Вадзім Сашурын: «У біятлоне я навучыўся выжываць»

Чаму ён так і не змог заваяваць алімпійскі медаль і ці стала Беларусь сапраўднай радзімай для спартсмена.

У сярэдзіне восені, а значыць, ужо зусім хутка, стартуе біятлонны сезон. Наша каманда сёлета, як і летась, будзе выступаць без лідара, самай тытулаванай біятланісткі краіны Дар'і Домрачавай. Прычына вельмі важкая — алімпійская чэмпіёнка стала маці.

Ну а пакуль усе гадаюць, як складзецца наступны год для беларускіх страляючых лыжнікаў, мы вырашылі сустрэцца з трохразовым чэмпіёнам свету па біятлоне, сапраўдным снайперам і без перабольшання беларускай легендай Вадзімам Сашурыным. У інтэрв'ю ён успамінае самыя яскравыя моманты сваёй кар'еры, якую скончыў 10 гадоў таму, і расказвае, як рыхтуе будучых чэмпіёнаў.

— Вадзім Леанідавіч, адразу б хацелася нагадаць, як атрымалася, што вы, ураджэнец расійскага Петразаводска, трапілі ў Беларусь?

— У 85-м годзе мяне запрасілі ў Віцебскае вучылішча алімпійскага рэзерву, прыязджаў сюды на два гады, а атрымалася, што жыву ў Беларусі ўжо больш за 30. У Віцебску я вырашыў цалкам сканцэнтравацца на спорце, таму што першапачаткова ў дзяцінстве ў мяне быў выбар — спорт або музыка. Я іграў на баяне (у тым ліку і ў ансамблі). Тады выдатна разумеў, што ў музыцы можна затрымацца даўжэй, а спорт абмежаваны па ўзросце.

— Адразу знайшлі сябе ў біятлоне?

— Перш чым стаць на лыжы, перабраў шмат секцый, сярод іх — гімнастыка, плаванне, настольны тэніс, стэндавая стральба. Спрабаваў нават фігурнае катанне, але яно скончылася, калі мне прапанавалі дзяўчыну ў пару.

У лыжных гонках, думаю, я б таксама не затрымаўся надоўга, калі б у адзін цудоўны момант не з'явілася стральба. Яна вельмі захапіла мяне. Напэўна, нездарма і была заўсёды маім козырам у біятлоне. Але сказаць, што ў спорце ў мяне ўсё атрымлівалася адразу, не магу, музыка давалася нашмат лягчэй.

Пазней ужо пачало нешта вымалёўвацца, я стаў выйграваць практычна ўсе спаборніцтвы, у якіх браў удзел, абыходзіў хлопцаў, якія часам былі гады на 4 старэйшыя за мяне, і ўсё роўна планаваў вярнуцца ў музыку. Калі запрасілі ў Віцебск, у спорт акунуўся з галавой, у Беларусі не прайграў ніводнага старту, на першым для сябе міжнародным турніры сацкраін «Дружба». У камандзе СССР быў ужо першым нумарам па сваім узросце, таму пытанне з музыкай адпала само сабой.

— Цяпер на баяне сыграць маглі б?

— Вядома, назвы песень ужо памятаю дрэнна, але сыграць магу.

— Ці стала Беларусь для вас роднай краінай?

— Радзіму не выбіраюць, нарадзіўся я ўсё ж такі ў Расіі і выразна разумею сваю прыналежнасць да яе. Калі пераязджаў у Віцебск, гэта была адна краіна — СССР, таму не было адчування, што еду за мяжу. Сёння, вядома, ёсць розніца паміж людзьмі і краінамі. 31 год я пражыў у Беларусі, вывучыў гэты народ, тут у мяне з'явілася сям'я, сябры, блізкія людзі, таму, вядома, я яе палюбіў.

— Як увогуле ацэніце сваю кар'еру?

— Зараз дакладна магу сказаць, што каб цяперашнія мае веды прымяніць у тыя гады, калі я бегаў, то шмат якіх памылак можна было пазбегнуць і паказаць вынік нашмат вышэйшы. Але, на жаль, час не вярнуць.

Маё пакаленне вучылася выключна на сваіх памылках, на ўласным вопыце, усяго даводзілася дабівацца сваёй галавой. Затое цяпер гэта дапамагае мне ў рабоце са спартсменамі, я магу вырашаць многія праблемы і пытанні, проста таму што ў біятлоне навучыўся выжываць. Сёння гэта дае мне магчымасць прымаць правільнае рашэнне, бачыць памылкі, можа быць, раней за іншых.

