Тры буслянкі ў Гарадзішчы

Мястэчка на Случ­чы­не аб­лю­ба­ва­лі гор­дыя пта­хі

На мо­гіл­ках вёс­кі Га­ра­дзі­шча, што не­па­да­лё­ку ад Слуц­ка, бус­лы па­ся­лі­лі­ся даў­но. Мяс­цо­выя жы­ха­ры ўжо на­ват не мо­гуць пры­га­даць, ка­лі. Бус­лян­ку не ча­па­лі і та­ды, ка­лі зра­за­лі дрэ­вы. Са­сну, дзе зна­хо­дзі­ла­ся гняз­до, па­кі­ну­лі, каб гэ­тая цу­доў­ная птуш­ка вы­во­дзі­ла ды га­да­ва­ла па­том­ства — на шчас­це і ра­дасць лю­дзям.

Таццяна ЛАЗОЎСКАЯ:

— Сё­ле­та ў на­шай вёс­цы з'я­ві­ла­ся яшчэ ад­на бус­лян­ка, а ўся­го іх ужо тры, — не на­ра­ду­ец­ца ста­рас­та Яў­ге­нія Сыць­ко. — Іс­нуе па­вер'е, што бус­лы — гэ­та ду­шы на­шых прод­каў, якія на­зі­ра­юць за на­мі з вы­шы­ні пту­шы­на­га па­лё­ту, со­чаць за на­шы­мі ўчын­ка­мі. Мі­ну­лай во­сен­ню не­па­гадзь раз­бу­ры­ла гняз­до. Мы ўжо ду­ма­лі, што птуш­кі не вер­нуц­ца на ста­рое мес­ца. Але вяс­ной яны пры­ля­це­лі і ад­на­ві­лі свой дом.

Са­праў­ды, здаў­на бе­ла­ру­сы лі­чаць, што бу­сел — свя­тая птуш­ка, якая пры­но­сіць даб­ра­быт, шчас­це, зго­ду. Мне зда­ец­ца, што і Га­ра­дзі­шча бус­лы вы­бра­лі не­вы­пад­ко­ва: тут з па­ва­гай ста­вяц­ца да сва­іх прод­каў, бе­ра­гуць іх па­мяць.

Та­ла­кой — на пом­нік

Ма­рыя Грак на­ра­дзі­ла­ся ў Га­ра­дзі­шчы ў 1921 го­дзе. Тут рас­ла, ву­чы­ла­ся. За­тым улад­ка­ва­ла­ся ў ста­ло­вую Слуц­ка, дзе пра­цяг­ва­ла пра­ца­ваць і та­ды, ка­лі ра­ён аку­па­ва­лі нем­цы. Дзяў­чы­на пад­трым­лі­ва­ла су­вязь з пар­ты­за­на­мі, пра што ста­ла вя­до­ма фа­шыс­там. Яе і яшчэ не­каль­кі ча­ла­век па­ве­сі­лі ў 1943 го­дзе ў Слуц­ку на пло­шчы. Толь­кі праз тры дні іх па­ха­ва­лі ў агуль­най ма­гі­ле ка­ля вёс­кі Жу­ра­ва. Баць­кі Ма­рыі Грак ноч­чу рас­ка­па­лі ма­гі­лу. Сваю дач­ку яны па­зна­лі па су­кен­цы, пры­вез­лі яе да­моў, каб ад­даць зям­лі па-люд­ску, згод­на з хрыс­ці­ян­скі­мі звы­ча­я­мі.

— Свед­кі тых дра­ма­тыч­ных па­дзей яшчэ жы­выя, — га­во­рыць Яў­ге­нія Ва­сіль­еў­на. — На 9 мая — Дзень Пе­ра­мо­гі — мы заў­сё­ды пры­но­сі­лі на ма­гі­лу на­шай зям­ляч­кі квет­кі і вян­кі.

Да ня­даў­ня­га ча­су на ма­гі­ле Ма­рыі Грак ста­яў ста­ры пом­нік — ад яе баць­коў. Вя­до­ма, за столь­кі га­доў ён амаль раз­ва­ліў­ся. Яў­ге­нія Ва­сіль­еў­на ў ме­жах ак­цыі «Па­мяць» ар­га­ні­за­ва­ла збор срод­каў ся­род пра­цу­ю­чай вяс­ко­вай мо­ла­дзі. На доб­рую спра­ву ад­гук­ну­лі­ся так­са­ма не­каль­кі сту­дэн­таў і на­ват школь­ні­каў. Уся­го ж у ак­цыі пры­няў удзел 41 ма­ла­ды ча­ла­век. Не­аб­ход­ную су­му — 10 млн руб­лёў — са­бра­лі вель­мі хут­ка. Срод­каў ха­пі­ла і на пліт­ку, і на над­ма­гіль­ную плі­ту. Ура­чыс­тае ад­крыц­цё пом­ні­ка ад­бы­ло­ся 3 лі­пе­ня ў Дзень вы­зва­лен­ня Бе­ла­ру­сі ад ня­мец­ка-фа­шысц­кіх за­хоп­ні­каў.

