«Мы маем гендарную роўнасць па дакументах, але па факце яе няма. Усе даследаванні паказваюць, што мінімум 50 гадоў пройдзе, перш чым мужчыны і жанчыны стануць роўнымі ў эканамічных і палітычных пытаннях», — лічыць доктар Марчын ВАЛЕЦКІ, эксперт Бюро па дэмакратычных інстытутах і правах чалавека АБСЕ. Жанчыны радзей займаюць высокія пасады. За іх неахвотна галасуюць нават іншыя дамы, а калегі ў парламенце ставяцца з недаверам. Чаму так адбываецца, абмяркоўвалі на Міжнародным форуме жанчын-лідараў, арганізаваным АБСЕ сумесна з БДУ.
Рашучая жанчына — істэрычка?
Летась ААН прадставіла даклад аб становішчы жанчын на глабальным і рэгіянальным узроўнях. Эксперты прааналізавалі каля 200 паказчыкаў і адзначылі, што за апошнія 20 гадоў жыццё дам значна палепшылася. Аднак дыскрымінацыя па-ранейшаму застаецца. Шлях у вялікі бізнес для многіх закрыты. Напрыклад, у 2014 годзе ў шасці сусветных эканамічных установах, якія ўваходзяць у лік найбольш уплывовых, доля жанчын у кіраўніцтве складала ад 4 да 20 працэнтаў. Амаль тое ж самае і з удзелам у палітыцы.
У ліку кіраўнікоў дзяржаў і ўрадаў толькі 19 жанчын. Сярод парламентарыяў у сярэднім па свеце доля прадстаўніц прыгожага полу — 22 працэнты, сярод міністраў — 18 працэнтаў.
Чаму дамам складана прабіцца на высокія пасады ў палітыцы?
— Заўсёды так: тым, хто ўжо быў у гэтай сферы, лягчэй застацца. Мужчыны ва ўладзе даўно, а жанчыны ўвайшлі ў палітыку вельмі позна, іх па-іншаму ўспрымаюць, — лічыць дырэктар Інстытута прыкладных сацыяльных навук Варшаўскага ўніверсітэта, былы міністр па гендарнай роўнасці Польшчы Малгажата ФУШАРА.
Прафесар Фушара вывучала, як ставяцца да дам у палітыцы ў шасці парламентах Еўропы. Былі выбраны тры заходнееўрапейскія і тры постсавецкія краіны. Аказалася, што ўсюды ўласцівы адны і тыя ж стэрэатыпы.
— Мужчыны ўспрымаюцца як дзеячы ў публічнай сферы, а жанчыны — у хатняй, і гэта складана пераадолець. Кабет пастаянна ацэньваюць па знешнім выглядзе. Усе каментуюць, як дама прыбралася, і ніхто не гаворыць так пра мужчын, — заўважае дырэктар інстытута.
Жанчын папракаюць іх эмацыйнасцю. Маўляў, гэта не сумяшчаецца з палітыкай.
— Але гэта рыса характару ўласціва абодвум полам, — настойвае Малгажата Фушара. — Праўда, калі мужчына рэзка выкажацца ці прыме рашэнне на гарачую галаву, падумаюць, што ён рашучы, а калі так дзейнічае жанчына — істэрычка.
Не проста фармальнасць
Старшыня камітэта па еўрапейскіх справах Сейма Латвіі Лаліта ЧЫГАНЭ ўпэўнена: статыстыка пра долю жанчын-кіраўнікоў не адлюстроўвае сітуацыю цалкам. Бо сферы адказнасці кабет і мужчын на высокіх пасадах вельмі адрозніваюцца.
— Латвійскія антраполагі праводзілі цікавае даследаванне — вывучалі, хто прызначаны мэрам у розных гарадах. І высветлілі, што вялікімі гарадамі кіруюць у асноўным мужчыны, а маленькімі (дзе праблем больш) — жанчыны. Дамы выконваюць цяжкую працу, а мужчыны — стрыгуць грошы! — выказалася Лаліта Чыганэ.