— Ёсць вяршыні, якія так і не атрымалася скарыць?

— Шмат каму можа здацца, што гэта Алімпійскія гульні, але як ні дзіўна, стаць алімпійскім чэмпіёнам мне было не так цікава, як заваяваць Вялікі хрустальны глобус. Там у мяне былі 6, 7 месца (заўсёды быў у топ-15), адзін раз паспрачаўся ў барацьбе за малы глобус у мас-старце. У вырашальнай гонцы мне дастаткова было быць 12-м. Мас-старт, як правіла, праходзіць пасля спрынту і праследавання. Спрынт я выйграў, у пасьюце на апошніх двух кругах спрабаваў сэканоміць сілы. Але за тры дні арганізм быў выціснуты да такой ступені, што пытанне аб барацьбе адпала. Так я развітаўся з кубкам.

— А што за гісторыя з Алімпіядамі?

— Алімпіяда — гэта мара кожнага спартсмена, але я не люблю гэты старт, таму што Гульні — гэта латарэя. Плюс яшчэ той ажыятаж, які заўсёды наганяюць перад імі... Доўгі перыяд часу ты рыхтуешся да аднаго канкрэтнага старту, нават да пэўнага дня, але быць на піку формы ў пэўны момант вельмі складана. За тыдзень да старту ў алімпійскім Солт-Лэйк-Сіці, нават яшчэ дзён за 5, я быў у выдатным стане, а на самой Алімпіядзе трапіў у акліматызацыйную яму, якая, як на зло, атрымалася самай глыбокай у сезоне.

У Нагана я прыехаў з траўмай пазваночніка. Увесь час нешта ўмешвалася, я займаў 5, 8, 10 месцы, як мы кажам у біятлоне — кучна, але не па месцы.

— Які момант у кар'еры назвалі б самым яскравым?

— Першыя медалі, вядома, добра запомніліся, але ўсе ўзнагароды па-свойму дарагія. Я іх часам перабіраю і блытаю колькасць, дома налічваю 16 штук, а мне кажуць, што іх павінна быць 12.

Але, калі шчыра, бегаць было значна прыемней, чым цяпер глядзець на гэтыя медалі. Там была барацьба, экшэн. Мне назіраць за тым, як хтосьці спаборнічае, заўсёды значна цяжэй, чым выступаць самому, там эмоцыі зусім іншыя — рабочыя.

— За гады кар'еры з вамі здараліся кур'ёзы?

— Вядома, іх было шмат: і мішэні блыталі, і без патронаў на рубеж прыязджалі. Усе праз гэта праходзяць, у гэтым няма нічога страшнага. Без вінтоўкі ні разу не стартаваў, але адзін раз забыўся яе ў сваім гасцінічным нумары, прыйшлося вяртацца, а гэта дрэнная прыкмета. Чым даўжэйшая кар'ера, тым больш, напэўна, такіх кур'ёзаў назапашваецца.

— Цяпер маеце зносіны з кім-небудзь з эліты сусветнага біятлону?

— Так, пасля «Гонкі легендаў» сядзелі з Фрудэ Андэрсанам да паловы пятай раніцы, ніяк разысціся не маглі. У Раўбічах была добрая кампанія, Вольга Зайцава, Ганна Багалі, Мікалай Круглоў і яшчэ некалькі блізкіх людзей, з якімі мы выступалі разам і цяпер падтрымліваем сувязь. Але ў асноўным мае сябры — гэта людзі з дзяцінства, на шчасце нам удалося захаваць вельмі цёплыя адносіны.

— Былі думкі наогул «завязаць» са спортам і з трэнерскай дзейнасцю ў тым ліку?

— Я спрабаваў сябе ў розных сферах дзейнасці і, трэба сказаць, небеспаспяхова. Што тычыцца, напрыклад, бізнесу, то для мяне ён сумны. Там ідзе чысты заробак грошай і няма ніякай творчасці. У бізнесе галоўнае паставіць і наладзіць механізм, а далей назірай, як ён працуе. У спорце ж іншае — пастаянна працуюць мазгі, таму што ты ў бесперапынным працэсе, пастаянна думаеш, таму што працуеш з людзьмі. Тут прысутнічае чалавечы фактар: спартсмены розныя і кожны цікавы па-свойму. Сучасны спорт вельмі зменлівы, ён становіцца разумнейшым, больш дасканалым, з'яўляюцца розныя сродкі трэніровак, шляхоў для дасягнення мэты.

