­ру з рыс­та­лі­шчам як на да­ло­ні ві­даць), ад­ва­жы­лі­ся ня­мно­гія. Вель­мі кру­ты­мі па­да­лі­ся ім пры­ступ­кі і не­бяс­печ­най вы­шы­ня. За­тое тыя, у якіх атры­ма­ла­ся пе­ра­адо­лець страх і ля­но­ту, не па­шка­да­ва­лі.

Самыя апантаныя рыцары — тут

Па-са­праўд­на­му свя­точ­ны дух лу­наў над Зам­ка­вай га­рой, дзе амаль без пе­ра­пын­ку ад­бы­ва­лі­ся тур­ні­ры і кан­цэр­ты ў ся­рэд­ня­веч­ным сты­лі. Тут жа ву­чы­лі ас­но­вам ста­ра­даў­ніх тан­цаў. Ноч­чу і на­огул ві­до­ві­шча бы­ло за­хап­ляль­ным. На пля­цоў­цы, дзе клу­бы раз­бі­лі адзін вя­лі­кі ла­гер, не бы­ло сва­бод­на­га мес­ца. Тут жа пра­ца­ва­лі па­ход­ныя кух­ні, ха­ця Мсці­слаў­скае рай­па пры­га­та­ва­ла для гас­цей смач­ны боршч, буль­бя­ную ка­шу і кат­ле­ты. Ці­ка­ва бы­ло на­зі­раць за чар­гой апра­ну­тых па-ста­ра­даў­ня­му лю­дзей з міс­ка­мі, якіх аб­слу­гоў­ва­лі ку­ха­ры з су­час­на­га гру­за­ві­ка.

— Мы тут упер­шы­ню, але шмат ча­го доб­ра­га чу­лі пра гэ­ты фэст ад на­шых ка­лег, ар­га­ні­за­цыя — прос­та су­пер. Па нас у Сма­ленск ар­га­ні­за­та­ры на­ват па­сла­лі аў­то­бус. І там знай­шло­ся мес­ца і ўся­му на­ша­му скар­бу — ста­лам, лаў­кам, по­су­ду, — дзя­лі­ла­ся ўра­жан­ня­мі Ган­на са сма­лен­ска­га клу­ба «Кры­жак», які 10 га­доў та­му за­сна­ваў яе муж. У Мсці­слаў су­жэн­цы пры­еха­лі ра­зам з 6-га­до­вай дач­кой Іры­най.

А вось ры­ца­ры сма­лен­ска­га ад­дзя­лен­ня ВГК «Нюрн­берг» на фес­ты­ва­лі ўжо дру­гі раз.

— Тут па-са­праўд­на­му хат­няя ат­мас­фе­ра, па­зі­тыў­ныя лю­дзі, — па­дзя­ліў­ся ўра­жан­ня­мі Сяр­гей. Ён як­раз рых­та­ваў сваю але­бар­ду да біт­вы.

— Па пра­ві­лах бою, мы не пры­мя­ня­ем зброю па яе са­праўд­ным пры­зна­чэн­ні, але яна па­він­на за­хоў­вац­ца ў эс­тэ­тыч­ным вы­гля­дзе, — па­тлу­ма­чыў ён, пе­ра­ха­піў­шы мой по­гляд. — Але без траў­маў спра­ва не абы­хо­дзіц­ца. Най­больш сур'­ёз­ныя з іх — стра­сен­не моз­га ці пе­ра­ло­мы. У на­віч­коў яшчэ бы­ва­юць цеп­ла­выя ўда­ры. Ка­лі на ву­лі­цы та­кая га­ра­чы­ня, як ця­пер, а ты ў ва­тоў­цы, на якую на­дзе­та ме­та­ліч­ная аму­ні­цыя на 25-30 кі­ла­гра­маў, дык не заў­сё­ды бы­вае кам­форт­на.

На по­гляд Сяр­гея, які бы­ваў і на еў­ра­пей­скіх тур­ні­рах, са­мыя апан­та­ныя ры­ца­ры жы­вуць у Ра­сіі і Бе­ла­ру­сі. «Та­му на ры­цар­скіх тур­ні­рах нас амаль ні­хто не мо­жа пе­ра­маг­чы апош­нія пяць га­доў», — ад­зна­чыў ён.

Гро­шы для храма

Фес­ты­валь не толь­кі до­рыць пры­ем­ныя хві­лі­ны пры­хіль­ні­кам ся­рэд­ня­веч­най куль­ту­ры, ён дае маг­чы­масць раз­ві­вац­ца Мсці­сла­ву. На тэ­ры­то­рыі ра­ё­на зна­хо­дзіц­ца 72 пом­ні­кі ар­хі­тэк­ту­ры, яшчэ 2 — ар­хеа­ла­гіч­ныя і 1 — пом­нік гіс­то­рыі. На жаль, боль­шасць з іх у за­ня­дба­ным ста­не і мае па­трэ­бу ў рэ­стаў­ра­цыі. Але гро­шай не ха­пае. На ся­рэд­ня­веч­ным свя­це фес­ты­валь за­ра­біў амаль 340 міль­ё­наў руб­лёў, і гэ­та без улі­ку ганд­лю. Як па­ве­да­мі­ла на­чаль­нік ад­дзе­ла ідэа­ла­гіч­най пра­цы, куль­ту­ры і па спра­вах мо­ла­дзі Мсці­слаў­ска­га рай­вы­кан­ка­ма На­тал­ля Біс­куп, фес­ты­валь цал­кам апраў­даў за­тра­ты. — Толь­кі му­зей са­браў амаль 6 міль­ё­наў руб­лёў на вы­стаў­цы ў кар­ме­ліц­кім кас­цё­ле. Уліч­ва­ю­чы, што кві­ток каш­та­ваў уся­го 5 ты­сяч руб­лёў, вы­нік вель­мі доб­ры, — ад­зна­чы­ла яна. — Мы на­ват вы­ра­шы­лі па­кі­нуць там гэ­тую вы­ста­ву. Не вы­ключ­на, што част­ка срод­каў пой­дзе на бу­ду­чую рэ­стаў­ра­цыю бу­дын­ка.

Нэ­лі ЗІ­ГУ­ЛЯ