Анархія — маці небяспечнай смуты

Гэтай дзіўнай палітычнай з'яве ў краіне некалькі гадоў. Спачатку яна здалася нейкім кур'ёзам, часткай маладзёжнай субкультуры, нароўні з футбольнымі «фанатамі», панкамі і да т.п., але потым маладыя людзі, якія называюць сябе «анархістамі», сталі ўсё часцей шумнымі выхадкамі звяртаць на сябе ўвагу.

Прычым чамусьці ў расійскіх гарадах. Так, некалькі гадоў таму ў падмаскоўным мястэчку Хімкі адбылася «буча», звязаная з нейкай сутычкай мясцовай моладзі з каўказскімі гандлярамі. На гэтай бойцы раптам з'явіўся чорна-чырвоны сцяг, што трымалі ў руках людзі ў масках, якія выкрыквалі «Мы — беларускія анархісты». Тады мясцовая міліцыя правяла затрыманні, сярод арыштаваных апынуліся беларусы Пахоцін, Ясючэня і іншыя. Пра гэта са здзіўленнем пісала тады расійская прэса, маўляў, што гэтыя хлопцы забыліся ў Падмаскоўі? Але праз некаторы час у Мінску адбыўся выпадак, які меў немалы грамадскі рэзананс. На тэрыторыю расійскага пасольства ноччу нехта кінуў некалькі бутэлек з запальнай сумессю. Некаторыя павярхоўныя журналісты, як водзіцца, вылучылі вельмі разумныя версіі, абвінаваціўшы ў тым, што адбылося, ледзь не беларускі ўрад. Пачаліся пошукі зламыснікаў. Неўзабаве ў Мінску агнявой атацы невядомых падвергнуліся будынкі Мінабароны, будынак міліцыі ў Салігорску, Дом прафсаюзаў у Мінску і нават кафэ «Шангры Ла». Пры нападах зброя была нязменная — бутэлькі з запальнай сумессю, а на месцы «акцый» пакідаліся знакі прыналежнасці злачынцаў да «анархістаў». Пасля высветлілася, што ўсё гэта з'яўляецца як бы «помстай Расіі» за затрыманне згаданых Пахоціна, Ясючэні і іншых.

Натуральна, што такія дзёрзкія выхадкі прымусілі спецслужбы і міліцыю пачаць актыўны вышук «анархістаў». У прэсе паведамлялася, што і ў Расіі, і на тэрыторыі нашай краіны былі затрыманыя Аліневіч, Дзядок, Францкевіч і іншыя, якія былі пасля арыштаваныя і паўсталі перад судом. У ходзе расследавання высветлілася, што згаданыя маладыя людзі не толькі не хаваюць сваіх «анархісцкіх» перакананняў, але і з'яўляюцца цвёрдымі паслядоўнікамі тых самых блытаных ідэй Крапоткіна і іншых «баевікоў», дзеячаў пачатку 1920-х гадоў, якія адышлі, здавалася б, у вечнасць. Зразумела, што іх паслядоўнікі мадэрнізаваліся, увялі ў свой лексікон шмат новых слоў, але ў цэлым нязменным засталося іх поўнае непрыманне любой дзяржавы як такой. Гэта значыць, гэтыя людзі паставілі мэтай знішчэнне ўсіх дзяржаўных інстытутаў, каб на іх месцы заснаваць нейкую «вольную садружнасць свабодных людзей», якія не будуць ні араць, ні сеяць, але смачна есці і салодка піць. За кошт «несвядомых» беларусаў, трэба разумець. Вядома, калі б не бутэлькі з запальнай сумессю, то над усім гэтым можна было б пасмяяцца, але падпалы дзяржаўных устаноў і гвалт, які культывуюць «анархісты», сталі ўяўляць немалую грамадскую пагрозу. Як вядома, вышэйзгаданыя людзі былі асуджаныя, правялі некалькі гадоў у зняволенні, але ці зрабілі належныя высновы або працягваюць рыхтавацца да новых нападаў на дзяржаву — сцвярджаць не бяромся.