Напэўна, сваю нерэалізаванасць спартсмена цяпер мне хацелася б увасобіць у маладых, расказаць ім, як захаваць сябе даўжэй у спорце, падказаць, як дасягнуць найвышэйшага выніку.

— Чаму вырашылі працаваць менавіта трэнерам па фізпадрыхтоўцы?

— У Беларусі гэтая ніша аказалася свабоднай. Агульная фізічная падрыхтоўка — гэта адбудоўванне метабалізму ў арганізме атлета, закладанне падмурка. Гэта вельмі важны кампанент, таму што памылкі, дапушчаныя ў фарміраванні спартсмена функцыянальна, потым не выпраўляюцца, альбо выпраўляюцца, але вельмі цяжка. Промахі на раннім этапе падрыхтоўкі выяўляюцца, калі спартсмен упіраецца ў столь і вынікі перастаюць расці. Я выраўніваю гэтыя прабелы і спрабую правільна сфарміраваць базу, тады ў спартсмена будзе не столь, а неба над галавой.

Цяпер, калі я трэнер, выразна разумею, што адна справа сябе прымушаць трэніравацца, а зусім іншая ставіць спартсменаў у такія рамкі, каб яны выконвалі хоць бы мінімум работы, гэта нашмат цяжэй.

— Вядома, што па жыцці вы максімаліст. Ад сваіх вучняў патрабуеце такой жа самааддачы?

— Вядома. Мая задача ўкласці ў іх той мінімум працы, які стаў бы платформай для фінішнага выбуху, на якім выйграюцца медалі. Я хачу, каб мае вучні самі адчулі смак перамогі, цяпер большасць з іх яшчэ не ведаюць, што гэта такое. Яны мяркуюць, неяк сабе гэта ўяўляюць, але дакладна не ведаюць.

— Вашы дзеці пайшлі па вашых слядах?

— Вось, напярэдадні, старэйшая дачка стала сярэбранай прызёркай маладзёжнага чэмпіянату Еўропы па дзюдо, займала прызавыя месцы і на іншых буйных турнірах. Даю ёй нейкія парады са сваіх ведаў, але яны не заўсёды падыходзяць, у іх крыху іншая спецыфіка. Малодшая займаецца плаваннем, у басейне яна, як русалка, вельмі прыгожа плавае. А вось сярэдняя наадрэз адмаўляецца займацца спортам, кажа, што будзе актрысай.

— Чым адцягваецеся ад спорту?

— Апошнія гадоў 15 пайшло на будаўніцтва дома, я асвоіў абсалютна ўвесь спектр будаўнічых работ. Прыйшлося навучыцца ўсяму, пачынаючы ад электрыкі, заканчваючы дахам, вокнамі. Цяпер вялікае задавальненне мне дастаўляе сад, агарод, спрабую вырошчваць вінаград. Ну, пра выраб гарэлкі я не буду расказваць (смяецца). Ужо паўгода вывучаю пытанне, як самастойна выгнаць смачны якасны напой з уласнай сыравіны.

Біяграфічная даведка

Вадзім Сашурын нарадзіўся 19 лютага 1970 года ў Петразаводску. Заслужаны майстар спорту Рэспублікі Беларусь. Трохразовы чэмпіён свету па біятлоне, чэмпіён Еўропы. Уладальнік 9 медалёў чэмпіянату свету.

Пачаў займацца біятлонам у 1979 годзе ў Петразаводскай спецыялізаванай дзіцяча-юнацкай спартыўнай школе алімпійскага рэзерву па лыжных гонках. У 1985 годзе запрошаны ў Віцебскае вучылішча алімпійскага рэзерву. У 1987—1991 гадах — член юнацкай, юніёрскай і маладзёжнай зборнай СССР.

Завяршыў сваю кар'еру ў вялікім спорце ў 2006 годзе, перайшоўшы на пасаду галоўнага трэнера лыжнай зборнай Беларусі. Працаваў старшым трэнерам нацыянальнай каманды па біятлоне. Цяпер з'яўляецца трэнерам па агульнафізічнай падрыхтоўцы атлетаў з розных відаў спорту.

Да­р'я Ла­ба­жэ­віч

Фота: Прэс-служба СКА