— У нас жы­вуць вель­мі сум­лен­ныя, спа­гад­лі­выя лю­дзі, якія лю­бяць сваю ма­лую Ра­дзі­му і га­то­вы на доб­рыя спра­вы ах­вя­ра­ваць апош­няе, — сцвяр­джае мая су­раз­моў­ца.

Мяс­цо­выя пад­трым­лі­ва­юць сваю ста­рас­ту ва ўсіх па­чы­нан­нях. У 2011 го­дзе друж­на ад­гук­ну­лі­ся на іні­цы­я­ты­ву Яў­ге­ніі Ва­сіль­еў­ны «скі­нуц­ца» та­ла­кой на ага­ро­джу мо­гі­лак і лік­ві­да­цыю ста­рых дрэў. Спа­чат­ку ра­бот­ні­кі жыл­лё­ва-ка­му­наль­най гас­па­дар­кі спі­ла­ва­лі 14 та­по­ляў па пе­ры­мет­ры, за­тым стар­шы­ня Бок­шыц­ка­га сель­ска­га Са­ве­та Ула­дзі­мір Гар­бен­ка знай­шоў во­пыт­ных аль­пі­ніс­таў, якія да­вя­лі спра­ву да кан­ца. Уся­го ж зрэ­за­лі больш за 40 дрэў. Ачыс­ціць тэ­ры­то­рыю ад драў­ні­ны ды гал­ля да­па­маг­лі лю­дзі: за ле­та вы­вез­лі 41 трак­тар­ны пры­чэп.

— На ўсе ра­бо­ты бы­ло па­тра­ча­на 15 млн 700 тыс. руб­лёў, яшчэ 18 млн 850 тыс. руб­лёў каш­та­ва­ла ага­ро­джа. На той час гэ­та бы­лі не­ма­лыя гро­шы. Але на­шы жы­ха­ры, на­ват з улі­кам та­го, што год быў кры­зіс­ны, доб­ра­ах­вот­на ра­бі­лі ўнёс­кі. Спа­чат­ку да­ва­лі па 100 ты­сяч руб­лёў — за адзін ці не­каль­кі пры­ёмаў, за­тым па­ча­лі да­баў­ляць. 22 ча­ла­ве­кі вы­дат­ка­ва­лі па 1 млн руб­лёў і больш. На­ват адзі­но­кія пен­сі­я­не­ры, для якіх не бы­вае ліш­няй кож­ная ка­пей­ка, не ад­мо­ві­лі­ся да­па­маг­чы, — з хва­ля­ван­нем уз­гад­вае ста­рас­та. 

.. і на кап­лі­цу

Ра­ней у вёс­цы бы­ла кап­лі­ца. Але ў 30-я га­ды мі­ну­ла­га ста­год­дзя яе раз­бу­ры­лі баль­ша­ві­кі. З та­го ча­су ў Га­ра­дзі­шчы не бы­ло дзе па­ма­ліц­ца, па­ста­віць свеч­ку за спа­чын сва­іх прод­каў ды за зда­роўе жы­вых. Да­во­дзі­ла­ся ехаць у блі­жэй­шы храм у Слуцк. І зноў ста­рас­та пай­шла па вёс­цы, да лю­дзей. І яны вы­ра­шы­лі: кап­лі­цы быць. На­ват тыя, хто даў­но па­кі­нуў род­ныя мяс­ці­ны, вы­ка­за­лі га­тоў­насць да­па­маг­чы ў свя­той спра­ве. Гро­шы на бу­даў­ніц­тва кап­лі­цы пры­сы­ла­лі з усіх кут­коў Бе­ла­ру­сі, з Укра­і­ны, Ра­сіі. Шмат да­па­маг­лі спон­са­ры — ура­джэн­цы Га­ра­дзі­шча: Мі­ка­лай Іва­на­віч Гу­ры­но­віч, Ге­надзь Пят­ро­віч і Ула­дзі­мір Пят­ро­віч Бул­га­кі. Яны ўкла­лі ў бу­даў­ніц­тва па­ло­ву срод­каў ад агуль­най коль­кас­ці. Та­кім чы­нам кап­лі­цу ўзвя­лі за тры ме­ся­цы. А ў на­ступ­ным го­дзе за агуль­ныя гро­шы на­бы­лі для яе ўсё не­аб­ход­нае: пад­свеч­ні­кі, ры­ту­аль­ныя, куль­та­выя пры­ла­ды, аб­ра­зы.

