Педагагічныя прафесіі будучыні

Прапанова даваць педагогам на час работы над падручнікамі творчы адпачынак з захаваннем заработнай платы была агучана падчас Рэспубліканскага педагагічнага савета з удзелам кіраўніка дзяржавы.

— Гэта дазволіла б істотна скараціць працэс падрыхтоўкі новых падручнікаў і станоўча адбілася б на іх якасці, — лічыць старшыня Мінскай гарадской арганізацыі Беларускага прафсаюза работнікаў адукацыі і навукі Ларыса ВОЛКАВА.— Акрамя таго, мы гатовы разам з сацыяльнымі партнёрамі прадумаць шэраг дадатковых мер, якія стымулявалі б настаўнікаў-практыкаў удзельнічаць у гэтым працэсе...

— Для мяне падручнік — гэта ікона. Добры падручнік плюс добры настаўнік — гарантыя таго, што любы вучань атрымае веды. І я настойваю, каб добра заплацілі за добры падручнік: хоць настаўніку, хоць акадэміку. А тыя ўжо няхай самі вырашаюць: пакінуць ім асноўную работу і працаваць толькі над падручнікам ці сумяшчаць. Калі вам добра заплацяць, вы будзеце свабодныя ў сваім выбары. Педагогам трэба даць магчымасць выбару, — падзяліўся сваім бачаннем сітуацыі па ўзнятай праблеме Прэзідэнт нашай краіны Аляксандр ЛУКАШЭНКА. — А калі мы прыцягваем да работы над падручнікам настаўніка-практыка — гэта доказ яго найвышэйшага ўзроўню. І плаціць яму трэба па заслугах.

На вялікім педагагічным савеце з удзелам кіраўніка дзяржавы абмяркоўваліся самыя злабадзённыя праблемы адукацыі — сацыяльны статус настаўніка, якасць падрыхтоўкі педагагічных кадраў у краіне, сістэма павышэння кваліфікацыі педагогаў, высокая загружанасць настаўнікаў, гатоўнасць устаноў адукацыі да новага навучальнага года.

Тэму якасці падручнікаў узняла ў сваім выступленні перад удзельнікамі нарады і настаўнік гісторыі і грамадазнаўства з сярэдняй школы №1 Лагойска Зоя ВІНАГРАДАВА:

— Нацыянальнаму падручніку ўжо больш як 20 гадоў. І калі першыя нацыянальныя падручнікі нярэдка былі вялікія па аб'ёме, складаныя для ўспрымання, не мелі ілюстрацый і картаў, то навучальныя дапаможнікі новага пакалення прыкметна змяніліся ў лепшы бок як па змесце, так і па паліграфічных якасцях. Я хацела б спыніцца на вартасцях сучасных падручнікаў па гісторыі: яны ўтрымліваюць больш якасны метадычны апарат з сістэмай пытанняў і заданняў, што дазваляе якасна арганізаваць дзейнасць вучняў па засваенні вучэбнага матэрыялу з улікам таго, што ў класе вучацца дзеці з рознымі адукацыйнымі магчымасцямі і запытамі, а таксама розным інтарэсам да вывучэння прадмета.

Але працэс удасканалення зместу адукацыі, на думку педагога, пастаянны. У жыццё ўступае новае пакаленне, якое па-іншаму думае, па-іншаму ўспрымае інфармацыю. Таму і падручнікі змяняюцца: прыярытэт за кароткімі, добра структураваным тэкстамі, з інфаграфікай, багатым ілюстрацыйным матэрыялам, які дапаўняе навучальны тэкст.

