У Віцебскай абласной бібліятэцы адбыўся творчы вечар гісторыка Людмілы Хмяльніцкай. Распачаўся ён прэзентацыяй кнігі журналісткі газеты «Звязда» Надзеі Дрылы «Сустрэчы без абцасаў».
Сімвалічна, што чарговая прэзентацыя «Сустрэч без абцасаў» прайшла ў межах творчага вечара Людмілы Хмяльніцкай, бо яна — адна з гераінь кнігі. Журналістка расказала, як аўтарскі праект, што нарадзіўся на старонках «Звязды», пераўтварыўся ў асобнае выданне. А таксама — як правілы жыцця «моцных» жанчын паўплывалі на яе ўласны лёс, дапамаглі зверыць стрэлкі жыццёвага компаса. Перш чым перадаць слова гераіні вечара, Надзея зачытала невялікі ўрывак з інтэрв'ю з Людмілай Хмяльніцкай, які ўвайшоў у кнігу. «Працэс творчасці часта ўступае ў канфлікт з побытам. Самы пік маёй неарганізаванасці: калі пісала цудоўны тэкст пра Шагала, яго зносіны ў 1913 годзе з французскімі паэтамі-авангардыстамі Гіёмам Апалінэрам і Блезам Сандрарам, і не прыкмеціла, як затапіла суседзяў. Фактычна я была дома, хадзіла там, але не бачыла, што ў мяне пральная машына вылівае ўсю ваду міма. Суседзі мяне, на жаль, не зразумелі, калі я сказала, што была ў 1913 годзе...».
Гэтая бытавая замалёўка вельмі яскрава характарызуе Людмілу Хмяльніцкую, як чалавека, захопленага сваёй справай. Падчас сустрэчы яна расказала яшчэ некалькі асабістых гісторый, звязаных з выхадам сваіх краязнаўчых выданняў.
«...Шфмат гадоў таму Францыска Рогер даслала мне артыкул пра нашу зямлячку Ганну Тумаркіну — першую ў Еўропе жанчыну-дацэнта. Мы змясцілі яго ў адным з нумароў «Віцебскага сшытка» (краязнаўчы часопіс, рэдактарам якога з 1995 года з'яўляецца Людміла Хмяльніцкая. — Аўт.). Гэта была сенсацыя. Праз нейкі час адна мінская журналістка даведалася, што ў гістарычным цэнтры Берна ў гонар Тумаркінай перайменавалі вуліцу. З вялікай цяжкасцю яна знайшла Францыску Рогер (у якой ёсць кніжка на нямецкай мове пра ўсіх выпускніц Бернскага ўніверсітэта) у Берне, спісалася з ёй і папрасіла: «Дайце, калі ласка, інфармацыю пра нашу зямлячку». На што атрымала адказ: «А пачытайце «Віцебскі сшытак». Там усё ёсць».
Наш часопіс выходзіў невялікім накладам. Таму маю прапанову. Калі ў вас ёсць магчымасць выкласці тэксты, якія друкаваліся ў ім, у электронным варыянце на сайт бібліятэкі, то гэта было б цудоўна». — «Калі аўтары і вы дазваляеце бібліятэцы гэта зрабіць, будзем толькі рады», — сказала Ларыса РАГАЧОВА, загадчык аддзела краязнаўчай літаратуры і бібліяграфіі Віцебскай абласной бібліятэкі.
«Газета «Віцьбічы» колькі гадоў таму надрукавала карту Віцебска 1904 года, — працягвае Людміла Хмяльніцкая. — Яе наклад разляцеўся імгненна, таму Сяргей Рублеўскі прапанаваў зрабіць перавыданне. Гэтае пытанне якраз і абмяркоўвалася на пасяджэнні археаграфічнай камісіі ў Дзяржаўным архіве Віцебскай вобласці. «Добра было б, каб да гэтай карты быў нейкі тлумачальны тэкст», — прапанавала я. Рублеўскі сказаў: «Выдатная ідэя. Вось ты і зробіш». Так з'явілася мая кніга «Прагулкі са старой картай», якая карыстаецца вялікай папулярнасцю. Я цешуся, што людзі з задавальненнем вандруюць пры дапамозе віртуальнай карты па тым, ранейшым, Віцебску».
