Вы тут

Як праходзяць датэрміновыя выбары за мяжой


У беларускай выбарчай практыцы актыўна выкарыстоўваецца датэрміновае галасаванне. Так, на парламенцкіх выбарах гэтага года можна будзе датэрмінова прагаласаваць з 6 па 10 верасня. Зразумела, чаму такая практыка выкарыстоўваецца — на выбарах важны голас кожнага грамадзяніна, а далёка не ўсе могуць прыйсці прагаласаваць на працягу аднаго дня. Прычыны могуць быць самыя розныя — ад ад'езду за мяжу на адпачынак або ў камандзіроўку да планавай аперацыі, але грамадзянін павінен мець магчымасць рэалізаваць сваё канстытуцыйнае права. Наколькі распаўсюджана падобная практыка ў іншых краінах?


Найбольш часта ў якасці прыкладу выкарыстоўваюць амерыканскі вопыт. Ён дастаткова разнастайны ў залежнасці ад штата. У некаторых штатах для выкарыстання такой формы галасавання патрэбна ўважлівая прычына, але заканадаўства 32 штатаў і акругі Калумбія дапускае асабістае датэрміновае галасаванне без абгрунтавання прычын выбару гэтай формы волевыяўлення. У некаторых штатах датэрмінова галасаваць на выбарах гатовая палова выбаршчыкаў, у цэлым па краіне такой формай галасавання карыстаецца больш як траціна тых, хто мае права голасу.

Працягласць датэрміновага галасавання таксама залежыць ад заканадаўства кожнага штата, што ўносіць хаос у падлік галасоў. Акрамя гэтага, на выбарах у ЗША выкарыстоўваецца яшчэ такая цікавая форма, як умоўныя бюлетэні. Імі выбаршчыкі могуць скарыстацца, калі не маюць пры сабе належнага пасведчання асобы пры галасаванні, своечасова не змянілі свае рэгістрацыйныя звесткі пасля пераезду або змены прозвішча, прыйшлі галасаваць не на свой участак або іх права голасу кімсьці аспрэчваецца. Такімі бюлетэнямі карыстаюцца мільёны выбаршчыкаў, але толькі дзве траціны з іх потым пацвярджаюцца ў якасці сапраўдных, што выклікае цяжкасці падчас падліку вынікаў выбараў у выпадку, калі ў кандыдатаў прыкладна роўная колькасць выбаршчыкаў, якія аддалі ім галасы.

У Канадзе таксама актыўна выкарыстоўваецца датэрміновае галасаванне. Яно па заканадаўстве праводзіцца на працягу трох дзён. Пры тым, што насельніцтва краіны адносна невялікае ў параўнанні з ЗША, такая форма галасавання грамадзянам цікавая, і ёю рэгулярна карыстаюцца мільёны канадскіх выбаршчыкаў. У датэрміновым галасаванні маюць права прыняць удзел тыя, хто з розных прычын не зможа прыйсці на ўчасткі ў дзень выбараў, а таксама вайскоўцы, раскватараваныя за межамі краіны. Выбаршчыкі могуць галасаваць і пры дапамозе бюлетэняў, якія адпраўлены па пошце.

Цікавы расійскі досвед датэрміновага галасавання. Як вядома, сёлета расійскія парламенцкія выбары пройдуць максімальна блізка да даты беларускіх — 18 верасня. Але фактычна выбары пачаліся ўжо 23 жніўня з датэрміновага галасавання жыхароў Камчаткі. Раней пачнецца галасаванне і ў іншых рэгіёнах, дзе выбаршчыкам цяжка дабрацца да ўчасткаў, каб ажыццявіць сваё права, да часткі з іх выбарчыя камісіі прыедуць асабіста, і для гэтага будуць выкарыстоўвацца любыя неабходныя транспартныя сродкі, уключаючы верталёты.

Прадугледжана і актыўна выкарыстоўваецца датэрміновае галасаванне ў Аўстраліі. Так, на апошніх парламенцкіх выбарах, якія прайшлі 2 ліпеня 2016 года, датэрміновае галасаванне стартавала 14 чэрвеня. Скарысталіся гэтым правам выбаршчыкі, якія не маглі па ўважлівых прычынах прыняць удзел у парламенцкіх выбарах 2 ліпеня. Уважлівымі прычынамі лічацца: падарожжа, хвароба, адсутнасць на выбарчым участку ў сувязі з працоўным графікам. Аўстралійскія выбары цікавыя яшчэ і тым, што ў іх абавязаны ўдзельнічаць усе выбаршчыкі. Выбаршчык, які з няўважлівай прычыны не прагаласаваў, можа атрымаць штраф у 20 долараў, а ў некаторых выпадках штраф можа дасягнуць 170 долараў ці магчымы арышт маёмасці. Апроч таго, прыняць удзел у выбарах можна толькі на аснове папярэдняй рэгістрацыі. Грамадзянін, які не захоча рэгістравацца, будзе аштрафаваны на 110 долараў.

У Аўстрыі датэрміновае галасаванне таксама набывае ўсё большую папулярнасць. Яно ўключае, у тым ліку, магчымасць датэрмінова прагаласаваць па пошце — з выкарыстаннем спецыяльнай паштовай карткі. На прэзідэнцкіх выбарах
2010 года такую картку выкарыстала 6 працэнтаў выбаршчыкаў, а на выбарах 2016 года на рукі былі выдадзены 641 975 спецыяльных паштовых картак, або каля 10 працэнтаў ад колькасці выбаршчыкаў, якія маюць права голасу. Іншая справа, што вынікі прэзідэнцкіх выбараў 2016 года былі адменены з прычыны масавых фальсіфікацый, і зноў сваё права на датэрміновае галасаванне выбаршчыкі Аўстрыі змогуць рэалізаваць перад выбарамі, якія будуць праходзіць 2 кастрычніка.

Сяргей КІЗІМА, доктар палітычных навук

Загаловак у газеце: Рэалізацыя канстытуцыйнага права

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».