Вы тут

Алена Турава: «Наша кіно не павінна пакідаць пачуцця безвыходнасці»


Казачная анімацыя і чароўнае дзіцячае кіно патрабуюць чароўных высілкаў і казачных сродкаў. Больш за тое — таленту. Сёння айчынны кінематограф, у тым ліку дзіцячы, пакідае шмат пытанняў — дзе беларускія сямейныя фільмы і мультфільмы? Алена Турава, рэжысёр папулярных дзіцячых фільмаў, пагадзілася развеяць міфы пра тое, хто павінен шукаць сродкі на кіно, як змянілася прафесія кінематаграфіста і чаму складана працаваць з дзецьмі-акцёрамі.


Злучэнне музыкай

— Анімацыя — кіно дзіцячае. Ці згодны вы з такім стэрэатыпам?

— Напэўна, з дзяцінства гэта і ідзе — быццам анімацыя ствараецца для дзяцей. Але анімацыя — гэта жанр, а тэма можа быць і дзіцячай, і прымітыўнай, і эпатажнай, і складанай. Мая першая анімацыйная стужка, знятая ў 25 гадоў, «Ілюзіён», была вельмі дарослай, нават філасофскай. Часам трапляеш на «Анімаёўку» ці іншыя фестывалі і заўважаеш, што анімацыйныя стужкі могуць быць вельмі дарослымі. Гэта, канешне, розныя катэгорыі: фільмы, якія складаюць у фестывальную абойму еўрапейскіх фестываляў, бываюць вельмі бязрадаснымі, дэпрэсіўнымі. Я ўпершыню зразумела гэта, калі трапіла на фестываль у Швейцарыі 15 гадоў таму — большасць стужак там былі змрочныя. Сёння я таксама адчуваю гэтую розніцу — еўрапейскае кіно больш змрочнае, нават калі там уздымаюцца добрыя тэмы. Я прытрымліваюся нашай, славянскай духоўнасці. Наша кіно можа быць і журботным, але яно не павінна пакідаць пачуцця безвыходнасці.

— Сёння папулярнасць зноў набываюць мюзіклы — можна ўспомніць хоць бы Дэміяна Шэзела з яго «Ла-Ла-Лэндам». А што незвычайнага будзе ў вашай новай рабоце?

— Мая група зараз працуе над анімацыйным мюзіклам, заснаваным на кнізе Генадзя Давыдзькі «Зоркі сёмага неба». Гэта будуць пяць частак, якія павінны аб'яднацца ў адзін фільм. Праект ужо меў некалькі ўвасабленняў — ёсць тэатральная пастаноўка, кніга, нават сцэнарый ігравога фільма — і ўсе гэтыя ўвасабленні адрозніваюцца адно ад аднаго. Мы не хочам паўтораў, таму прыдумалі канцэпцыю музычнай анімацыі — яркага маленькага шоу для людзей розных узростаў, якія любяць казку. Канешне, не будзе «наваротаў», як у Dіsnеу, але мы стараемся дадаць нейкія элементы драйву, накшталт песень, якім падпяваў бы глядач. Думаю, дарослым таксама будзе цікава паглядзець. Песні мы пішам адмыслова для фільма, выконваюць іх беларускія зоркі — Тэа, Святлана Бень, Дзядзя Ваня. У нас сапраўды зорны склад і разлік на моцныя артыстычныя галасы.

— Вы выкладаеце ў Акадэміі мастацтваў. Хутка адбудзецца выпуск рэжысёраў анімацыйнага кіно. Якія парады даяце студэнтам?

