Паслухмяныя дочкі

Са «Звяздой» мы сябруем даўно і чытаем не толькі самі: газету любіць забіраць суседка, а да яе — і досыць часта цяпер — з Масквы прыязджае сястра...

Так што прачыталі яны неяк падборку «вясёлых і праўдзівых гісторый», ад душы пасмяяліся, а потым кажуць: «А можа, і наша гісторыя падасца займальнай?»

Мне засталося толькі запісаць.

...Іх сям'я жыла тады ў Нясвіжскім раёне. Бацька працаваў настаўнікам, маці — у дзіцячым садку. Як усе вясковыя жыхары, яны трымалі гаспадарку, садзілі агароды. Моды на цяпліцы яшчэ не было — без іх стараліся раней пасеяць, лепей дагледзець... Так што ў той год пад канец чэрвеня нарасло ў іх шмат агуркоў — невялічкіх, калючых.

— Вы, дзеткі, не чапайце, не зрывайце іх, — сказала неяк маці, ідучы на працу. — Вечарам я засалю.

Сёстры, вядома ж, паабяцалі і пабеглі гуляць да суседскіх дзяцей.

Пад абед вымерхаліся: абедзвюм захацелася нешта з'есці.

— А давай па гурочку, — прапанавала адна з дзяўчынак, прыбегшы дадому.

— Не, — запярэчыла другая. — Мама ж сказала не рваць.

— Дык мы і не будзем. Мы адкусім па трошкі...

Разам сталі думаць, як гэта зрабіць?

— А давай вось так, — прапанавала меншая і паказала прыклад: лягла ў баразёнку, выцерла спаднічкай бліжэйшы агурочак і адкусіла. Старэйшая сястра зрабіла тое ж. Смаката!

— Давай яшчэ па адным... Не, давай яшчэ па тры, і агуркоў — хопіць.

Бо побач з імі была яшчэ градка з морквай.

— Давай і яе пакаштуем, — вырашылі дзяўчынкі.

Вырвалі па некалькі штучак, большыя з'елі, пабеглі гуляць. Праз нейкі час зноў вярнуліся ў градкі на перакус...

Пад вечар прыйшла з працы маці. Патупала па хаце, падалася ў агарод. Нарвала там лісця чорных парэчак, вішні, хрэну, маладога кропу, узяла кошычак — пайшла выбіраць агуркі. Праз колькі хвілін вяртаецца ў хату і кажа:

— Не ведаю, што і падумаць: мусіць, нейкія зайцы ўлезлі ў нашу моркву, панадкусвалі агуркі...

— Але ж днём яны не бегаюць, — адказвае бацька.

— Дык а хто ж тады?.. Вы, дзяўчаткі, не бачылі?

Малыя ў слёзы і ў адзін голас:

— Гэта мы...

— А чаму ж надкусвалі?.. Хай бы ж сарвалі той агурок ды з'елі.

— Дык вы ж самі сказалі не зрываць. Вось мы і паслухалі...

Л. Скіндзер, г. Івацэвічы.

Усё «па-чэснаму»!

У нас у Лучыне, калі нехта браўся паўтараць, пляскаць адно і тое ж, заўсёды казалі: «Ізноў за рыбу грошы!»

Вось і я — зноў «за рыбу»... Тым больш што яе ў нас — рэчка пад бокам — лавілі, ловяць і, дасць Бог, будуць лавіць. Праўда, цяпер — выключна ў дазволены час і дазволенымі сродкамі. Гэта раней — як хацелі і чым хацелі, толькі ў нераст не лютавалі. А так — выплывалі на сваіх абшыванках, са сваімі сеткамі. Нехта лавіў адзін, нехта — гуртам...

Адна з кампаній была, можна сказаць, неразлучнай і складалася з Івана — мужчыны, прыстойнага ва ўсіх адносінах, ды двух Мішак. Прычым Мішка-другі — чалавек як чалавек быў, а вось першы — тып яшчэ той: любіў, каб менавіта яму ўсё найлепшае, найбольш і, як той казаў, на халяву. За гэтую прагнасць мужыкі і недалюблівалі яго, і не раз вучылі, ды што толку...