Вакол Беларусі анархісцкія рухі набіраюць сілу, а ў такой краіне, як Украіна, наогул выйшлі на першы план і часцяком з'яўляюцца ініцыятарамі гарадскіх беспарадкаў. Таму менавіта ў Кіеў і едуць за «вопытам» юныя беларускія «анархісты».

Ва ўкраінскай прэсе ўсё часцей праходзіць інфармацыя, што такія структуры, як «Революційна Дія», «Автономний опір», «Черная радуга», маюць рэальны баявы вопыт і вучаць нашых юнакоў і дзяўчат прамудрасцям вулічных баёў, узрыўной справе і да т. п. Можна толькі меркаваць, які «вопыт» прывозяць у Мінск з Кіева члены беларускіх груповак «Пошуг», «Рэвалюцыйнае дзеянне»? Няўжо яны хочуць прымяніць атрыманыя навыкі ў беларускіх гарадах? Але калі гэта не лічыць супрацьпраўнымі і небяспечнымі дзеяннямі, а скідваць усё на маладосць і захапленне моладзі моднымі практыкамі, то што ж тады ёсць тэрарызм? Дарэчы, юная беларуска К. была арыштаваная ў Кіеве за тое, што кідала бутэлькі з гаручым у будынак Галасееўскага райсуда. Цікава, што гэтая «ўзрыўніца» неасцярожна абышлася са зброяй і сама атрымала апёкі, трапіла да лекараў.

Цяпер што — яна пасля трэніровак ва Украіне ўдасканаліцца і будзе кідацца бутэлькамі больш дакладна і кваліфікавана?

Менавіта ў гэтым пытанні і заключаецца адказ на праблему: як расцэньваць «анархістаў»? Калі гэта простыя блытанікі, якія шукаюць у палітычных тэорыях сэнс жыцця, — гэта адна справа. Але калі ж гэта сфарміраваныя баевікі, гатовыя атакаваць дзяржаву, якія не задумваюцца пра магчымыя ахвяры сярод людзей, то логіка патрабуе ставіцца да гэтых маладых людзей сур'ёзна і разглядаць іх дзеянні не на ўзроўні філасофскіх дыспутаў, а праз прызму Закона. Каб не было хітрых тлумачэнняў: мы не заклікаем ні да якіх рэпрэсій, але трэба разумець, што модная і агрэсіўная плынь здольна завабіць у свае сеткі нямала людзей, зрабіўшы іх патэнцыяльнымі злачынцамі.

