На маляўнічым востраве пасярод Цнянскага вадасховішча ў сталіцы размясціўся невялічкі будынак з шыльдай «МНС», у якім месціцца Цэнтр вадалазна-ратавальнай службы. Менавіта там вучаць сакрэтам нялёгкай прафесіі падводных плыўцоў. Карэспандэнт «Звязды», завітаўшы туды, даведаўся аб тым, як жа працуюць беларускія вадалазы і якія «сюрпрызы» яны знаходзяць на дне.
Вада... як месца працы
— Вадалазна-ратавальная служба пачала актыўна развівацца з 2002 года, калі на базе пажарных аварыйна-ратавальных атрадаў абласных упраўленняў МНС пачалі ствараць штатныя службы. Праз чатыры гады было прынята рашэнне аб стварэнні няштатных службаў у падраздзяленнях, якія дыслацыруюцца блізка ад вадаёмаў. І ў сакавіку 2006 года запрацаваў Цэнтр вадалазна-ратавальнай службы на базе Рэспубліканскага атрада спецыяльнага прызначэння з функцыямі падрыхтоўкі вадалазаў, — згадвае вадалазны спецыяліст аддзела вадалазнай падрыхтоўкі Цэнтра вадалазна-ратавальнай службы Рэспубліканскага атрада спецыяльнага прызначэння МНС Андрэй Войцік.
На Цнянскае вадасховішча вадалазы пераехалі дзесяць гадоў таму. За год адрамантавалі два старыя будынкі, і ўжо налета туды прыйшлі першыя навучэнцы. Агулам жа за час працы ратавальнай службы было падрыхтавана 1046 вадалазаў. У цэнтры ж цяпер працуе 28 спецыялістаў.
—З ранку і да абеду штодзённа ў нас пастаянна праходзяць заняткі, — працягвае Андрэй Войцік. — Падчас іх асабісты склад практыкуецца не толькі ў тэарэтычным навучальным класе, але і на падводным палігоне. На другім паверсе ў нас месцяцца дзяжурнае памяшканне, пакоі дыспетчара і псіхалагічнай разгрузкі. Там пануе паўзмрок, працуе тэлевізар, ёсць і невялікая бібліятэчка — усё для таго, каб дапамагчы вадалазу зняць эмацыйнае напружанне. Працуюць нашы спецыялісты па графіку «суткі праз двое».
[caption id="attachment_73107" align="alignnone" width="600"] Спускаючыся ўглыб, вадалаз ніколі не ведае,
што яго там чакае.[/caption]
«Не кожны вадалаз дойдзе да сярэдзіны вуліцы»
—Экіпіроўка вадалаза дзеліцца на шлангавую і аўтаномную, — расказвае старшы інструктар-вадалаз Рэспубліканскага атрада спецыяльнага прызначэння Сяргей Амбражэй. — Залежыць гэта ад таго, з якой крыніцы да спецыяліста паступае паветра — з наваколля або з балона, прымацаванага за спінай. Асноўны кампанент экіпіроўкі — акваланг, праз які вадалаз дыхае, і гідракасцюм. Апошнія бываюць «сухія» і «мокрыя». «Мокры» касцюм, як гэта вынікае з яго назвы, прамакае, але пры гэтым засцерагае плыўца ад рэзкай страты цяпла. Бо ў вадзе энергія расходуецца з хуткасцю маланкі. А вось узімку выкарыстоўваюцца выключна сухія гідракасцюмы. Яны не прамакаюць зусім, і пад іх надзяваюць спецыяльны ўцяпляльнік. Далей у нас ідуць маска, грузы, жылет-кампенсатар, спецыяльныя боты або ласты — абутак выбіраецца ў залежнасці ад умоў працы: на дне або ў тоўшчы вады. Сумарна ж аўтаномны касцюм важыць да сарака кілаграмаў! Перафразіруючы Гогаля, скажам: не кожны вадалаз дойдзе да сярэдзіны вуліцы…
Падводны ратаўнік прымацоўвае да галёнкі востры нож. Плыўцы ніколі без яго не спускаюцца. Ён дапаможа выблытацца або з водарасцяў, або з браканьерскіх сетак. На дне бачнасць амаль нулявая, і сетку заўважыць у вадзе вельмі цяжка. Бывае так, што браканьеры іх наўмысна топяць, каб не знайшлі адпаведныя органы. А здараецца і так, што плынь зносіць сетку, і яна плыве, як па законе подласці, якраз насустрач вадалазам.
Пад вадой плыўца можа падсцерагаць тэрмаклін. Гэта зона рэзкага змянення тэмпературы вады. У «сухім» касцюме гэта не так страшна, а вось у «мокрым» вадалаз мусіць тут жа спыніць усе работы, калі пачне адчуваць пераахаладжэнне.
