Музей гісторыі кіно прапаноўвае далучыцца да прагляду лепшых фільмаў пра Першую сусветную вайну
Цікавай альтэрнатывай мэйнстрыму з кінапраката можа стаць рэтраспектыўная праграма Музея гісторыі кіно «Вар'яцтва 1914 года» прысвечаная 100-годдзю з пачатку Першай сусветнай вайны.
Нельга адмаўляць важнасць гэтай тэмы не толькі ў міжнародным кантэксце, але і для нашай краіны ў прыватнасці. «Ваенныя дзеянні», акупацыя, газавыя атакі, ваенная цэнзура, прымусовая праца, марадзёрства, буйныя чалавечыя, матэрыяльныя і культурныя страты адбываліся быццам на арандаванай беларускай тэрыторыі, якая пераўтварылася ў тэатральную плошчу для жудаснага артхауснага спектакля, але не дала ні галоўных роляў, ні дывідэндаў, ні славы.
Калі нельга абмінуць тэму сусветнай вайны ў стагадовы юбілей сараеўскага забойства, то ігнараваць магчымасць пазнаёміцца з набыткамі гісторыі кінематографа таксама непажадана. На што ў праграме трэба звярнуць увагу? На ўсё! Але ж каб выбраць стужку на свой густ, трэба разабрацца больш канкрэтна.
Імёны Хічкока, Штэрнберга, Кубрыка, як гэта ні банальна, гавораць самі за сябе. Але большасці невядома, аб чым яны і іншыя рэжысёры (у праграме 8 фільмаў) хацелі паведаміць, закранаючы тэму сусветнай вайны, што з бясконцага пласта інфармацыі палічылася найбольш важным і шматзначным, ці, можа, вайна стала толькі антуражам, саступаючы месца пратаганіста нечаму іншаму? Якія філасофскія, псіхалагічныя, ідэалагічныя пласты лепш за ўсё развіваць у тэме вайны? Паглядзім, якімі стылістычнымі, кінематаграфічнымі прыёмамі, драматургічнымі канфліктамі карысталіся рэжысёры. Варта зразумець, ці можа сіла мастацтва праз чалавека, які знаёмы з вайной не з эпічных кніг, а з гнятлівай рэчаіснасці, прасякнуць сучаснага гледача.
Праграма складалася з класічных фільмаў сусветных рэжысёраў, рабіўся акцэнт на гучныя імёны творчых людзей. Большая частка карцін у рэтраспектыве знята яшчэ ў першай палове XX стагоддзя.
У праграме ёсць дзве савецкія карціны. Уладзімір Корш-Саблін, адзін з выдатных дзеячаў беларускага кінематографа ў час яго станаўлення, у сваёй карціне «Першы ўзвод» распавядае пра частку арміі, сфарміраваную ў беларускім горадзе. Ва ўзводзе разам будуць змагацца бальшавікі і меншавікі, і ў выніку фільм ператворыцца ў аповед-усхваленне ўсяго «савецкага», што не дзіўна для фільма 1932 года. Ажыццявіцца гэта праз адлюстраванне канфлікту паміж «магутным» духам савецкага чалавека і «контрамі». Абодва бакі супрацьдзеяння (у цэнтры ж ворагі не сусветнай вайны, а грамадзянскай) маюць катэгарычныя рэжысёрскія ярлыкі «станоўчы/адмоўны». Здагадайцеся, хто ёсць хто.
Можна звярнуцца да фільма «Ускраіна» Барыса Барнета, дзе задзейнічаны тэрытарыяльна блізкія нам персанажы. Мікалай Кадкін сярод тысяч такіх жа, як ён, жыхароў правінцыі, адпраўляецца на фронт Першай сусветнай вайны. Нягледзячы на цяжкасць тэмы, фільм лёгкі, просты і нават смешны, бо смех, як вядома, лепшы пасярэднік у справе адрознення праўды ад хлусні.
Серыю паказаў жа на гэтам тыдні адкрыў фільм амерыканца-мультымільянера Говарда Хьюза «Анёлы пекла». Хьюз — інжынер, авіятар, прадпрымальнік, адзін з самых багатых людзей Амерыкі і той «хто мог навучыць плесці інтрыгі самога Макіявелі». Асоба спрэчная, неадназначная, але легендарная, прататып галоўнага героя фільма «Авіятар» Марціна Скарсэзэ (і не толькі яго). І гэты чалавек здымаў фільмы. Як аматар палётаў, ён зрабіў галоўнымі героямі карціны «Анёлы пекла» двух братоў-авіятараў на пачатку сусветнай вайны. Фільм атрымаўся, мабыць, такім жа маштабным, як асоба рэжысёра і яго рахунак у банку. Карціна адметная неверагоднымі трукамі самалётаў у паветры, на якія былі патрачаны такія ж неверагодныя для таго часу грошы.
