Металічны грукат мячоў, пах прыгатаванай на вогнішчы ежы, танцы пад поўным месяцам пад чароўныя мелодыі скрыпкі і старадаўняй валынкі — гэтыя гукі, пахі і ўражанні шчодра дарыла ў першыя выхадныя жніўня яркае і вельмі шчырае на эмоцыі свята «Рыцарскі фэст» у Мсціславе. Каля 300 рыцараў з 40 клубаў Беларусі і Расіі з'ехаліся ў беларускі старажытны горад, каб паспрачацца адзін з адным у вынослівасці, майстэрстве і храбрасці.
Пешыя і конныя, у даспехах і туніках, з мячамі і алебардамі — парад рыцараў, дзе яны ідуць разам са сваімі вернымі спадарожніцамі, адбываецца кожны раз, калі князь Расціслаў Мсціслававіч са сваёй прыгожай жонкай адкрывае фэст і запрашае публіку ацаніць прадстаўніцтва. Потым большая іх частка накіроўваецца на Замкавую гару. Менавіта ў цэнтры старажытнага Мсціслава, дзе за драўлянай сцяной створана імітацыя былога замка, адбываюцца ўсе рыцарскія паядынкі. А яшчэ тут можна паназіраць за прадстаўнікамі розных рыцарскіх фарміраванняў, у якіх нават палаткі на сярэднявечны манер. Пакуль жанчыны гатуюць на вогнішчах ежу (для лянівых падвоз першага, другога і трэцяга арганізоўваюць мсціслаўскія арганізацыі грамадскага харчавання), мужчыны адукоўваюць грамадзянскіх. Вунь малайцаваты прадстаўнік шатландскай пяхоты бойка камандуе вольнанаёмным, як паводзіць сябе ў баі. Галоўнае — ісці плячом да пляча і дэманстраваць ваяўнічасць.
Дзякуючы магілёўскім археолагам на Замкавай гары сёння любы ахвотны можа паглядзець кавалачак маставой ХІ—ХІІ стагоддзяў і знаходкі, якія былі зроблены падчас раскопак. Усё гэта знаходзіцца пад дахам, каб надвор'е не сапсавала ўнікальны кавалачак даўніны. Музейныя супрацоўнікі заўсёды нагадваюць наведвальнікам, каб яны трымалі свае мабільныя тэлефоны, фотаапараты і іншыя рэчы далей ад раскопу, бо, калі яны ўпадуць уніз на глыбіню некалькі метраў, з імі проста прыйдзецца развітацца. Культурны слой закансерваваны і парушаць яго нельга. Гэтым разам, напрыклад, на маставую ХІІ стагоддзя трапіла дзіцячая кепка...
Для паўнаты ўражанняў на замчышчы нават складзена печка, дзе гэтым разам супрацоўнікі Мілейкаўскага клуба Любоў Кабалік і Надзея Іванчанка гатавалі бліны і кулеш і раздавалі ўсім ахвотным.
Наогул дух Сярэднявечча можна было адчуць у любым куточку горада. На тэрыторыі езуіцкага манастыра працавала старадаўняя школа, дзе можна было паспрабаваць пісаць пяром, паназіраць за наваколлем у падзорную трубу або павучыцца майстэрству выканання мелодый. Тут жа былі створаны ўмовы для гульні ў гарадкі, паядынку на бервяне з дапамогай мяшкоў з сенам, стаяла калода з драўляным мячом і кошыкам зялёных дробных яблыкаў, каб папрактыкавацца ў меткасці. А ў падвальным памяшканні мясцовы аддзел адукацыі частаваў гасцей смачнай гарбатай і пірагамі. «Рэцэпт старажытны, — усміхалася суразмоўніца Ларыса Сцепанюк. — Толькі цукру ў пірагі паклалі болей чым трэба».
Смачна паесці, дарэчы, запрашалі шматлікія палаткі спажыўкааперацыі. Мсціслаўскіх калег падтрымалі суседзі з Дрыбіна, Горак, Крычава. Сур'ёзную канкурэнцыю ім складалі літоўцы, якія прыехалі на свята са сваёй паходнай кухняй упершыню. У 100-літровах чанах і на гіганцкіх патэльнях шкварчала, булькала і распаўсюджвала неверагодна прыемныя пахі агародніннае рагу з лісічкамі, бульбінас блінас, або па-нашаму дранікі, залацістыя каўбаскі. Нарасхват ішлі караімскі кібінай, або піражкі з сечанай свінінай, якія гатуюцца па асобым рэцэпце. Усё гэта запівалася цудоўным півам або хатнім квасам з літоўскага чорнага хлеба.
