Інсульт немагчыма прадбачыць?

Інсульты часцей здараюцца ў пажылых — большасць сардэчна-сасудзістых захворванняў звязана з пасталеннем арганізма. Ужо з 50 гадоў чалавек уваходзіць у групу рызыкі, нагадвае намеснік галоўнага ўрача па арганізацыйна-метадычнай рабоце 3‑й цэнтральнай раённай клінічнай паліклінікі г. Мінска Ларыса ДЗЯНІСАВА.

Больш за ўсё сасуды галаўнога мозга пакутуюць пры атэрасклерозе, артэрыяльнай гіпертэнзіі і цукровым дыябеце, тым больш пры іх спалучэнні. Так аднойчы здараецца інсульт, або сасудзісты мазгавы ўдар, які развіваецца ў выніку пагаршэння кровазабеспячэння галаўнога мозга. Гэта вострае парушэнне суправаджаецца раптоўным расстройствам мазгавых функцый.

Вядома, што нервовыя клеткі мозга «кіруюць» усімі функцыямі арганізма: рухамі рук, ног, маўленнем, абменам рэчываў, дыханнем і кровазваротам, аналізуюць зрокавую, слыхавую інфармацыю і іншыя сігналы, якія паступаюць ад органаў пачуццяў. Пры гэтым кожная з палавін мозга забяспечвае і кантралюе функцыянаванне процілеглай паловы цела. Таму пашкоджанне адной паловы мозга праяўляецца паталагічнымі зменамі на супрацьлеглым баку цела (інсульт злева прыводзіць да расстройства функцый правай паловы цела, і наадварот).

Парушацца могуць тонус мышцаў, зрок, слых, нюх, маўленне, глытанне і г. д. Суправаджацца гэта можа і парушэннем прытомнасці, галаўным болем, млоснасцю, ванітамі. Калі ўсё гэта назіраецца на працягу менш чым 24 гадзіны, а пасля поўнасцю знікае, то гэта — транзіторная ішэмічная атака. Парушэнне мазгавога кровазвароту ў такім выпадку заканчваецца аднаўленнем парушаных функцый.

Прадбачыць інсульт немагчыма. Як і прыпыніць за паўгадзіны да наступлення. Усё адбываецца вельмі хутка. Нават калі ў чалавека сардэчная арытмія, то сказаць, калі адбудзецца інсульт, немагчыма — можа быць, праз месяц, а можа, і ніколі.

Што можна і трэба рабіць, дык гэта змагацца з фактарамі рызыкі. Вось яны:

курэнне і іншае ўжыванне тытуню, няправільнае харчаванне, адсутнасць фізічнай актыўнасці, гіпертэнзія (павышаны крывяны ціск), цукровы дыябет, павышаны халестэрын крыві (гіперліпідэмія). Парушэнне рытму сэрца — мерцальная арытмія можа спрыяць развіццю тромбаў, якія могуць адлятаць у галаўны мозг. Нельга скідваць з рахунку і спадчынны фактар.

Бывае такім

Ішэмічны інсульт («інфаркт мозга») звязаны са спыненнем або значным змяншэннем кровазабеспячэння ўчастка мозга. Звязана гэта часцей за ўсё з атэрасклератычнымі бляшкамі ў артэрыях, што забяспечваюць мозг крывёй. Бывае, у гэтыя артэрыі трапляе тромб, які сфарміраваўся ў поласцях сэрца ў хворых з сардэчнымі парокамі. Часцей ішэмічны інсульт развіваецца ў 50–69 гадоў. У мужчын часцей, чым у жанчын.