— Ка­лі руй­на­ва­лі ста­рую кап­лі­цу, усё вы­кі­ну­лі на ву­лі­цу. Жан­чы­на, што жы­ла по­бач, пад­ня­ла ікону і сха­ва­ла ў ся­бе до­ма. Яна ме­та­ліч­ная, двух­ба­ко­вая: на ад­ным ба­ку — вы­ява Ка­зан­скай Бо­жай Ма­ці, на ад­ва­рот­ным — Ге­ор­гія Пе­ра­мож­цы. Ка­лі свя­тар са Слуц­ка асвя­чаў фун­да­мент свя­ты­ні, дач­ка гэ­тай жан­чы­ны — Аляк­санд­ра Мі­хай­лаў­на Са­ла­вей — пры­нес­ла аб­раз. Ака­за­ла­ся, яму ўжо сто га­доў. Ба­цюш­ка ска­заў, што аб­раз трэ­ба па­ста­віць на са­мым па­чэс­ным мес­цы... Дзве іко­ны па­да­рыў нам ай­цец Мі­ха­іл, ас­тат­нія пры­нес­лі лю­дзі. Шэсць ра­зоў на год, пад­час вя­лі­кіх і асаб­лі­ва знач­ных свя­таў, у нас пра­вод­зяць служ­бу свя­та­ры са слуц­ка­га Свя­та-Мі­хай­лаў­ска­га са­бо­ра. Ды і лю­дзі са­мі пры­хо­дзяць у кап­лі­цу, каб па­ста­віць свеч­ку ў па­мяць пра сва­іх бліз­кіх, што пай­шлі на той свет, па­ма­ліц­ца, — рас­па­вя­ла Яў­ге­нія Сыць­ко.

— Усё, што зроб­ле­на ў Га­ра­дзі­шчы, ад­бы­ло­ся дзя­ку­ю­чы эн­ту­зі­яз­му і аў­та­ры­тэ­ту Яў­ге­ніі Ва­сіль­еў­ны, — лі­чыць стар­шы­ня Бок­шыц­ка­га сель­ска­га Са­ве­та Ула­дзі­мір Гар­бен­ка. — На тэ­ры­то­рыі сель­са­ве­та на­ліч­ва­ец­ца 11 гра­мад­скіх мо­гі­лак. Гле­дзя­чы на прык­лад жы­ха­роў Га­ра­дзі­шча, лю­дзі з ін­шых на­се­ле­ных пунк­таў за­ва­ру­шы­лі­ся. Збі­ра­юць гро­шы ў На­шай Ні­ве, у не­вя­лі­кай вё­сач­цы Га­ро­хаў­ка так­са­ма са­бра­лі на па­ло­ву ага­ро­джы і зрэ­за­лі не­каль­кі дрэў. Па­зі­цыя ра­ён­на­га кі­раў­ніц­тва та­кая: срод­кі на доб­ра­ўпа­рад­ка­ван­не мо­гі­лак бу­дуць вы­дзя­ляц­ца толь­кі ў тым вы­пад­ку, ка­лі ёсць су­стрэч­нае імк­нен­не лю­дзей, ка­лі яны са­мі пра­яў­ля­юць іні­цы­я­ты­ву. Не ха­пае срод­каў — да­па­мо­жа сель­скі Са­вет, рай­вы­кан­кам. Больш бы та­кіх сум­лен­ных, іні­цы­я­тыў­ных па­моч­ні­каў, як на­ша Яў­ге­нія Ва­сіль­еў­на, дык і праб­лем мы не ве­да­лі б. Яна ста­рас­та ўжо больш за 20 га­доў. Пра­ца­ва­ла фель­чар­кай, ця­пер на пен­сіі. Але са­мі ба­чы­це, ад­па­чы­ваць ёй ня­ма ка­лі, кож­ны дзень но­выя спра­вы і кло­па­ты.

— Я гэ­тым жы­ву. Гэ­та мае лю­дзі, зем­ля­кі, мая вёс­ка. І мя­не вель­мі ра­дуе, што мы агуль­ны­мі на­ма­ган­ня­мі ро­бім вёс­ку свят­лей­шай. Так, у нас пры­го­жа, чыс­та, а хо­чац­ца, каб бы­ло яшчэ лепш. Ды і тое, што ча­ла­век на­во­дзіць па­ра­дак на сва­ёй зям­лі, пра мно­гае свед­чыць. Тое, што зроб­ле­на за свае аса­біс­тыя гро­шы, сва­і­мі ру­ка­мі, больш цэ­ніц­ца і бе­ра­жэц­ца.

Да­рэ­чы, сё­ле­та Яў­ге­нія Ва­сіль­еў­на Сыць­ко абра­на ча­ла­ве­кам го­да Мін­шчы­ны. Са­праў­ды, гэ­та зван­не яна апраўд­вае сва­і­мі спра­ва­мі і ўчын­ка­мі.