Беларусь — Таджыкістан: нарошчванне супрацоўніцтва

Прэзідэнт Таджыкістана Эмамалі Рахмон адзначыў днямі сваё 65-годдзе. З гэтай нагоды адбылася размова з беларускім Прэзідэнтам, падчас якой, акрамя віншаванняў, прайшло абмеркаванне бягучага стану і перспектыў беларуска-таджыкістанскіх адносін. Якія яны?

Нягледзячы на тое, што па колькасці памеры насельніцтва Таджыкістана істотна саступае найбуйнейшым краінам Цэнтральнай Азіі (Узбекістану — амаль у чатыры разы, а Казахстану — у два), краіна з'яўляецца важным удзельнікам міжнародных адносін.

Стратэгічна важным для яе партнёраў з'яўляецца размяшчэнне тэрыторыі Таджыкістана паміж Кітаем і Афганістанам. Асноўным фактарам на цяперашні момант з'яўляецца суседства з Афганістанам, ва ўрэгуляванні сітуацыі ў якім вельмі зацікаўленая сусветная супольнасць. Прычым фактар тэрытарыяльнага суседства Таджыкістана з гэтай краінай саступае другому значнаму фактару ў справе афганскага ўрэгулявання — этнічнай роднасці. Таджыкі з'яўляюцца другой па значэнні этнічнай групай на тэрыторыі Афганістана, складаючы больш за чвэрць насельніцтва краіны, якая налічвае 34 мільёны чалавек. Такім чынам, у Афганістане пражывае таджыкаў не менш, чым у самім Таджыкістане, рассяляюцца яны ў стратэгічна важных для ўрэгулявання раёнах краіны, і без уліку іх думкі краіну са шматгадовага ваеннага крызісу не вывесці. У сувязі з гэтым увагу ў вырашэнні афганскай праблемы сусветная супольнасць звяртае на Таджыкістан, і ён мае асаблівыя адносіны з найбуйнейшымі краінамі свету, зацікаўленымі ў яго садзейнічанні па гэтым кірунку.

Вялікую значнасць магло б мець і суседства з Кітаем, але перашкаджаюць тры фактары. Першы — гарысты характар граніцы, які ўскладняе камунікацыі. Другі — тое, што з кітайскага боку размешчаны не самыя квітнеючыя ў эканамічных адносінах рэгіёны. І трэці — побач размешчаны Пакістан, у якога з Кітаем выбудаваныя вельмі цесныя адносіны, у сілу чаго ён з'яўляецца для Пекіна значным камунікацыйным вузлом на шляху ў вельмі важны для міжнародных камунікацый Адэнскі заліў, засланяючы аналагічныя магчымасці для Таджыкістана. Тым не менш Кітай не схільны забываць ні аб адным са сваіх суседзяў, і ўжо актыўна інвестуе ў здабычу газу на тэрыторыі Таджыкістана, а таксама з'яўляецца адным з яго найбуйнейшых крэдытораў.

Для Беларусі Таджыкістан па-ранейшаму важны як адна з частак былога СССР, з якой у нас былі развітыя цесныя адносіны ў савецкія гады. У Мінску вельмі перажывалі ў 1990-я, калі краіна апынулася ў сітуацыі грамадзянскай вайны, якая прынесла вялікія людскія страты і велізарныя эканамічныя наступствы для яе. Частка бежанцаў тады апынулася і ў Беларусі, нягледзячы на некалькі дзяржаўных граніц, што ўзніклі пасля распаду СССР паміж Таджыкістанам і Беларуссю, нагадваючы пра тое, як цесна былі звязаны былыя саюзныя рэспублікі.

Тавараабарот Беларусі і Таджыкістана мог бы быць істотна большы. Па выніках 2016 года беларускі экспарт склаў 17,6 мільёна долараў, а імпарт — 2,6 мільёна. У студзені—ліпені 2017 года тавараабарот вырас больш чым у два з паловай раза ў параўнанні з аналагічным перыядам папярэдняга года, склаўшы 25,6 мільёна долараў. Імпарт з Таджыкістана склаў толькі 2,1 мільёна долараў, што робіць гандаль выгадным для Беларусі, фарміруючы вялікае станоўчае сальда.

Суседства Таджыкістана з Афганістанам з'яўляецца і для Беларусі важным фактарам. У жніўні 2017 года адбыўся першы бізнес-форум «Беларусь — Таджыкістан — Афганістан», на якім прысутнічалі вядучыя машынабудаўнічыя холдынгі краіны, сярод якіх былі БелАЗ, МАЗ, «Амкадор», «Гомсельмаш», «БелОМА», а таксама і асобныя прадпрыемствы накшталт УП «Мінскінтэркапс», «Мінскі завод безалкагольных напояў», ТАА «Пажснаб». Мы разлічваем на тое, што сваяцкія сувязі таджыкскага народа праз афганска-таджыкістанскую граніцу дапамогуць Беларусі ўнесці свой уклад у аднаўленне эканомікі Афганістана.

Беларусь гатова актыўна паўдзельнічаць і ў развіцці эканомікі непасрэдна Таджыкістана. У верасні гэтага года магчымыя праекты ў галіне прамысловай кааперацыі абмяркоўваліся на сустрэчы міністра замежных спраў Беларусі Уладзіміра Макея з Надзвычайным і Паўнамоцным Паслом Таджыкістана ў Беларусі Казідаўлатам Каімдодавым.

Таксама адным з галоўных пытанняў парадку дня з'яўляюцца перагаворы аб магчымасці ўступлення Таджыкістана ў Еўразійскі эканамічны саюз, якія вядуцца з боку яго цэнтральных органаў. Выгаднае стратэгічнае становішча і колькасць насельніцтва Таджыкістана з'яўляюцца прывабнымі для павелічэння патэнцыялу ЕАЭС як сур'ёзнага эканамічнага суб'екта на сусветнай арэне. У некаторых ёсць і довады супраць, у прыватнасці, паказваюць на нізкі ўзровень жыцця ў Таджыкістане. Асноўным аргументам за ўступленне з'яўляецца тое, што ўжо прыняты Кыргызстан ненашмат адрозніваецца па эканамічнай сітуацыі, і гэта яму не перашкодзіла пры ўступленні ў ЕАЭС.

Сяргей КІЗІМА, доктар палітычных навук