— Навучыць рэжысуры нельга — можна толькі падзяліцца досведам, распавесці пра нейкія памылкі ці дасягненні, але не зрабіць чалавека рэжысёрам. Калі ён не мае ўнутранай стрункі, значыць, у прафесіі чалавек наўрад ці рэалізуецца. Хоць сваю пазіцыю студэнтам я ўсё роўна імкнуся даносіць: кіно павінна мець адрасата. Калі фільм патрэбен толькі табе, падумай, ці трэба шукаць або выдаткоўваць чужыя сродкі — гэта вельмі дарагое задавальненне, у плане энергетыкі і часу — вельмі карпатлівая праца. Таму, калі ствараецца анімацыя, рэжысёр павінен «прыцэньвацца», для каго гэтае кіно, а людзям патрэбна надзея ў кінематографе, каб фільм пакідаў веру ў нешта добрае. Я магу прыгадаць шмат таленавітых фільмаў, якія расказваюць пра жорсткія тэмы, але пакідаюць прамень надзеі. Адзін з маіх любімых фільмаў Томаса Янга «Дастукацца да нябёсаў». Ён хоць і пра людзей, якім засталося жыць вельмі мала, але наскрозь пранізаны святлом. У мяне ёсць пачуццё, што некаторым стужкам менавіта гэтага святла і не хапае.

«Рыжык у Залюстроўі», 2010 г.

Прыярытэты кінематаграфіста

— Якія галоўныя змяненні ў працы кінематаграфістаў за апошні час?

— Праца творцаў у сацыяльнай сферы змянілася. Раней творчыя прафесіі былі элітныя і ў фінансавым плане, і па статусе. Затое засталося асноўнае пытанне, якое павінен задаваць сабе рэжысёр: «Гэта зрабіць нельга. А як можна?» З гэтым пытаннем заўсёды сутыкаешся, асабліва на ігравой пляцоўцы. У мяне такое было, калі запускаўся фільм «Кіндэрвілейскі прывід». Была заяўлена вельмі багатая першая сцэна, а сродкаў на яе не хапала. Таму трэба было замяніць сцэну, але замяніць на штосьці такое ж моцнае — мы прыдумалі замену за тыдзень. Няма рашэння — няма фільма. Я ўпэўнена, што рэжысёрскі талент — гэта 1%, усё астатняе — арганізацыйныя здольнасці, нервы. Такія ж праблемы датычацца і іншых прадстаўнікоў кінематаграфічнай прафесіі.

— Многія рэжысёры адзначаюць, што пошук грошай для іх прафесіі — натуральная з'ява. Ці так гэта?

— Пошук грошай — гэта не праблема рэжысёра, так не павінна быць. Гэта пытанне прадзюсарскае. Для мяне вялізная загадка, як прадаваўся мой «Рыжык у Залюстроўі», бо рэальна я яго сустракала і ў сеціве, і на розных каналах.Я ведаю толькі, што з інстытутам прадзюсарства ў нас вялікія праблемы — быццам нашы стужкі нікому не патрэбныя, але рэжысёры бачаць, што іх фільмы цікавыя публіцы. Прадзюсарства — таксама палка з двума канцамі, бо нярэдка кінематаграфісту даводзіцца цалкам падпарадкавацца прадзюсару. Адна справа, калі гэта сапраўды дасведчаны чалавек, які добра ведае аўдыторыю, мае кінагуст ці кінаадукацыю, а яшчэ і моцную інтуіцыю, і камерцыйную жылку... Але дзе знайсці такіх прафесійных людзей?

Дзіва для дзяцей

— Як вы прыйшлі ў дзіцячае кіно?

— Я адчуваю, што гэта сфера, дзе я магу нешта сказаць. Я вельмі люблю гэты жанр і заўсёды гляджу ўсё новае, што з'яўляецца на экранах. Здарылася так, што мне прапанавалі зняць кіно пра тое, што робіць Дзед Мароз летам. Я пагадзілася, распрацавала ідэю. Дарэчы, яе «пазычылі» маскоўскія прадзюсары, толькі крыху перапрацавалі, але я аб гэтым не ведала. Але калі я пачала здымаць гэтае кіно, зразумела, што на кінастудыі не хапае магчымасцяў ажыццяўляць задуманае. Мы вырашылі зрабіць некаторых персанажаў маляванымі, бо я ўспомніла пра стужку Земекіса «Хто падставіў труса Роджэра?». Усё атрымлівалася, але мы многага не ўмелі — не ведалі, што такое храмакей, не ўмелі карыстацца графікай. Гэтае кіно атрымалася, можна сказаць, лікбезам для ўсіх супрацоўнікаў студыі — мы вучыліся ўсяму на пляцоўцы, і ў выніку менавіта дзякуючы гэтай стужцы кінастудыя выйшла на новы тэхнічны ўзровень.