Дарэчы, у нашумелага фільма «Званок сябру» атрымаўся цікавы працяг. У ім гаварылася, што некаторы час таму ў Гомелі быў затрыманы малады чалавек, які перавозіў у сваім заплечніку траціл. Натуральна, што гэтая інфармацыя выклікала пакрыўджаны роў апазіцыйнай прэсы, якая звыкла абвінаваціла БТ у «дэзынфармацыі». Больш таго, у блогасферы з'явілася заява бацькі маладога чалавека, які не знайшоў нічога лепшага сказаць, чым «я вось, маўляў, прыеду ў Мінск і адарву галаву тым, хто ўсё гэта напісаў». Выйшла вельмі ярка. Праўда, праз некаторы час высветлілася, што бацьку варта, па-першае, пазбягаць кантактаў з журналістамі, памяшаных на ілжэсенсацыях, а па-другое, перш чым камусьці пагражаць, варта сур'ёзна падумаць. Справа ў тым, што гаворка ў фільме ішла пра яго сына Сяргея Раманава, жыхара Гомеля, які з некаторага часу стаў на берагах Сожа ледзь не адэптам «анархізму». Усё б нічога, калі б гэта захапленне абмежавалася ўзроўнем чытання мемуараў ветэранаў руху і абмеркавання прачытанага з жонкай і сябрамі. Але маладога «анархіста» даўно цягнула на подзвігі, ён наогул вёў нейкае дзіўнае жыццё, ствараючы вобраз канспіратара і недарэчнага «падпольшчыка». Можа быць, з часам, пасталеўшы, Раманаў пераадолеў бы рамантычныя захапленні, але ідэі баявога «анархізму» пацягнулі яго на небяспечныя прыгоды. У 2012 годзе ў вёсцы Краснае быў падпалены інфармшчыт. Праверка паказала, што гэта не выпадковы ўдар маланкі альбо свавольства мясцовых дзетак. Як тады паведамлялася, аператыўныя работнікі ўсур'ёз вывучылі здарэнне, вызначылі кола тых, хто меў дачыненне да гэтага, і правялі вобыск у доме Раманава. Там былі знойдзены бяздымны порах і сёе-тое відавочна супрацьзаконнае, за што «анархіст» атрымаў свой тэрмін: два гады пазбаўлення волі з адтэрміноўкай выканання пакарання. У хлопца быў час і магчымасць падумаць. Аднак не прайшло і паўтара года, калі яго затрымалі па дарозе ў Мінск, а пры аглядзе знайшлі ў заплечніку траціл. Для недасведчаных: траціл з'яўляецца наймацнейшай выбухоўкай, здольнай нарабіць шмат бед. Для чаго яе вёз у Мінск Раманаў? Няўжо для таго, каб глушыць рыбу ў Свіслачы, як казаў ён на допытах? Не, мабыць, справа была ў больш сур'ёзных грамадска небяспечных намерах. Пакінем танную адмазку, траціл — справа сур'ёзная.

Суд прыгаварыў «актывіста» пратэстнага руху да доўгага зняволення. Пры гэтым улічвалася і тая акалічнасць, што Раманаў меў цесныя сувязі з «анархісцкім» рухам. І хоць на судзе ён спрабаваў выдаваць сябе за адзіночку, следствам было даказана, што Сяргей з'яўляецца адным з удзельнікаў «анархісцкага руху». Так што дарма цяпер абураецца яго бацька, які, відавочна, запусціў выхаванне свайго сына, які стаў на крывую дарожку «палітыкі»...

Дарэчы, рыхтуючы гэты матэрыял, мы атрымалі інфармацыю з ВУ, дзе адбывае пакаранне Сяргей Раманаў. Не хочацца засмучаць бацьку, але нам паведамілі, што Сяргей мае ў адміністрацыі калоніі, мякка скажам, не вельмі добрую рэпутацыю, а гэта, як вядома, не спрыяе перспектывам датэрміновага выхаду на волю. Шкада, таму што шчыра хочацца, каб малады чалавек зрабіў з усёй гэтай каламуці правільныя высновы.

Але падобна, што бессэнсоўныя, аднак дзёрзкія ідэі «анархізму» працягваюць заваёўваць некаторыя няспелыя мазгі.

У Брэсце, напрыклад, падчас нядаўніх вулічных акцый апранутыя ў чорную ўніформу і ў масках маладыя людзі былі галоўнымі «завадатарамі» вулічных шэсцяў і заклікалі берасцейцаў да «рашучых дзеянняў».

Тут, вядома, паўстае цалкам натуральнае для аналізу падобнага роду груповак пытанне: самі яны ўзрастаюць і жывуць на ўласныя членскія ўзносы альбо за іх спінамі маячаць нябачныя цені рознага роду спонсараў? Мы не хочам, як казаў нехта з герояў пра Шцірліца, будзіць татальную падазронасць.

Але пытанне — правамернае.