Гемарагічны інсульт — гэта кровазліццё ў галаўным мозгу на фоне артэрыяльнай гіпертэнзіі. Зрэдку такое кровазліццё назіраецца ў людзей 39–49 гадоў, звычайна — у тых, каму 50–69. Да 60 гадоў захваральнасць у мужчын і жанчын аднолькавая, а пасля 60 гадоў гемарагічныя інсульты часцей развіваюцца ў жанчын. Прычынай становіцца разрыў анеўрызмы сасудаў мозга (праз гіпертанічную хваробу, атэрасклероз артэрый галаўнога мозга, траўмы).

Як западозрыць?

 Раптоўная слабасць рук ці ног

 Змены на твары (крывая ўсмешка, страта ці пагаршэнне зроку), парушэнне маўлення

Сімптомы недастатковасці мазгавога кровазвароту (яны павышаюць рызыку развіцця інсульту):

 больш частыя і моцныя галаўныя болі на працягу некалькіх месяцаў ці гадоў

 галавакружэнні, шум у галаве

 зніжэнне памяці, зніжэнне працаздольнасці, заўважнае навакольным.

Галоўнае правіла пры падазрэнні на інсульт — хуткая шпіталізацыя. Першы тыдзень пасля інсульту з'яўляецца крытычным. У гэты час вельмі важна стымуляваць увесь жыццёвы патэнцыял і накіраваць яго на рэабілітацыю.

Абследаванне

Для распазнавання парушэнняў мазгавога кровазвароту выкарыстоўваюцца камп'ютарная і магнітарэзанансная тамаграфіі. Для высвятлення прычын ішэмічнага інсульту прымяняюць ультрагукавыя метады даследавання — дуплекснае сканіраванне сасудаў шыі і доплераграфія цэрэбральных артэрый.

Аднаўленне

У адных людзей пасля перанесенага захворвання адбываецца амаль поўнае ці нават поўнае аднаўленне ўсіх функцый, у той час як нехта перажывае значныя цяжкасці нават праз год. Маштаб і глыбіня пашкоджання будуць іграць тут вызначальную ролю. Аднак калі чалавек не загінуў у першыя гадзіны пасля інсульту і перажыў востры перыяд, гэта ўжо сведчыць пра магчымасць аднаўлення парушаных функцый.

Прэпаратаў, якія б аднаўлялі страчаную функцыю мозга, яшчэ не прыдумалі. «Сасудзістыя» і «метабалічныя» лекі на аднаўленне ніяк не ўплываюць. Рэабілітацыя заключаецца ў розных відах трэніровак, зняцці мышачнага спазму і інш. Урэшце, і якаснае лячэнне, і рэгулярнае выкананне складзенай праграмы рэабілітацыі, а таксама падтрымка членаў сям'і могуць палепшыць агульны вынік.

Што есці хвораму?

У ежы павінна быць дастаткова вітамінаў і мінералаў. Пры дэфіцыце прызначаюцца полівітамінныя прэпараты.

Ляжачым хворым праз іх схільнасць да запораў вельмі карысная гародніна, асабліва буракі, а таксама сухафрукты, кісламалочныя прадукты.

Пры гіпертанічнай хваробе ў рацыён неабходна ўключаць прадукты, багатыя на калій (курага, разынкі, інжыр, капуста, бульба), магній (кашы з грэцкай і аўсянай круп). Неабходна абмяжоўваць соль, салодкае, тлустае, вэнджанае, вострае. Не ўжываць моцныя чай і каву, алкаголь.

Памятайце пра каштоўныя прадукты: яблыкі, лімоны, бананы, апельсіны, грэйпфруты, чырвоны вінаград, салодкі перац, слівы, клубніцы, бабы, квяцістую капусту, моркву, спаржу, бульбу, часнок, цыбулю, цёмны шакалад.

Пра стрэс

Сам па сабе ён не з'яўляецца прычынай інсульту. Аднак стрэс — гэта рэакцыя арганізма на моцны раздражняльнік, у выніку чаго ў кроў выкідваецца адрэналін, які павышае артэрыяльны ціск. А высокі ціск — ужо фактар рызыкі.

Святлана БАРЫСЕНКА