Колькі гадоў вадзе?

Галіну Лучыну, вядучага інжынера аддзела фізіка-хімічных даследаванняў Філіяла “Цэнтральная лабараторыя” РУП “Навукова-вытворчы цэнтр па геалогіі”, прадставілі як унікальнага спецыяліста, бо акрамя яе ў нашай краіне ніхто не валодае методыкай вызначэння ўзросту вады.

– Сапраўды, даследаванне, якое дазваляе вызначыць узрост вады, увогуле мала дзе праводзяць, прынамсі, на тэрыторыі СНД, – кажа Галіна Іванаўна. – Аўтарамі адкрыцця радыевугляроднага метаду з’яўляюцца амерыканскія вучоныя на чале з Уілардам Ф. Ліббі. Напачатку гэты метад выкарыстоўваўся для вызначэння ўзросту археалагічных і геалагічных аб’ектаў, але ў хуткім часе яго прымяненне значна пашырылася. Метад даволі просты, а галоўнае – дакладны. Пасля яго адкрыцця ў 1955 годзе высветлілася, што многія артэфакты на самай справе значна старэйшыя, чым лічылася раней.

– Раскажыце, калі ласка, у чым сутнасць гэтага метаду?

– Радыевуглярод утвараецца ў верхніх пластах атмасферы, акісляецца да вуглякіслага газу i ўдзельнічае ў фотасінтэзе разам з ізатопам ¹²С. Гэты працэс адбываецца ў кожным жывым арганізме. А як толькі жыццё завяршаецца, накапленне радыевугляроду спыняецца. Перыяд яго паўраспаду – 5730 гадоў… Мне патрэбна вызначыць, колькі атамаў радыевугляроду распалася, вылучыць бензол, а затым бэта-лічыльнік улоўлівае імпульсы, і па спецыяльна распрацаванай камп’ютарнай праграме пералічваецца ўзрост аб’ектаў даследаванняў.

– А што гэта за аб’екты?

– Радыевугляродны метад можна выкарыстоўваць для даследавання падземных вод, касцянога матэрыялу, дрэва, торфу, археалагічных і геалагічных знаходак. Вельмі цікава выконваць заказы Інстытута гісторыі НАН Беларусі – узрост трафеяў археолагаў складае прыблiзна ад 2 да 11 тыс. гадоў. Кампанія “Лідскае піва” заказала аналіз узросту вады са свідравіны, якой карыстаецца прадпрыемства. Высветлілася, што той вадзе 11 тыс. гадоў. А вось “Баравая” аказалася некалькi маладзейшай.

Дарэчы, казаць “узрост вады” – не зусім карэктна, бо насамрэч гаворка ідзе пра час яе знаходжання ў ваданосным гарызонце. Сам па сабе гэты час не з’яўляецца паказчыкам якасці вады. Апошняя вызначаецца па тым, ёсць ці няма падцёку сучасных вод. Калі іх няма – вельмі добра.

– Якія цікавыя даследаванні вы яшчэ праводзілі?

– Мы замервалі канцэнтрацыю радыевугляроду на тэрыторыі вакол Ігналінскай АЭС у паветры, раслінах і ў возеры Дрысвяты. Менавіта ў гэта возера скідаюць ахаладжальнік. У межах той праграмы даследавалі і ваду ў прыватных калодзежах, нават шкарлупіну яек правяралі. У возеры канцэнтрацыя радыевугляродаў была крыху вышэйшай, на ўсіх астатніх аб’ектах – у норме.

– А ці прапаноўвалі вам папрацаваць на пляцоўцы Беларускай АЭС?

– Мы супрацоўнічалі з Інстытутам радыялогii. На працягу трох гадоў праводзiлi даследаваннi ўтрымання канцэнтрацый ¹⁴С на тэрыторыях побач з БелАЭС. Былi вызначаны яго канцэнтрацыi ў розных раслінах, зерні, малацэ. Яны не перавышалi норму. Упэўнена, што такія даследаванні будуць праводзіцца i пасля пуску атамнай станцыi, бо вядома, што назапашванне звыш нормы радыевугляроду ў арганізме чалавека прыводзіць да мутацый на генным узроўні.

– Галіна Іванаўна, а калі жыхар вёскі захоча даведацца, колькі гадоў вадзе ў яго крыніцы, ці можа ён звярнуцца ў лабараторыю?

– Так. Акрамя вады, даволі часта прыватныя асобы цікавяцца ўзростам моранага дуба. Звярталася жанчына-рамеснік, якая вырабляе ўпрыгожванні. Ёй патрабаваўся дакумент, бо пакупнікі час ад часу выказвалі сумнеў, ці сапраўды гэта мораны дуб. Яна глядзела ў бок Літвы ці Польшчы, але, добра пашукаўшы, знайшла нашу лабараторыю. Дрэву, якое яна прынесла нам, як высветлілася, 3870 гадоў.

Аксана ЯНОЎСКАЯ