...Хто ж рэальна фінансуе леварадыкальныя групоўкі? Нашы крыніцы тлумачаць сітуацыю так. Па-першае, кожная падобная арганізацыя — гэта закрытая супольнасць, якая дзейнічае па ўсіх правілах канспірацыі. Кіраўнікі груповак вярбуюць новых членаў у асноўным праз сацсеткі, правяраючы «на справе» кожнага кандыдата, даючы яму ўсё больш складаныя даручэнні, у асноўным звязаныя з процідзеяннем міліцыі, арганізацыяй скандалаў на спартыўных спаборніцтвах і наогул у месцах масавага збору людзей. Паколькі гэтая практыка па душы тым, хто спіць і бачыць сваёй мэтай «рэвалюцыю» любога колеру, то цалкам зразумела, што «анархісты» як баявы вулічны атрад вельмі цікавяць заступнікаў і арганізатараў гэтага палітычнага стылю. Таму можна казаць пра два ўзроўні падтрымкі анархісцкіх груп у Беларусі. Перш за ўсё, гэта міжнародная арганізацыя са сваімі штаб-кватэрамі ў краінах Еўрасаюза, называецца яна «Анархічны чорны крыж».

Гэты цэнтр акумулюе фінансавыя актывы і падтрымлівае імі рэгіянальныя арганізацыі, у тым ліку і беларускія. Папаўняюць гэтую своеасаблівую касу ўзаемадапамогі добраахвотнымі ахвяраваннямі, узносамі зацікаўленых у расхістванні абстаноўкі. Ананімнасць донараў забяспечваюць электронныя плацяжы і пераводы, не выключана адкрытае фінсілкаванне. Еўрапейскі АЧК не раз фінансава падтрымліваў і беларускіх анархістаў. Перыядычныя выплаты — 100—600 еўра. Пасля затрымання шэрагу актывістаў беларускага анархаруху восенню 2010-га аднаразовыя паступленні дасягалі 6 тысяч еўра і прызначаліся перш за ўсё для арганізацыі «акцыі салідарнасці» з затрыманымі ў Расіі аднадумцамі. Дарэчы, некаторыя мінскія «праваабаронцы» нават аплачвалі штрафы анархістаў, прыцягнутых па адміністрацыйных і крымінальных артыкулах. Не са сваёй кішэні, натуральна, а з тых жа замежных фондаў. Увогуле, атрымліваецца нейкі інтэрнацыянал, дзе перамяшаныя чорныя і белыя, халяўшчыкі і змагары, рамантыкі і палітычныя ашуканцы, якія робяць свой бізнес за кошт грошай з боку...

Прэса шмат пісала, што ў 2015-м высветлілася: у Цэнтральнай і Усходняй Еўропе, постсавецкіх дзяржавах дзейнічае групоўка Sрасеs fоr Rаdісаls (SFоRа). У 2014—2015 гадах SFоRа прапанавала мінскай «РД» фінансавую, юрыдычную і практычную дапамогу ў арганізацыі і дзейнасці розных «леварадыкальных ініцыятыў». Максімальная сума, на якую маглі разлічваць беларусы, — 50 тысяч еўра.

Астатнія грошы «анархісты» здабываюць самі ўсімі магчымымі спосабамі... І развіваюцца, папаўняючы шэрагі.

Цяпер у краіне дзейнічаюць, напрыклад, «Анархічны чорны крыж — Беларусь», «Рэвалюцыйнае дзеянне», «Пошуг», «Хаўрус», «Прамень», «Рэвалюцыйныя народныя сацыялісты», «Новая бальшавіцкая платформа» і іншыя. Прыхільнікі Крапоткіна і Махно прасоўваюць свае ідэі і асвятляюць для заходніх і расійскіх калег падзеі ў краіне праз прызму леварадыкальнай ідэалогіі. Іншыя адкрыта бяруць у рукі зброю і бейсбольныя біты. Трэція пакуль збіраюць грошы на будучыя акцыі.

Як бы хацелася, каб нехта абверг гэтую «шпіёнаманію», усю гэтую канспіралагічную бязглуздзіцу!

Але, на глыбокі жаль, усё гэта сумная праўда...