— Мы робім выключна нацыянальныя стравы, — распавялі газеце сужэнцы Эрнестас і Вольга. — У нас у Вільнюсе ёсць трохпавярховы рэстаран-музей, дзе мы працуем. Там захоўваюцца рэчы часоў нашых бабуль і дзядуляў, грае нацыянальная музыка, а афіцыянты ходзяць у нацыянальных строях.
Адной з любімых народных забаў на фэсце былі парасячыя скачкі. Адрэналін у азартных грамадзян падымала разам са сваімі гадаванцамі мсціслаўская аграгаспадарка «Віхра». Прынесці ўдачу і некалькі рублёў у прыдачу мог любы з трох сімпатычных парсючкоў — Сняжок, Рыжык або Чарныш. Карэспандэнт «Звязды» паставіла 3 рублі на Рыжыка і ... прайграла. Рыжык, на жаль, аказаўся ленаватым. «Грошы пойдуць на ўтрыманне «спартсменаў», а вам пашчасціць наступным разам», — супакоіла намеснік дырэктара па жывёлагадоўлі таварыства «Віхра» Вольга Дубяга.
Дарэчы, пераможным аказаўся Чарныш. Той, хто на яго паставіў, атрымаў 5 рублёў! Менавіта за столькі можна было зрабіць фотасесію ў поўнай рыцарскай амуніцыі. І нават на фоне прылад катаванняў. Ахвотныя мелі магчымасць азнаёміцца з больш поўнай калекцыяй гэтых жудасных прыстасаванняў на выставе беларускага майстра Сяргея Аўгуста «Твары Смерці». Маскі ганьбы, пояс цноты, іспанскі бот, крэсла ведзьмы — чалавецтва праявіла зайздросную вынаходлівасць ў стварэнні прадметаў для пакут сабе падобных.
Творча падышлі да свята арганізацыі і прадпрыемствы Мсціслава. Ім трэба было прадэманстраваць, як выглядалі іх службы ў Сярэднявеччы. Прыемна было зноў сустрэцца з даўнімі прыхільнікамі «Звязды» — супрацоўнікамі мсціслаўскай Цэнтральнай раённай бальніцы, якія запрашалі ў аптэку сярэдзіны ХVІ стагоддзя «Вось добры народны сродак, — патрэсла крапівой перад маім носам фармацэўт Алена. — Добра дапамагае ад усіх істэрык, рэўматызму, артрыту, поліартрыту».
Тое, што мсціслаўскі фэст свята не толькі рыцарскае, але і духоўнае, арганізатары падкрэсліваюць кожны раз. Гэтым разам шмат людзей прыйшло ў храм Тупічэўскай іконы Божай Маці пакланіцца часціцам мошчаў святой Матроны Маскоўскай. Іх у горад прывезлі смаляне.
— Свята накіравана не толькі на адраджэнне духу даўніны, але і дэманстрацыю патрыятычных адносін да сваёй радзімы, прапаганду духоўных каштоўнасцяў, якія змацоўваюць пакаленні, — падкрэсліў старшыня Мсціслаўскага райвыканкама Аляксандр Пракопаў.
Завітала ў гасцінны Мсціслаў і дэлегацыя горада-пабраціма Сіламяэ з Эстоніі на чале з віцэ-мэрам. Праўда, пакуль у якасці наведвальнікаў. Не выключна, што налета сюды прыедуць і ўдзельнікі ад гэтай краіны. Цікавасць праяўляюць і немцы. Па словах намесніка старшыні Мсціслаўскага райвыканкама Ігара Мельнікава, напярэдадні свята ў горадзе пабываў прадстаўнік Германіі.
— Наш фестываль карыстаецца вялікай папулярнасцю і ў гасцей, — адзначае Ігар Аляксандравіч. — Мсціслаў прэтэндуе на званне музея, і мы цяпер актыўна супрацоўнічаем з вопытнымі калегамі па гэтай частцы ў рамках праекта СОMUS.
Галоўнай падзеяй рыцарскага свята, вядома, стала ўзнагароджанне рыцараў. Гэтым разам пераможны меч дастаўся камандзе зборнай клубаў з Магілёва, Брэста і Баранавіч. Яны аказаліся мацнейшымі ў турніры баёў пешых рыцараў у фармаце 5 на 5 .
Завяршылася свята, як заўжды, эфектна. Спачатку містыкі начному гораду дадало неонавае шоу з казачнымі гіганцкімі матылькамі, а потым тэатр агню здзейсніў на цэнтральнай плошчы захапляльны вогненны паказ. А на замкавай гары пасля спектакля «Ведзьміна лысіна» адбылася сярэднявечная дыскатэка.
Нэлі ЗІГУЛЯ
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