Фільм Льюіса Мэйлстоўна «На заходнім фронце без перамен» паводле рамана Рэмарка цікавы ўжо тым, што з'яўляецца экранізацыяй твора аднаго з галоўных пісьменнікаў «страчанага пакалення». Да таго ж і сам фільм стаў якасным, узорным уладальнікам двух «Оскараў». Не трэба чакаць пустога ўвасаблення фабулы, бо ў аснове — Рэмарк, а ён нейкім невытлумачальным чынам стварае ўласную незабыўную атмасферу. Ёсць і ідэя: заўзяты пацыфізм. Ніякай прыгажосці ў воінскіх подзвігах ці паэтычнасці ў патрыятызме салдат. Вайна, перш за ўсё, — злодзей, які крадзе незваротнае.
У праграме ёсць яшчэ дзве амерыканскія карціны: «Аганьбаваная» Джозафа фон Штэрнберга з Марлен Дзітрых у галоўнай ролі і больш блізкі да сучаснасці ў параўнанні з карцінамі трыццатых фільм Стэнлі Кубрыка «Сцежкі славы» (1957).
Дарэчы, фон Штэрнберг, як відаць па прозвішчы, не амерыканец, а аўстрыец, ды і Марлен Дзітрых у свой час з'ехала з роднай Германіі, палітыка якой ёй прынцыпова не падабалася. Што тычыцца «Аганьбаванай», сэрца можа ўзрушыцца яшчэ на анонсе. У цэнтры драматычнага сюжэта прастытутка/агент аўстрыйскай контрразведкі Мары, якая закахалася ў рускага лейтэнанта і дапамагла яму пазбегнуць арышту. За здраду радзіме яна павінна панесці адказнасць. Праявы сапраўднага кахання, адданасці свайму пачуццю і адвагі да канца жыцця ў абставінах вайны набываюць гіпербалізаваны, геройскі характар. Яшчэ большае ўражанне гэта стварае таму, што ўвасабляецца ў гераіне-жанчыне. «Аганьбаваная» — не адзіны прыклад супрацоўніцтва рэжысёра і актрысы, іх першай сумеснай працай стала стужка «Блакітны анёл», пасля якой Дзітрых стала знакамітай, услед рушыў фільм «Марока», зняты ўжо ў Галівудзе, потым «Аганьбаваная», «Шанхайскі экспрэс» і іншыя.
Фільм з Нацыянальнага рэестра найбольш значных фільмаў ЗША «Сцежкі славы» Стэнлі Кубрыка паказвае вайну не як змаганне паміж фактычнымі ворагамі (Францыя і Германія), а барацьбу на адным баку барыкад, дзе агаляюцца глупства, крывадушнасць і жорсткасць армейскіх вярхоў.
Генерала ў фільме сыграў Адольф Менжу, які ў свой час выканаў адну з галоўных роляў у фільме «Парыжанка» Чарльза Чапліна, таксама ў «Сцежках славы» зняўся вядомы акцёр Кірк Дуглас.
Фільм тонкага стыліста — французскага рэжысёра Жана Рэнуара (сына мастака Агюста Рэнуара) «Вялікая ілюзія» — «кінематаграфічны вораг №1» для нацысцкай Германіі. Два французскія лётчыкі трапляюць у нямецкі лагер для ваеннапалонных, дзе знаходзяцца таксама і брытанскія афіцэры. Разам яны плануюць уцёкі, але французаў адпраўляюць у іншую турму.
Цікава, наколькі моцны пацыфісцкі пасыл у фільме, дзе не гучыць выбухаў гармат, не льецца кроў, салдаты не паміраюць ад зброі ворага. Дзеянне карціны адбываецца амаль увесь час у закрытых памяшканнях, арсенал рэжысёра — персанажы, дыялогі ды эстэтычны падыход да стварэння кіно.
«Сакрэтны агент» — фільм, які Альфрэд Хічкок зняў задоўга да вядомых карцін «Вяроўка», «Акно ў двор», «Псіха» і іншых у Вялікабрытаніі, а не ў Галівудзе. Сюжэт па-хічкокаўску дэтэктыўны, у цэнтры дзеяння — брытанскі агент, які павінен выканаць пэўнае заданне ў Швейцарыі, яго калега-кілер па мянушцы Генерал і названая жонка Эльза. Фільм з ідэальным спалучэннем захапляльнага сцэнарыя, выдатнай акцёрскай ігры і выверанага мантажу падыходзіць для якаснага адпачынку і ўсведамлення «магіі кіно».
Паказы будуць ажыццяўляцца па серадах і пятніцах да 29 жніўня.
Ірэна КАЦЯЛОВІЧ
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».