Знешнасці жанчын у публічнай сферы надаюць зашмат увагі, згодна эксперт. І прыгадвае выпадак, які адбыўся з антраполагамі ў адным з гарадоў. Калі даследчыкі былі на прыёме ў мэра, той звярнуўся да дам-падначаленых: «Прыгожыя застаюцца з намі піць каву, непрыгожыя ідуць яе рабіць».
Наконт перашкод у кар'еры ў Лаліты Чыганэ свая думка.
— Займаць жанчынам высокія пасады замінаюць... іншыя жанчыны. Яны зайздросцяць калегам і не даюць прасоўвацца па службовай лесвіцы, — дзеліцца яна сваімі назіраннямі.
Забяспечыць сабе месца ў палітыцы дамы спрабуюць праз устанаўленне квот. У красавіку ў Малдове прынялі закон, які прадугледжвае, што мінімум 40 працэнтаў членаў урада павінны быць жанчыны. Тая ж квота абавязковая для спісаў кандыдатаў у палітычныя фарміраванні на ўсіх ўзроўнях выбараў. Зацвярджэнне гэтага дакумента ў краіне лічаць гістарычным.
— З іншага боку, мне здаецца, мы зацыкліліся выключна на фармальным боку гендарнай роўнасці, не спрабуем капаць глыбей. Ствараюцца сотні арганізацый, кожная з якіх выконвае сваю маленькую задачу, але яны дзейнічаюць разрознена і не дабіваюцца большага. У выніку ствараецца ўражанне, што барацьба за роўныя магчымасці для жанчын ператвараецца ў самамэту, — лічыць былы прэм'ер-міністр Малдовы, дэпутат Зінаіда ГРАЧАНАЯ. — Якая, напрыклад, розніца, колькі ў парламенце будзе жанчын: 39 ці 40 працэнтаў? Галоўнае, каб яны сапраўды ўдзельнічалі ў прыняцці рашэнняў.
Без адрыву ад сям'і
Гендарную сітуацыю ў Беларусі замежныя эксперты ацэньваюць пазітыўна. Значны прагрэс, дасягнуты за апошнія гады, адзначае і міністр працы і сацыяльнай абароны Марыяна ШЧОТКІНА. Беларусь уваходзіць у лік 16 краін свету, дзе індэкс чалавечага развіцця жанчын роўны або пераўзыходзіць аналагічны паказчык сярод мужчын. Сёння ў вышэйшых органах заканадаўчай, выканаўчай і судовай улады жанчын — 55 працэнтаў, у парламенце — амаль 30.
— Але для нас важны не столькі факт выканання мерапрыемстваў Нацыянальнага плана дзеянняў па забеспячэнні гендарнай роўнасці, колькі іх доўгатэрміновы эфект і пазітыўны ўплыў на стаўленне грамадства да гэтых пытанняў. Праблемы роўнасці павінны ўспрымацца ў кантэксце агульнага сацыяльна-эканамічнага становішча, а не як праблемы жанчын, — выказалася міністр.
— Галоўная задача, — лічыць Марыяна Шчоткіна, — прадаставіць дамам магчымасці для рэалізацыі свайго патэнцыялу. Мы імкнёмся стварыць такія ўмовы з боку дзяржавы, каб у жанчын атрымлівалася спалучаць і сямейныя абавязкі, і прафесійныя. Таму што мы ў Беларусі не адрываем жанчыну ад сям'і. Дзеці, муж таксама важныя.
6 кастрычніка архівісты адзначылі сваё прафесійнае свята.
У поўным аб’ёме задаволена патрэба краіны ў калійных і каменных солях, торфе, сапрапелі, будаўнічым камені, падземных водах.
Цэны на ліквіднае жыллё ў сталіцы выраслі на 5 працэнтаў.
