Агульнавядома, што краіны з дзяржаўным білінгвізмам (напрыклад, Фінляндыя, Канада) імкнуцца забяспечыць на сваёй тэрыторыі роўныя правы для кожнай з афіцыйных моў. Такі працэс назіраецца і ў адукацыі, і ў сферы паслуг, і ў сацыяльным жыцці грамадства.
Беларусь таксама ўваходзіць у кола краін з дзвюма дзяржаўнымі мовамі. Згодна са звесткамі апошняга перапісу насельніцтва, больш за 20 працэнтаў беларусаў лічаць сябе беларускамоўнымі. А гэта значыць, што дзяржава павінна паважаць іх выбар і ствараць максімальна спрыяльныя ўмовы ў моўных пытаннях.
Аднак год ад года ў Беларусі колькасць беларускамоўных школ скарачаецца, па пальцах можна пералічыць беларускамоўныя садкі. Атрымліваць вышэйшую адукацыю на беларускай мове таксама складана. Змяніць сітуацыю вырашылі ў Гродзенскім дзяржаўным медыцынскім універсітэце: сёлета тут быў аб'яўлены набор ахвотных навучацца на беларускай мове.
А пачалося ўсё яшчэ ў пачатку 2013 года, калі па ініцыятыве першага прарэктара ўніверсітэта Віталя Вараб'ёва і пры падтрымцы рэктара Віктара Сняжыцкага была праведзена нарада з загадчыкамі кафедраў. Абмяркоўвалася магчымасць выкладання вучэбных дысцыплін на беларускай мове. Практычна ўсе кафедры падтрымалі ідэю, слушна заўважыўшы, што калі мы здолелі наладзіць выкладанне на англійскай мове для замежных студэнтаў, дык на роднай мове сам Бог наказаў. Спачатку высветлілі, ці ёсць на кафедрах выкладчыкі, здольныя весці заняткі на беларускай мове. Цікава, але ахвотных знайшлося нават больш, чым было патрэбна. Для іх былі арганізаваны курсы ўдасканалення беларускай мовы. Паралельна пачалі пісаць на беларускай мове альбо перакладаць напісаныя раней дапаможнікі і метадычкі па дысцыплінах. Такім чынам, да лета 2013 года ўжо быў напрацаваны досыць багаты матэрыял. Гэта дазволіла падчас уступнай кампаніі аб'явіць пра набор у беларускамоўныя групы. Ахвотных трапіць у такія групы аказалася... 6 чалавек. Гэта крыху здзівіла, паколькі даволі часта гучала думка, што грамадства вельмі чакае пераходу на беларускую мову выкладання ў ВНУ. Таму на наступны год было вырашана пашырыць рэкламную кампанію.
Інфармацыя пра набор у беларускамоўную групу з'явілася на сайце ўніверсітэта, неаднаразова агучвалася на Дні адкрытых дзвярэй, была размешчана на стэндах, прызначаных для абітурыентаў. Яшчэ больш актыўна гэтая праца разгарнулася падчас прыёму дакументаў. Кожнага абітурыента апытвалі, на якой мове ён хацеў бы навучацца, інфармуючы, што ствараецца беларускамоўная група. Таксама ў прыёмнай камісіі працаваў выкладчык беларускай мовы, які тлумачыў маладым людзям і іх бацькам сутнасць такіх груп, станоўчыя моманты вучобы на роднай мове, асабліва для выпускнікоў беларускамоўных школ, гатовы быў адказаць на ўсе пытанні, што ўзнікалі... І што ж у выніку?
Падавалі дакументы ў Гродзенскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт каля 1000 абітурыентаў. На беларускай мове выказалі жаданне вучыцца... 18 чалавек. З іх прайшлі па конкурсе на лячэбны факультэт 6 чалавек і на педыятрычны — 2. Такім чынам, мы не здолелі набраць нават адну акадэмічную групу!
Пасля размоў з абітурыентамі і іх бацькамі я прыйшоў да сумных высноў. Па-першае, большасць выпускнікоў школ не валодае сёння беларускай мовай на добрым узроўні, аб чым яны самі сумленна і кажуць. Па-другое, выпускнікі, якія здавалі на ЦТ беларускую мову і атрымалі высокія вынікі, баяцца, што... не адолеюць вучобу на роднай мове. «Вось калі б з першага класа ўсё было па-беларуску», — кажуць яны.
Па-трэцяе, выпускнікі беларускамоўных школ, якім, здавалася б, наканавана ісці ў такія групы, адмаўляюцца найбольш рашуча: «Ой, напэўна, з мяне ўсе смяяцца будуць». Хоць працэс пераходу на рускамоўнае навучанне для іх вельмі цяжкі.
Заўважыў, што найбольш ахвотна і свядома запісваліся ў беларускамоўную групу выпускнікі школ з рускай мовай навучання з невялікіх беларускіх гарадкоў. «Гэта ж цікава! Такога ў нас яшчэ ніколі не было!»
Што рабіць? На маю думку, калі яшчэ шэраг беларускіх універсітэтаў рознага профілю задэкларуе сваю гатоўнасць набраць беларускую групу (паверце, падрыхтавацца да гэтага не так і складана), мяч канчаткова пяройдзе на поле агульнаадукацыйнай школы. Стымул вучыцца ў беларускіх класах у школе будзе тады, калі і ў ВНУ з'явяцца групы з беларускай мовай навучання. Неабходна зрабіць абавязковымі на цэнтралізаваным тэсціраванні абедзве мовы — гэта прымусіць вучняў больш увагі надаваць беларускай мове і, як вынік, не баяцца яе.
Віктар ВАРАНЕЦ,
старшы выкладчык Гродзенскага дзяржаўнага медыцынскага
ўніверсітэта
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».