Вы тут

Свята Трох Каралёў


У той час, калі ў праваслаўных каляды толькі пачынаюцца, у католікаў яны заканчваюцца Святам Трох Каралёў (зрэшты, калядкі працягваюць спяваць яшчэ амаль цэлы месяц — да Грамніц). Час ад 25 снежня да 6 студзеня — гэта час, які спатрэбіўся каралям (вешчунам), каб знайсці нованароджанае дзіцятка, а для нас таксама — пачатак чарговага адліку на зямным шляху, самы радасны час у годзе, час мар, спадзяванняў, планаў. Таксама ў гэты час мусіць адведаць усіх сваіх парафіян і ксёндз (гэтая місія таксама традыцыйна называецца «Каляда»). Дзіцятка Езус яшчэ мірна спіць у калысцы, не думаючы пра тыя выпрабаванні, якія яму наканаваны. Даўней кожны з 12 дзён ад Божага Нараджэння да Трох Каралёў супастаўлялі з адпаведным месяцам надыходзячага года, і па тым, якім ён быў — удалым або наадварот — гадалі, ці шчаслівым той месяц будзе.

Three wise men gathered to present gifts

Даўней напярэдадні свята ўсе дамы, пазначаныя крыжыкамі і імёнамі трох каралёў, абыходзілі калядоўшчыкі, апранутыя ў экзатычныя «ўсходнія» шаты, часам пазычаныя ў плябані. Адзін з «каралёў», калі строга прытрымлівацца звычаяў, мусіў чарніць сабе твар, бо, паводле па-
дання, адзін з вешчуноў быў чарнаскуры. Як і «звычайныя» калядоўшчыкі, «каралі» спявалі традыцыйныя калядкі, а ўзамен атрымлівалі ад добрых гаспадароў пачастунак.

Пярэдадзень Трох Каралёў прынята называць «Шчодры вечар». Традыцыйна ў гэты час католікі ва ўсім свеце пяклі рознае абрадавае печыва, найчасцей — пірагі, тарты. На сталах панавалі пераважна тыя самыя стравы, што і на Вігілію. У панскіх дварах, на ўспамін пра падарункі, прынесеныя каралямі Езусу, існаваў звычай абдорваць рознай дробяззю слугаў і чэлядзь.

Іншы «панскі» звычай на гэты дзень (сёння, бадай, даступны кожнаму) — пазычаная з Захаду гульня ў «мігдаловага караля». Той, хто знаходзіў у сваім кавалку святочнага торта запечаны міндаль, абвяшчаўся «каралём» кампаніі. Часам у пару да «караля» выбіралі і «каралеву», і потым гэтая пара выступала жартаўлівымі распарадчыкамі забаў, якія трывалі ўвесь карнавальны перыяд, г. зн. да Попельнай серады (Папяльца). Вядома, у тых, хто мог сабе гэтыя забавы дазволіць. Зрэшты, заходняе слова «карнавал» (ад лацінскага «бывай, мяса!») у нас амаль ніхто не ведаў; па-беларуску, як і па-польску, гэты перыяд, пачынаючы ад Трох Каралёў, называўся Запусты. А па Запустах надыходзіў Вялікі пост…

Рэцэпты святочных страў

6-13Часты кампанент страў на Божае Нараджэнне і Тры Каралі — міндаль («мігдалы»). Яго трэба ўжываць ачышчаным. Каб выдаліць знешнюю карычневую абалонку, трэба апусціць арэхі на 1 хвіліну ў кіпень. Ачышчанае ядро рэкамендуецца прамыць праточнай вадой і высушыць у духоўцы пры 50–70°C. Мігдалы ў шляхецкай кулінарыі Рэчы Паспалітай вядомы з ХVІ стагоддзя. З іх выраблялі ахаладжальны напой аршад, марцыпаны, мігдаловую поліўку, мігдаловы торт, поснае міндальнае «малако» (густы адвар-пюрэ з міндалём і цукрам) і іншае. Для паспалітага люду мігдалы былі амаль недаступнымі, адсюль прыказка «Думаць пра нябесныя мігдалы». У сімволіцы свята, магчыма, увасабляюць таямнічы ўсход, з якога прыбылі тры каралі.

