У век літаральна 100-працэнтнай пісьменнасці здзівіць працадаўцу сваёй адукаванасцю амаль немагчыма. І тры вышэйшыя адукацыі без канкрэтных практычных дасягненняў могуць парадаваць выключна бацькоў такога «разумніка». Прайшла эра адукацыі дзеля адукацыі. Сусветная тэндэнцыя ў цяперашні крызіс прымушае эканоміць кожную капейку і трымаць толькі самых неабходных прафесіяналаў.
Беларусь вядома як вельмі дружалюбная і талерантная краіна, дзе разам ужываюцца многія народы. Менавіта гэты факт можа стаць вырашальным і, скажу болей, выйгрышным для нашай краіны ў барацьбе за сусветныя чалавечыя рэсурсы. Такія высновы напрошваліся падчас абмеркавання міграцыйнай палітыкі ў рамках Пецярбургскага міжнароднага эканамічнага форуму. Там задаліся пытаннем: што рабіць з адтокам чалавечага капіталу і як пазбегнуць канфліктаў з прычыны міграцыі?
«Усе расы і народы павінны мець роўныя правы атрымання працы, але практыка паказвае, што гэта вельмі цяжка, — сцвярджае прэм'ер-міністр Японіі ў 2009—2010 гадах Юкіо Хатаяма і скардзіцца: — Па прагнозах японскага ўрада, насельніцтва краіны да 2060 года можа зменшыцца са 120 да 90 млн. Адпаведна і працаздольнае насельніцтва скарачаецца. Сёння трое працуючых забяспечваюць 1 непрацуючага. А хутка прапорцыя можа выглядаць іншым чынам — 1 да 1. Гэта вельмі цяжка для эканомікі. Значыць, нам патрэбна рабочая сіла. У нас пакуль няма міграцыйнай палітыкі, але час прыйшоў гэтым займацца. Толькі трэба быць уважлівымі — такая палітыка можа як дапамагчы, так і стварыць шмат праблем. Неабходна дасягнуць шматкультурнага суіснавання».
«Канада і Амерыка па-іншаму ставяцца да міграцыйнай палітыкі, чым еўрапейцы. Так, канадская сістэма пабудавана на прафесійных прынцыпах. Там з'яўляюцца толькі тыя мігранты, якія патрэбны канадскаму рынку і могуць быць выкарыстаны ў эканоміцы. У іншых краінах на гэта звяртаюць менш увагі. Акрамя гэтага, там існуе паняцце «мазаікі». Кожная этнічная група можа жыць сваім жыццём, але заставацца часткай канадскага грамадства і эканомікі, — распавядае пра заакіянскі вопыт навуковы кіраўнік Лабараторыі даследавання сацыяльных адносін і разнастайнасці грамадства Расійскай эканамічнай школы Шлома Вэбер. — Злучаныя Штаты робяць інакш. Большасць інтэлектуальных рэсурсаў перацякае ў краіну з-за мяжы. Але часцяком яны прыходзяць на ўзроўні магістратуры, аспірантуры, а потым застаюцца ў краіне і становяцца важнымі ўдзельнікамі рынку працы. Там дзейнічае паняцце «плавільны кацёл». У краіну прыязджаюць розныя народы, а праз некаторы час выходзяць адзіныя амерыканцы».
Нам усім — Еўразійскаму эканамічнаму саюзу агулам і кожнай краіне-ўдзельніцы асобна — варта пераймаць вопыт менавіта Канады. Для Беларусі гэта выгадна, бо ў нас фактычна такая ж сістэма — адбору менавіта патрэбных прафесіяналаў — дзейнічае дагэтуль. Праўда, у той жа Канады няма праблем з прыцягненнем высокакваліфікаваных спецыялістаў, бо ўзровень зарплаты высокі... У нас з гэтым складаней, хаця ў тым жа самым Парку высокіх тэхналогій зарплата здольна прывабіць спецыялістаў з-за мяжы.
У той жа час, бізнес мае сваю пазіцыю. «Сёння папулярнае ва ўсім свеце імпартазамяшчэнне тычыцца ў той жа ступені кадраў, — гаворыць рэгіянальны прэзідэнт па Расіі, Украіне і Беларусі кампаніі Alstom Філіп Пегар'е. — А ўвогуле, бізнесу патрэбна гнуткая міграцыйная палітыка, каб у нас была магчымасць прыцягваць патрэбныя працоўныя рэсурсы».
«Праблема працоўнай міграцыі будзе адной з ключавых у першай палове ХХІ стагоддзя. Усё гэта выклікана цяжкай дэмаграфічнай сітуацыяй. За наступныя 10 гадоў расійскае працаздольнае насельніцтва скароціцца на 10 мільёнаў чалавек, Германіі — на 4 мільёны, — спакойна адзначае рэктар Нацыянальнага даследчага ўніверсітэта «Вышэйшая школа эканомікі» Яраслаў Кузьмін. — Аднак ёсць і яшчэ адзін фактар, які назіраецца ва ўсіх, — імкненне да атрымання вышэйшай адукацыі. Больш за 80% выпускнікоў школ жадаюць пайсці ў ВНУ. З аднаго боку, гэта прагрэсіўны фактар, а з іншага — гэтыя людзі потым не пойдуць на непрэстыжную працу і тую, дзе ўсе твае дзеянні рэгламентаваныя. Адпаведна нарастаюць дэфіцыты трох відаў: высокакваліфікаваных кадраў; тых, хто можа працаваць рукамі, і пры гэтым мае высокую кваліфікацыю; малакваліфікаваных работнікаў. Чым больш багатая краіна, тым прасцей змагацца з першым дысбалансам. ЗША рыхтуюць у сваёй сістэме адукацыі менш за палову спецыялістаў. Астатнія прыязджаюць з іншых краін. З другім дысбалансам з цяжкасцю змагаюцца ўсе краіны. Адэкватнага адказу на яго проста не існуе пакуль што. Ёсць, праўда, спробы падняць сацыяльны статус рабочых: тэхнікумы і прафтэхвучылішчы называюць інстытутамі прыкладных навук. У Германіі гэта нядрэнна працуе. Наконт трэцяга прывяду прыклад. Год таму мы праводзілі апытанне сярод насельніцтва: калі вы будзеце дакладна ведаць, што, аддаючы ваша дзіця ў тэхнікум, забяспечыце яго працай з удвая большым заробкам, чым калі ён пойдзе ва ўніверсітэт, то што вы выбераце? 77% рэспандэнтаў адказалі, што аддадуць у ВНУ. Людзі проста баяцца сацыяльнага асяродку. Усе імкнуцца атрымаць не працу, а вышэйшую адукацыю. Такі вось дзіўны парадокс».
Уладзіслаў КУЛЕЦКІ
kuletskі@zvіazda.by
Мінск — Санкт-Пецярбург — Мінск
Велізарнае пачуццё адказнасці за будучае краіны.
Міністр працы і сацыяльнай абароны аб тым, як будуць расці выплаты.
Зрабіўшы якасць неад’емнай часткай іміджу Беларусі як краіны, займацца ёй неабходна пастаянна і ва ўсіх напрамках.