«Паралельна працую над некалькі матэрыяламі. Гэта нармальна: стамляешся ад адной тэмы — пераключаешся на другую. Зараз рыхтую вялікую кніжку пра Аляксандра Рыпінскага. Гэта наш фалькларыст, фатограф, пісьменнік, паэт. Беларусы пра яго ведаюць вельмі мала. У Нацыянальнай бібліятэцы ёсць толькі ксеракопія адзінай яго кнігі «Беларусь», якая выйшла ў 1840 годзе ў Парыжы. І па сутнасці ніхто не ведае, калі ён памёр і дзе. Мне зноў-такі пашчасціла: я знайшла метрычны запіс у кнізе віцебскага касцёла пра ягоную смерць. Там не толькі дата і прычына сыходу, але і звесткі пра тое, дзе ён быў пахаваны і хто застаўся пасля яго.
Шукала праз інтэрнэт звесткі пра Сар'ю і натрапіла на амаль 300 фотаздымкаў з сядзібы Беліца Сенненскага раёна, якая належала роду Свяцкіх. Не магла прайсці міма. Таксама, думаю, можа атрымацца неблагая кніга.
Не пакідае мяне і Шагал. Вялікія задумкі, бясконцыя. Некалькі гадоў таму выйшла мая кніга «Марк Шагал і Віцебск», дзе апісаны віцебскі перыяд жыцця мастака. Відавочна, што наступная павінна быць «Бэла Шагал і Віцебск». Гэтая постаць усё больш і больш прыцягвае маю ўвагу. Усе ведаюць, што першая жонка Шагала была музай, натхняльніцай. Але гэта толькі агульныя фразы. А хто такая Бэла? Што яна сабой уяўляла як чалавек? Прыйшоў час вывесці жонку мастака з ценю...»
Людміла Хмяльніцкая бярэ ў рукі кнігу «На Белай Русі ў Сар'і», прысвечаную шляхецкаму роду Лапацінскіх.
«Чаму ўзялася за гэтую тэму? На той час я працавала ў рэстаўрацыйнай майстэрні ў Віцебску. Мы атрымалі заказ на рэстаўрацыю парку ў вёсцы Сар'я Верхнядзвінскага раёна. Я збірала па архівах звесткі. Куды ні прыеду, нідзе не знаходжу матэрыялаў пра парк. Пра касцёл ёсць, пра маёнтак ёсць, пра Лапацінскіх ёсць. А пра парк нічога. Потым, калі паехала ў тую Сар'ю, калі падышла да касцёла, была так уражана яго прыгажосцю! На мой погляд, гэта найлепшы помнік неаготыкі ў Беларусі, які захаваўся! У той жа момант вырашыла: я не магу пра яго не напісаць. Пачала збіраць звесткі і здарыўся цуд. Я знайшла не толькі імя архітэктара (для помнікаў архітэктуры Беларусі, на жаль, вялікая рэдкасць — даведацца імя архітэктара), але і нават імёны муляраў, што рабілі кладку гэтага касцёла. І ўсе падрабязнасці гэтай гісторыі. І потым высветлілася, што Лапацінскія, якія там жылі і пабудавалі гэты касцёл, вельмі любілі трапляць на старонкі дзённікаў сваіх сучаснікаў. Гэтыя жыццёвыя ўспаміны пра Лапацінскіх таксама ўвайшлі ў кніжку. Цяпер працую над другім выданнем, якое будзе разы ў 2-3 таўсцейшае, чым гэтае.
Зараз значна палепшылася сітуацыя з даступнасцю крыніц. Апроч кніг XVIII–XIX стст., якія ёсць у адкрытым доступе, архівы таксама выкладаюць матэрыялы (нават метрычныя кнігі фондаў) на сваім сайце. Ужо не трэба збіраць грошы, каб паехаць у Пецярбург, Маскву, Рыгу. Можна пакапацца ў архіве не выходзячы з дому. Інтэрнэт сцёр межы, сёння ўсё роўна, дзе ты жывеш: у Мінску, у Парыжы ці ў Віцебску. Доступ да інфармацыі аднолькавы. Усё залежыць выключна ад твайго жадання. Правінцыя цяпер — гэта не месца жыхарства, гэта спосаб мыслення. Мне б хацелася, каб пры такой базе больш актыўна праяўляла сябе моладзь, якая, карыстаючыся гэтымі магчымасцямі, пісала б сур'ёзныя работы. Каб тут, у бібліятэцы, было больш сустрэч з іншымі краязнаўцамі».
Надзея ДРЫНДРОЖЫК
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