— Наколькі перспектыўнае дзіцячае кіно ў нашай краіне сёння?

— Лічу, што дзіцячае кіно — вельмі перспектыўны жанр і больш чым запатрабаваны! Але я назвала бы гэта сямейным кіно, якое выпускаецца большасцю студый па ўсім свеце, настолькі яно папулярнае. Калі адкрыць праграму таго, што паказваюць у нашых кінатэатрах, больш за 70% — гэта сямейнае кіно. У нас чамусьці гэты жанр амаль не запускаецца — не таму, што няма каму такія фільмы ствараць, бо людзей, якія пагадзіліся б здымаць, дастаткова. Некалькі гадоў таму я сама спрабавала запусціцца з такім праектам, але не знайшла зацікаўленасці ў ім. Хоць я думаю, што сямейныя фільмы вельмі камерцыйна паспяховыя. Як глядач, я дакладна сказала б, што на такое кіно ходзяць — я і сама хаджу на яго ў кінатэатры. Я ўсё ж за тое, што трэба шукаць прарока ў сваёй Айчыне — калі ў нас ёсць нядрэнныя ігравыя фільмы, чаму б не прарэкламаваць іх? Нават на невялікія сродкі можна зацікавіць гледача ненавязлівай рэкламай. Наш глядач не ведае, што здымаецца ў Беларусі, адсюль і здзіўленне накшталт: «А кінастудыя яшчэ працуе?!» Вельмі крыўдна чуць: маўляў, што былі часы, калі Нячаеў здымаў добрае кіно, а цяпер нічога не адбываецца. Насамрэч на кінастудыі былі паспяховыя фільмы, нават мае — я дагэтуль атрымліваю ўдзячныя водгукі. І добра, што яны ёсць, бо рэжысёру патрэбна адчуванне, што ён працуе для кагосьці.

«Кіндэрвілейскі прывід», 2014 г.

— У анімацыйным кіно вы не праводзіце кастынгі акцёраў, але сутыкнуліся з гэтым на ігравой пляцоўцы. З дзецьмі-акцёрамі складана працаваць?

— Канешне, анімацыйнае і дзіцячае кіно адрозніваюцца не толькі жанрава, але і сутнасна. У анімацыі ўсё робіцца рукамі, патрэбны майстры, але калі яны ёсць — намаляваць можна ўсё, у ігравым кіно праблем нашмат больш — і асвятленне, і бюджэт, і акцёры. Я працавала амаль з усім узроставым спектрам акцёраў — пачынаючы ад немаўлят і да ўжо дарослых. Былі дзеці, якія выдатна ігралі — ведалі словы назубок, заўсёды слухалі парады; былі хуліганы, якія так баяліся здымачнай пляцоўкі, што станавіліся цішэй вады. Кожнае дзіця — асаблівае, таму трэба шукаць адмысловыя падыходы. У «Кіндэрвілейскім прывідзе» ў мяне здымаўся маленькі акцёр, якому было тры гады. Гэта самы складаны ўзрост, бо дзеці быццам бы і чуюць, што ім кажаш, але робяць па-свойму, таму бессэнсоўна нават праводзіць кастынгі. У рабоце з нашым маленькім акцёрам дапамагалі толькі цукеркі ды шакаладкі — без усялякіх жартаў, мне прыйшлося карыстацца прыёмамі дрэсуры: прывязвала шакаладку да лёскі, каб хлопчык зрабіў так, як трэба было для фільма. Пасля нам рабілі кампліменты наконт таго, як таленавіта іграе наш акцёр, а насамрэч гэта было вялікім выпрабаваннем. Тады я яшчэ раз упэўнілася ў тым, што рэжысёрскія задачы вырашаць трэба любой цаной.

Маргарыта ДЗЯХЦЯР

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».