Мігдаловая поліўка

Ачышчаны і высушаны здроблены міндаль варыць 10–15 хвілін у малацэ (на 1,5 л малака бярэцца 120 г міндалю), працадзіць і трохі пасаладзіць; падаваць поліўку цёплай з рысам, звараным у малацэ. Можна падаваць халоднай — тады звараны ў малацэ міндаль загушчаюць яечнымі жаўткамі.

Мігдаловы торт Трох Каралёў

Складнікі: 100 г масла, 100 г молатага міндалю, 3 жаўткі, 100 г цукру, у тры пальцы солі, 1 ст. лыжка крухмалу, 1 ст. лыжка гарэлкі, каньяку або рому (неабавязкова), 2 стандартныя пачкі «французскага» цеста (500 г), маргарын для шмаравання формы, 1 цэлы мігдал, 1 бялок.

Спосаб прыгатавання. Распусціць масла ў рондалі на вельмі слабым агні. Міндаль расцерці ў місе з жаўткамі, вадкім маслам, цукрам і соллю. Калі маса зробіцца аднароднай, дабавіць крухмал і гарэлку, перамяшаць. Пакінуць у лядоўні на 30 хвілін. Падзяліць «французскае» цеста на 2 паловы, кожную раскачаць. Адну палову выкласці на круглую форму (дыяметрам 26 см), крыху змазаную маргарынам, раскласці на ім жаўткова-мігдаловую масу, у сярэдзіну якой пакласці цэлы мігдал. Прыкрыць другой паловай цеста і змацаваць краі торта, трохі ўвільгатніўшы. Пакінуць на 20 хвілін. Намазаць верх торта бялком і ўставіць у духоўку, папярэдне разагрэтую да 210 °C, на 40 хвілін. Нарэзаць на кавалкі: той, хто адшукае ў сваім схаваны мігдал, — той абвяшчаецца «каралём» святочнага вечара.

«Французскае» (слоенае) цеста

Рабіць яго — вельмі працаёмкі працэс, таму сёння на Захадзе слоенае цеста пераважна гатуюць прамыслова і прадаюць замарожаным у стандартных пакунках. Але пры жаданні яго можна зрабіць самім:

Складнікі: 250 г мукі, 200 г масла, 2 яйкі, сок з паловы лімона.

Спосаб прыгатавання. Яйкі (можна толькі жаўткі) і лімонны сок патрэбны, каб не даваць маслу пранікаць у пласты цеста, тым самым расслойваючы яго. Напачатку належыць замясіць цеста з мукі, яек, лімоннага соку з дабаўленнем невялікай колькасці цеплаватай вады — падобна як на калдуны. Затым цеста раскочваецца на пасыпаным мукой стале, намазваецца крыху падтопленым маслам, складваецца напалам, зноў раскочваецца, зноў складваецца напалам і г. д. — аж пакуль не будзе выкарыстана ўсё масла. Качалку належыць прыціскаць лёгка і раўнамерна, захоўваць адзін кірунак раскочвання — ад сябе. Таксама нельга пераварочваць цеста, каб не пашкодзіць яго слоенай структуры.

Чытайце яшчэ:

Ламанцы і сліжыкі

Лазанкі

Марцін святы — згубіцель гагаты

Выбар рэдакцыі

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Вольга Здзярская: Для мяне мая прафесія — жыццё

Вольга Здзярская: Для мяне мая прафесія — жыццё

Актрыса НАДТ імя М. Горкага — пра шлях да сцэны і натхненне.

Грамадства

«Любоў — галоўнае, што бацькі павінны даць сваім дзецям»

«Любоў — галоўнае, што бацькі павінны даць сваім дзецям»

Тата і мама — два самыя важныя чалавекі ў жыцці кожнага дзіцяці.