Да пояса вадалаз мацуе сігнальны канец — так вадалазы называюць вяроўку. Між іншым, гэта паўнавартасны сродак сувязі. Але «канцавы тэлеграф» мае статус рэзервовага. Звычайна ён прымяняецца пры нейкіх паломках, з‑за якіх галасавая сувязь немагчымая — напрыклад, сеў акумулятар ці адышоў провад. Простыя дзеянні — таргануць канец, патрэсці ці пацягнуць, а іх спалучэнні даюць агулам 14 тыпаў сігналаў.
Што ён мусіць умець?
—Да прафесіяналаў мы прад'яўляем высокія патрабаванні, — гаворыць Андрэй Войцік. — Па-першае, ім мусіць быць толькі мужчына ва ўзросце ад 18 да 40 гадоў. Тут варта зрабіць агаворку: калі вадалаз ужо дасягнуў «мяжы» па ўзросце, то яму могуць дазволіць працаваць і даўжэй. Галоўнае, каб ён не меў супрацьпаказанняў па стане здароўя — датычыцца гэта і навічкоў.
Кожны дзень праходзяць трэніроўкі. Падводны ратавальнік мусіць быць фізічна моцным, мець добры слых і выразную дыкцыю, умець пераадольваць вялікія дыстанцыі, шукаць і аказваць дапамогу пацярпеламу, веславаць на лодцы, кідаць выратавальны круг, пераносіць цяжкія грузы, пілаваць, збіраць фланцавыя злучэнні пад вадой, кіраваць воднымі судамі… І не варта забывацца на тое, што пад ціскам вады канечнасці і органы чалавека працуюць зусім інакш. Таму трэба навучыцца працаваць у такіх умовах.
[caption id="attachment_73108" align="alignnone" width="600"] Спецыялісты гавораць,
што патануць можна і на водмелі.[/caption]
Але адной фізічнай падрыхтаванасці мала. Важная для вадалаза і кемлівасць. Хоць на беразе ці ў лодцы знаходзяцца тыя, хто страхуе і забяспечвае, вадалаз адпраўляецца пад ваду ў адзіночку. І таму яму літаральна на кожным кроку даводзіцца арыентавацца ў незнаёмых умовах і, як вынік, вельмі аператыўна ацэньваць становішча і прымаць рашэнні. Абавязковая ўмова — моцная псіхалагічная вытрымка. Па-першае, вадалазы дастаюць на паверхню целы тапельцаў, а па-другое, ніхто не ведае, які сюрпрыз можа чакаць на дне…
Заблытацца на дне вадаёма ў… футбольных варотах?
Лепш за ўсё працу вадалазаў характарызуе выслоўе амерыканскага фантаста Роберта Шэклі. «Акулу ў ванне вы падстрэліце адразу. Куды складаней пацэліць у кільку ў цыстэрне. Усё залежыць ад маштабу». А цяпер дадайце да памераў вадаёма амаль нулявую бачнасць пры пошуках у вадзе падчас яе цвіцення і ўлетку. І які «сюрпрыз» можа чакаць вадалаза праз метр яго шляху — застаецца толькі гадаць.
—Глей можа сягаць па калена ці нават па шыю, — успамінае Сяргей Амбражэй. — І боўтаешся ў ім, нібы жаба ў смятане з вядомай казкі. А якіх прадметаў мы на дне толькі ні знаходзілі! І бетонныя сваі, і брамы, і ўнітазы, і нейкія скрынкі, і веласіпедныя рамы. Самы небяспечны «сюрпрыз» — гэта будаўнічыя блокі, якія ашчацініліся арматурай, і металічныя тросы. Апошніх вельмі шмат у затопленых кар'ерах, купацца ў якія, нягледзячы на ўсе забароны, людзі ўсё ж лезуць. І калі ў такі трос ублытацца, то назад выбрацца ўжо вельмі цяжка. Ускладняюць нам працу і рыбалоўныя сеткі, якія кідаюць на дне браканьеры.
Вельмі спрактыкаваны вадалаз шукаў аднойчы на Чыжоўскім вадасховішчы ў Мінску патанулую пасля выпускнога вечара дзяўчыну. І я бачу, што канец застаецца на месцы, а бурбалкі паветра з вады пайшлі налева. Значыць, зачапіўся за штосьці. Вадалаз зрабіў поўны круг вакол перашкоды, знайшоў канец і выйшаў па ім. Прайшоў некалькі метраў — такая ж сітуацыя. А калі ўжо падняўся на паверхню, то расказаў, што пошукам перашкаджалі… футбольныя вароты! Мяркуючы па ўсім, іх узімку выкарыстоўвалі для гульні. А калі прыйшла вясна і лёд падтаў, вароты акуратна пайшлі на дно. Нават фрагменты сеткі захаваліся.