Ну вось, напрыклад, наловяць яны рыбы, занясуць да Івана (ён жыў ля Дняпра). Перш-наперш паставяць юшку варыць, потым развесяць сеткі сушыць, і толькі потым пачынаюць рыбу дзяліць. Сенцы ў Івана вялікія, так што ёсць дзе развярнуцца — раскласці яе на асобныя кучкі.

Адно шкада: як ты ні старайся, а роўнымі яны ніяк не будуць, бо нават найлепшага ўлову можа не хапіць. Ды і кавалкі ад галавы і ад хваста, згадзіцеся, нераўнацэнныя... Значыць, далей трэба «падключаць фартуну».

Тройца рабіла гэта так: Мішка першы станавіўся да рыбы спінай, а Іван альбо Мішка-другі пальцам паказвалі на нейкую з кучак і пыталі: «Гэта каму?».

Усё як быццам «па-чэснаму»? Так. Але ж хіба ў гэта паверыш, калі, як ты «сляды не блытай», а шчасціць пры дзяльбе толькі аднаму — Мішку-першаму.

— Ну хоць бы раз яму горшая кучка выпала, хоць бы раз ён з носам застаўся, — кажа неяк Іван сваёй Мані. — Няйначай, сакрэт нейкі ведае.

— А што ты думаеш? — падтаквае жонка. — Можа, і сапраўды? А можа, з нячысцікам знаецца?

Паплявалі яны разам цераз левае плячо, перахрысціліся ды гамоняць далей.

А побач іхні сынок гуляў, размову гэтую чуў і нават пяць капеек сваіх уставіў:

— Я вось што заўважыў, — кажа бацькам, — калі вы ў сенцах рыбу дзеліце, дзядзька Міша (той першы, значыць. — Аўт.) увесь час у люстэрка глядзіць.

— У якое люстэрка? — пытае ў малога Іван.

І тут жа куляй у сенцы. Так і ёсць, усё проста: каля вешалкі Маня сабе люстэрка на цвічок павесіла — невялічкае, але ж лаўка, дзе рыба ляжыць, як на далоні ў ім!..

Пасля таго, як таямніца гэтая адкрылася, нехта іншы мог бы пайсці да кампаньёна і твар пабіць, бо было ж за што! Ну сапраўды. Але Іван — не. Назаўтра, як нічога ніякага, ён з абодвума Міхасямі ў рыбу паплыў. Пакуль лавілі, як бы між іншым сказаў:

— Нешта мая Маня стала носам круціць. Ёй, ці бачыце, лешч надта кастлявы стаў, язь — дужа тлусты. Сказала, што сёння плотачак хоча — як найдрабнейшых.

Рыбакі іх налавілі, у асобную кучку склалі (Мішка першы пры гэтым найбольш стараўся)...

Потым, па завядзёнцы, адвярнуўся спінай, каб з дзвюх добрых кучак сабе выбраць лепшую, але тут Іван узяўся... здымаць люстэрка.

— Т-т-ты што гэта робіш? — спытаў Мішка першы. — Навошта?

— Дык досыць, — сказаў гаспадар. — Ты ж у яго нагледзеўся. Хай цяпер Маня сабой палюбуецца. У хату занясу... А што да рыбы, то сёння мы далей дзяліць не будзем: гэтыя дзве кучкі нам з Мішам, а плотачкі табе, брат. Ты заслужыў.

Думаеце, Мішка засаромеўся? Не! Сказаў:

— Хлопцы, а што я жонцы скажу?.. Скіньцеся хоць па язіку.

— Дык вы ж іх наеліся. До, брат. Зараз трэба плотак паспытаць.

Мішка, вядома ж, засмуціўся, стаў мацюкацца, мужыкі — таксама. Але ж яны не бабы, каб праз нешта ўзяць ды пасварыцца. Да таго ж юшка падаспела, выпіўка была: яны па «сотачцы» ды за лыжкі.