— Ведаю, што кардынальна змяніліся падручнікі па матэматыцы для 5-га класа, алгебры, геаметрыі, фізіцы для 7-га класа і г. д, дзе ў склад аўтарскіх калектываў увайшлі школьныя настаўнікі. Іх працу складана пераацаніць, як і важнасць экспертызы дзеючых падручнікаў і навучальных дапаможнікаў, — падкрэсліла Зоя Вінаградава. — Хацелася б адзначыць, што стварэнне добрага, якаснага падручніка — дастаткова доўгі і складаны працэс. Можна яго скараціць, але ці будзе вынік такім, якім мы яго хацелі б бачыць? Ці не спатрэбіцца потым дарабляць, перарабляць і ўдакладняць... І тут мы падыходзім, мабыць, да самага важнага. І з вучэбнай праграмай, і з падручнікам працуе настаўнік. І менавіта ад яго прафесіяналізму залежыць, наколькі даступна, цікава і зразумела ён зможа растлумачыць самую складаную тэму. З'явілася пакаленне, якое вырасла ў свеце бязмежнай інфармацыі. У іх сфарміраваліся новыя адукацыйныя патрэбы і запыты. І яны гатовыя вучыцца па-іншаму. Але што мы можам ім прапанаваць?

Сёння важна навучыць дзіця працаваць з рознымі крыніцамі інфармацыі. Але для гэтага трэба навучыць і настаўніка, у залежнасці ад спецыфікі вучэбнага прадмета, прыёмам фарміравання ў вучняў некалі вельмі папулярных, а цяпер забытых агульнавучэбных уменняў і навыкаў. І калі на кожным уроку вучань будзе асвойваць прыёмы пошуку і работы з інфармацыяй, прыёмы яе апрацоўкі, аналізу, то на выхадзе са школы мы атрымаем не чалавека-«камп'ютара», які трымае ў галаве ўсе факты, лічбы, правілы, а чалавека мабільнага, гнуткага, грамадзяніна сваёй краіны.

На думку настаўніцы, педагогам сёння патрабуецца веданне псіхалогіі, уменне арганізоўваць работу ў камандзе, кампетэнтна ацэньваць мэтазгоднасць выкарыстання тых ці іншых адукацыйных тэхналогій з пункту гледжання іх уплыву на здароўе навучэнцаў. Напэўна, гэта задача для педагагічных ВНУ і сістэмы павышэння кваліфікацыі педагогаў. «Пры распрацоўцы новых падручнікаў выкарыстоўваюцца сучасныя інфармацыйныя тэхналогіі, з'явіліся падручнікі з інтэрактыўнымі магчымасцямі. Аднак, на жаль, у гэтым пытанні вучні нас ужо абышлі, таму ў сістэме павышэння кваліфікацыі трэба ўдзяліць сур'ёзную ўвагу інфармацыйна-камунікацыйнай адукаванасці настаўнікаў, — упэўнена педагог. — Калі раней актуальнымі былі пытанні «Чаму вучыць?» і «Як вучыць?», то сёння да іх дадаліся новыя «Каго вучыць?» і «Для чаго вучыць?».

— Якія б структурныя змяненні ні адбываліся, усё роўна галоўным гарантам забеспячэння якасці адукацыі з'яўляецца педагог: вельмі шмат залежыць ад яго ўмення «запаліць» вучня, дапамагчы яму раскрыць і рэалізаваць свой патэнцыял, — лічыць рэктар Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Купалы Андрэй КАРОЛЬ. — Для гэтага мы распрацоўваем і ўкараняем у навучальны працэс сучасныя тэхналогіі навучання, арыентаваныя на развіццё пазнавальных, крэатыўных, рэфлексіўных якасцяў асобы студэнтаў, паслядоўна рэалізуем праграму ўдасканалення педагагічнага майстэрства як для выкладчыкаў універсітэта, так і для школьных настаўнікаў праз правядзенне семінараў з агульнай назвай «Як вучыць ўсіх па-рознаму, але аднолькава».

На думку рэктара, трэба павышаць і ролю выпускнікоў магістратуры, якія здольныя больш эфектыўна вырашаць нестандартныя прафесійныя задачы: «У гэтай сувязі даўно наспела неабходнасць унесці змены ў Адзіны кваліфікацыйны даведнік пасад служачых. Напрыклад, толькі педагогі, якія маюць ступень магістра, павінны выкладаць у профільных класах, займаць кіруючыя пасады».