Іншы вадалаз падчас пошукаў на тым жа вадасховішчы трапіў нібыта ў склеп. Ішоў, ішоў і раптам упёрся ў нейкую сцяну. Развярнуўся назад — і там сценка. Направа, налева — ходу няма. Як там было ў вядомым кінафільме: «Замуравалі, дэманы!» Ды толькі магія тут была ні пры чым. Бо пасткай для вадалаза ледзь не стаў… біятуалет, які да таго ж валяўся на дне пад вуглом. А здагадаўся ратавальнік толькі таму, што намацаў унітаз. А аднойчы здарыўся…
Трылер у цэнтры сталіцы
Было гэта падчас буйнога свята ў сталіцы. Сігнал на выезд прагучаў а другой гадзіне ночы — у раёне Нямігі ў Свіслачы тануў чалавек. Калі дабраліся з прыгодамі на ўзбярэжную ракі, убачылі ў вадзе жаночую галаву. Дзяўчына варушылася, спрабавала зваць на дапамогу, але яе голас ужо відавочна паслабеў. Спускаюся ўніз у гідракасцюме, кідаю ёй канец, спрабую выцягнуць на цвёрдую зямлю — і нічога не атрымліваецца. Толькі пасля высветлілася, што незадоўга да свята ў Свіслачы быў рэзка паніжаны ўзровень вады — дно ракі збіраліся чысціць. І надвор'е ў тую ноч стаяла вельмі душнае — пакуль мы даехалі з базы на Нямігу, у нас на лбах пот выступіў. Разгарачаная дзяўчына вырашыла асвяжыцца. Скочыла з парапета ў ваду, але… вады той у рацэ было не больш за паўметра. А пад ёй ляжаў таўшчэзны пласт гразкага глею, па кансістэнцыі амаль як тварог. У ім дзяўчына і засела. Але ж глей яе яшчэ і зацягваў уніз, нібы зыбучы пясок! Сталі падымаць небараку з дапамогай механізмаў — і выцягнулі. «Хуткая» браць яе спачатку не хацела, бо дзяўчына была ўся ў глеі. Тут ужо скеміў наш кіроўца. Ён прывязаў да канца вядро, спусціў яго ў Свіслач, зачарпнуў вады і акаціў ёй дзяўчыну. Добра яшчэ, што на дварэ стаяла глыбокая ноч — небарака засталася ледзь не ў касцюме Евы. Так яе і павезлі ў бальніцу…
«Руская рулетка» на каналізацыйны лад
Гадоў з дзесяць таму на адным з тэлеканалаў выходзіла гульня «Руская рулетка». Адной з яе «фішак» было тое, што чарговы гулец пакідаў студыю праз люк, які раптоўна пад ім адчыняўся. Звычайны прахожы можа сыграць у імправізаваную «рускую рулетку» нечакана для сябе, проста ступіўшы на не замацаваны надзейна каналізацыйны люк. Ды вось толькі ўнізе будзе не пругкі мат, а смяротная пастка.
—Люк сканструяваны так, што ўнізе яго знаходзіцца калектар — труба шырынёй звычайна два метры, па якой цякуць каналізацыйныя сцёкі, — працягвае Сяргей Амбражэй. — У тым месцы, дзе знаходзіцца люк, калектар адчынены. Гэта неабходна для правядзення абслугоўваючых работ. І праваліўшыся ў каналізацыйны люк, вы ўхапіцца не здолееце ні за што — сцены трубы адпаліраваныя плынню. Нават вадалазы са спецыяльнай экіпіроўкай дадаткова страхуюцца, перш чым лезці ў каналізацыю. Таму абыходзьце люкі бокам. Асабліва ўвесну, бо рызыка вымывання грунту і ўтварэння пустот у гэты час максімальная.
***
Апошнімі днямі ў Беларусі ўсталявалася не па-зімоваму цёплае надвор'е. З‑за гэтага на рэках краіны пачаў імкліва разбурацца лёд. На вадаёмах жа яго трываласць хутка змяншаецца. Таму не выходзьце цяпер на вадаёмы. Бо цяга да падлёднай рыбалкі сёння можа скончыцца тым, што пасля вас будуць шукаць вадалазы…
Валяр'ян ШКЛЕННІК.
Фота прадастаўлена Цэнтрам
ратавальна-вадалазнай службы МНС.
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».