І халера з тым, што найлепшыя кавалкі рыбы з казана павыцягваў Мішка-першы.

...На Дняпро з ім мужыкі па-ранейшаму плавалі, кучкі між сабою дзялілі, але цяпер — сапраўды «па-чэснаму».

Яшчэ і таму, што падчас дзяльбы Іванаў сынок пад нагамі круціўся. І бацькавы кампаньёны ўжо ведалі: гэтага малога не ашукаеш, ён усё заўважыць.

Соф'я Кусянкова, в. Лучын, Рагачоўскі раён.

«А раптам жонка?»

Гэтую гісторыю мне расказаў мой знаёмы, немалады ўжо чалавек. Завуць яго Анатоль.

Дык вось аднойчы, яшчэ ў маладосці, сустрэліся яны з сябрам Іванам і захацелі расслабіцца, недзе пасядзець...

— Слухай, а давай да мяне, — прапануе раптам Іван. — Бутэлька дома ёсць, жонкі з дзецьмі няма, яны ў вёску да бабулі паехалі. Так што ніхто замінаць не будзе.

Як надумалі мужыкі, так і зрабілі: падсеў Анатоль да сябрука ў легкавік... Едуць па вуліцы памалу, бо дзень выдаўся пагодны, вясновы; настрой — акурат такі ж, машына добрая, дзяўчат ды маладзіц на тратуары — хоць каўшамі бяры!

— Іван, глянь, якая прыгожая! — раз-пораз паказваў Анатоль. — А вось гэта... Гэта, брат, яшчэ прыгажэйшая!

І ўжо да яе, да той харашухі, высунуўшыся з акна:

— Гэй, мілая, паедзем з намі!

— Абыдзешся, — кіне ўслед якая дзяўчына (тады, дзякаваць Богу, яны нясмелыя былі, не дужа згаджаліся...).

А значыць, сябрукі спакойна ехалі далей і — адпаведна — бачылі болей. Па тратуары, наперадзе ў іх, маладзічка ішла — ды ў такім чырвоным лёгкім плашчыку...

— Вось гэта фігурка! Вось гэта ножкі! — аж прысвіснуў Анатоль. — А прычоска, прычоска якая!.. Паглядзі, брат!

Машына тым часам амаль дагнала, амаль параўнялася з той «фігуркай»: яшчэ трохі і можна ацаніць яе не толькі са спіны...

— Гані! Хутчэй! — толькі ўбачыўшы ў твар, загадаў Анатоль Івану, а сам, што называецца, палез пад сядзенне.

— Ты чаго гэта? — абагнаўшы жанчыну, спытаў у яго кіроўца.

— А ты што — не пазнаў? Ды гэта ж жонка мая, Валя! А я ўжо зяпу адкрыў — хацеў паклікаць яе катацца! Во ўліп бы — як ліса ў саладуху!

Пашчасціла хлопцам, пранесла. На радасцях яны ад душы пасмяяліся — і пакуль ехалі, і потым, пакуль чаркавалі...

А пад вечар Анатоль вярнуўся дамоў і, ведама ж, падпіўшы, ва ўсім прызнаўся Валі. Яна, як высветлілася, упершыню надзела новы чырвоны плашч, які купіла яшчэ зімой, пад настрой зрабіла прычоску, а прыгожая фігура ды ножкі ў яе заўсёды былі... Што, як відаць, не перашкаджала яе сужэнцу заглядацца на іншых.

— Валацуга ты, — паставіла «дыягназ» жонка. — На чужых жанчын свае бельмы лупіш, па чужых дамах гарэліцу п'еш...

— Даруй, каханая, я болей не буду, — паабяцаў ёй Анатоль.

І пасля гэтага, як ні цягнула, але на іншых маладзіц не глядзеў. Па-першае, помніў, што старыя людзі казалі: «Не заглядайся на чужых жонак: не скасееш, дык здурнееш». А па-другое, баяўся зноў пераблытаць.

Мікалай Рылка, г. Ганцавічы.

dounar@zviazda.by