Звярнуў увагу Андрэй Кароль яшчэ на адну актуальную праблему. «Універсітэт у рэгіёне — гэта своеасаблівы фарпост краіны на яе межах. Мушу канстатаваць, што ў апошнія гады ў суседніх з намі замежных універсітэтах мэтанакіравана адкрываюцца праграмы бясплатнага навучання на рускай мове. Таму ўніверсітэты, размешчаныя ў рэгіёнах Беларусі, павінны прадухіліць пагрозу адтоку таленавітай моладзі з краіны і стварыць умовы для самарэалізацыі кожнага маладога грамадзяніна нашай рэспублікі на сваёй радзіме», — заўважыў ён.

Напярэдадні пленарнага пасяджэння ў рамках рэспубліканскага педсавета прайшлі восем профільных секцый. На адной з іх даволі бурна абмяркоўвалася магчымае вяртанне да пяцібальнай сістэмы. Меркаванне абсалютнай большасці прысутных было на карысць захавання дзесяцібальнай сістэмы. Спрачаючыся з прыхільнікам «пяцібалкі», заслужаны работнік адукацыі Рэспублікі Беларусь, метадыст Акадэміі паслядыпломнай адукацыі Ганна ДАБРЫНЕЎСКАЯ зазначыла: «Вяртанне да пяцібальнай сістэмы ацэнкі — гэта прыкладна тое ж самае, што паляцець у космас на старым возе. Час іншы, дзеці іншыя, патрабаванні іншыя. І мы не проста веды павінны ім даць, а ўніверсальныя кампетэнцыі. Вяртацца назад катэгарычна нельга. Гэта шараханне, гэта спыненне, тормаз, а мы не павінны быць тормазам для сваёй сістэмы, не павінны замаруджваць рух да поспеху нашых вучняў».

Якія яшчэ прапановы былі агучаны падчас работы секцый:

— Адкрыць падрыхтоўку па сучасных педагагічных спецыяльнасцях.

Ужо падрыхтаваны праекты адукацыйных стандартаў пакалення 3+. Іх асаблівасць у прафілізацыі, якая дае магчымасць аператыўна адкрываць новыя запатрабаваныя педагагічныя спецыяльнасці, такія, як ц'ьютар, медыятар, праекціроўшчык адукацыйных рэсурсаў і іншыя.

— Даць магчымасць атрымліваць абітурыентам мэтавае накіраванне на любым прадпрыемстве. Сутнасць навацыі ў тым, што ўзяць мэтавае накіраванне можна будзе ў любой арганізацыі незалежна ад месца яе размяшчэння. Цяпер атрымаць можна толькі ў сельскіх населеных пунктах ці населеных пунктах, дзе пражывае менш за 20 тысяч чалавек. Акрамя таго, мэтавае накіраванне даюць прадпрыемствы, размешчаныя на тэрыторыі радыеактыўнага забруджвання.

— Змяніць сістэму пастаноўкі на ўлік у дзіцячыя садкі. У прыватнасці, гаворка ідзе аб выключэнні працэдуры з пераліку адміністрацыйных працэдур, што ажыццяўляюцца дзяржаўнымі органамі, што дасць магчымасць спрасціць працэс афармлення дзіцяці ў дзіцячую дашкольную ўстанову. Асабліва гэта актуальна для жыхароў сельскай мясцовасці, якім неабходна для пастаноўкі на ўлік ехаць за дзясяткі кіламетраў у горад.

— Фінансаваць частку выдаткаў прыватных устаноў дашкольнай адукацыі за кошт бюджэтных сродкаў (зыходзячы з колькасці дзяцей, якія накіроўваюцца туды мясцовымі органамі ў выпадку адсутнасці свабодных месцаў у дзяржаўных дзіцячых садках).

— Адкрываць групы для дзяцей дашкольнага ўзросту на першых паверхах шматкватэрных дамоў у мікрараёнах-новабудоўлях з наступным іх выкарыстаннем пад іншыя мэты (магазін, аддзяленне банка і г. д.)

— Аптымізаваць віды ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі.

— Ствараць навукова-адукацыйна-вытворчыя кластары для забеспячэння якасці падрыхтоўкі прафесіяналаў, якія займаліся б распрацоўкай прафесійных стандартаў, укараненнем перадавых галіновых тэхналогій, незалежнай экспертызай якасці адукацыі і аналізам рынку працы і дынамікі працоўных рэсурсаў.

Надзея НІКАЛАЕВА

nіkalaeva@zvіazda.by