Калі падводзіць «прамежкавыя вынікі», то трэба сказаць, што, нягледзячы на канспірацыю, аўтаномнасць і закрытасць груповак, усе актывісты, якія здзейснілі ў краіне экстрэмісцкія дзеянні, былі прыцягнуты да крымінальнай адказнасці. Аднак групоўкі як міфічная гідра: адрубіш адну галаву — вырастае новая. Ім патрэбна любая магчымасць публічна заявіць пра сябе. Таму такіх лёгкіх на вулічную бітву гэтых «байцоў» ахвотна прыцягвае на акцыі пратэсту радыкальная палітычная апазіцыя. Мабыць, разлік на тое, што хлопцы ў масках выйдуць з-пад кантролю і стануць выдатным інструментам у супрацьстаяннях з міліцыяй. Масавасць жа акцыям ствараюць выпадковыя прахожыя і грамадзяне, цалкам шчырыя ў сваім жаданні выказаць сваю незадаволенасць. Толькі гэта не спорт, таму што нават задуманыя з самай высакароднай мэтай акцыі «вулічнай дэмакратыі» абавязкова вядуць да трагічных наступстваў. І хоць даўно ўжо хочацца выкінуць з галавы «кіеўскі Майдан» — не атрымліваецца. Там таксама гучалі прыгожыя словы, але што атрымалася ў выніку? Наўрад ці хто-небудзь з нармальных людзей у беларускіх гарадах марыць пра такую «рэвалюцыю», як у суседзяў, і такія крывавыя яе наступствы...

Вось чаму «перадавы атрад» вулічных байцоў-«анархістаў» не ўпісваецца ў кантэкст нармальнага ходу жыцця. Чорна-чырвоныя сцягі над натоўпам азначаюць небяспеку...

Ягор НОСАЎ

(«СБ. Беларусь сегодня»).

Не нашкодзь...

Тым часам некаторыя «незалежныя» СМІ актыўна падтрымліваюць «анархістаў», надзяляючы іх рысамі герояў і барацьбітоў за свабоду. (Як самы свежы прыклад — матэрыялы аб «невінаватасці» аднаго з «анархістаў», які быў затрыманы перад Днём незалежнасці 2014-га года з выбуховым рэчывам.) Гераізуюцца на «незалежных» парталах і баевікі-наёмнікі, якія ваююць ва Украіне: забойцаў ператвараюць у рамантыкаў-рэвалюцыянераў, якія змагаюцца за лепшае жыццё — знішчаючы жыцці іншых людзей. Свабода слова, вядома, дазваляе ім гэта рабіць. Але ёсць яшчэ і свабода сумлення, якая, калі браць літаральнае значэнне гэтага паняцця, да многага абавязвае. Перш за ўсё — да адказнасці за наступствы сваіх дзеянняў. Не столькі фізічную адказнасць, але маральную, пра якую некаторыя, на жаль, нярэдка забываюць.

Пра гэта ў размове з карэспандэнтам «Звязды» нагадвае і Валянціна РАЖАНЕЦ, намеснік старшыні Пастаяннай камісіі па правах чалавека, нацыянальных адносінах і сродках масавай інфармацыі Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу:

— Першая запаведзь журналіста любой краіны, журналіста, які працуе з пачуццём адказнасці за сучаснае і за будучыню, — не нашкодзь. У гэтым выпадку нельга забывацца пра журналісцкую этыку, пра аб'ектыўны падыход да падачы інфармацыі. На інфармацыйным полі не павінна быць месца варожасці, тэндэнцыйнасці, дэструктыўнасці. Таму галоўнае тут — пачуццё адказнасці за тое, пра што журналіст паведамляе чытачу. Эстэтычныя, этычныя — ва ўсіх розныя пазіцыі. Але супрацоўнік сродку масавай інфармацыі не толькі як прафесіянал, але і як чалавек павінен разумець, што ад сказанага ім слова залежыць настрой у грамадстве, яго рух. І ў сферы, якая датычыцца міжнародных адносін, выбудоўвання кантактаў з іншымі краінамі, і ў сферы адносін унутры грамадства гэтыя прынцыпы павінны быць пануючымі. Работа журналіста мусіць быць накіравана на захаванне міру і спакою, стабільнасці ўзаемаадносін, а не на разбурэнне.