Каля 600 сартоў вінаграду на поўначы краіны за апошнія 35 гадоў высадзіў на дачы пад Віцебскам Віктар Кухараў. А ў выніку ўласнай селекцыі падарыў свету каля 20 сартоў. Сярод іх: «Белы», «Віцебскі», «Юбілейны Кухарава», «Лексус» (безнасенны), «Шарус», «Саладуха», «Ціхан»... Ён удзельнік дзяржаўнай праграмы «Стварэнне нацыянальнага генетычнага фонду гаспадарча-карысных раслін Рэспублікі Беларусь». Канстатуе, што вырошчваць вінаград прасцей, чым памідоры. Праўда, трэба навучыцца.
Не баяцца моцных маразоў
Бадай, першы раз мы паехалі ў камандзіроўку, каб задаць пытанні і ад калег-дачнікаў. Віктар Паўлавіч супакоіў і ўспомніў, як сам калісьці не верыў, што зможа стаць вінаградарам. Пачаў у 1982 годзе. Ён — далёкі ад біялогіі чалавек.
У свой час скончыў мастацка-графічны факультэт Віцебскага педінстытута імя П. М. Машэрава (цяпер — універсітэт).
— Мой таварыш Дзмітрый Токараў, які ўзначальваў секцыю вінаградарства пры Маскоўскім дзяржаўным універсітэце, запрасіў у госці. Падказаў, з чаго распачаць. Потым лёс звёў мяне з самым вядомым у былым СССР спецыялістам Іванам Аляксандравічам Кастрыкіным. Ён двойчы лаўрэат расійскай Дзяржаўнай прэміі, заслужаны аграном, працаваў у лабараторыі селекцыі Усерасійскага НДІ вінаградарства. Усе, хто вырошчваюць вінаград сямейства «Захапленне», завочна ведаюць яго. Дарэчы, назву прыдумалі балгары, якіх уразіў новы сорт, — расказвае вінаградар.
На сваіх пяці сотках у Віцебскім раёне ён вырашыў займацца і вінаградарствам. Жонка спачатку ставілася з недаверам да яго ідэі. Потым сама ўцягнулася.
Навічкам Віктар Кухараў раіць высадзіць сорт «Алёшанкін». Ён непатрабавальны, як і «Агат Данскі». Тым, хто рэдка бывае на дачы, лепш падыдуць прыбалтыйскія сарты. Напрыклад, «Юадупэ» (у перакладзе «Чорная рака»), самы ранні з прыбалтыйскіх. Ягады можна есці ў канцы ліпеня — пачатку жніўня. А марозаўстойлівасць пладовай пупышкі да -27 градусаў.
— Наогул, вінаград у нашых шыротах не баіцца вялікіх халадоў. А вось так званыя паўторныя замаразкі вясной — насамрэч праблема... Восенню ўсё абразаю і пладовыя атожылкі кладу гарызантальна. На зіму накрываю асакой або чаротам, бо яны не прэюць і не злежваюцца. Потым накідваю плёнку па даўжыні, прыціскаю. І ў тарцах, як па трубе, гуляе паветра... Вясной, калі тае снег, плёнку прыўздымаю, каб туды святло пранікала. І пад хованкай вінаград развіваецца. Галоўнае ўпэўніцца, што можна «абарону» адкрываць, каб пад замаразкі не патрапіць. У нас сёлета нават у канцы чэрвеня былі замаразкі, — тлумачыць эксперт.
Добрыя парады Віктара Паўлавіча можна прачытаць на яго персанальнай старонцы на сайце vіnograd.by. Ён таксама аўтар кнігі «Паўночны вінаград. Усе колеры вясёлкі».
Паспрабуйце стаць вінаградарам, раіць Віктар Кухараў: выбар сартоў для нашых шырот вялікі. А з вопытам можна будзе высаджваць і больш патрабавальны, але і больш смачны вінаград, такі як «Цукеркі» і іншы.
5 сотак дастаткова для продажу
Па саджанцы і парады да яго прыязджаюць не толькі з усёй Беларусі. Латвійцаў ён кансультаваў як масава вырошчваць вінаград.
У самога Віктара Кухарава няма плантацыі для масавага продажу. Яму цікава займацца селекцыяй, апрабоўваць новыя сарты. Саджанцы прадае на кірмашах, у прыватнасці бывае на абласных «Дажынках».
— І вяскоўцы, і дачнікі ў Беларусі могуць атрымаць прыбытак ад вырошчвання вінаграду, — не сумняваецца наш суразмоўнік. — Для гэтага трэба высадзіць 20—30 кустоў аднаго сорту. Напрыклад, «Суперэкстра», «Ронда» (адпаведна расійскі і нямецкі сарты). Пяць сотак для пачатку хопіць. Важна, каб участак атрымліваў максімум святла і сонца. У ідэале лепш паўднёвыя, паўднёва-ўсходнія схілы. Рады папярок схілу — з поўдня на поўнач — дазволяць сонечным прамяням раўнамерна асвятляць кожны куст. Зямля павінна быць... вельмі бедная. Вялікая вільготнасць — таксама дрэнна. Калі глеба гліністая, ямы і траншэі капаць не трэба. Акрамя попелу спачатку ніякіх падкормак. Пры пасадцы толькі раз трэба паліць. Потым расліна сама будзе паспяхова здабываць ваду з ціскам да дзвюх атмасфер. Корань з глыбіні каля сямі метраў можа пастаўляць ваду. І гэтага хопіць для лазы, калі б яна была даўжынёй каля 100 метраў.
Вінаградны куст, як правіла, дае добрыя ўраджаі да 25—45 гадоў. Дарэчы, у Беларусі, прычым на яе поўначы, ужо вырошчваюць вінаград на продаж. У Аршанскім раёне гэтым займаецца індывідуальны прадпрымальнік. Пад Віцебскам у гаспадарцы «Альгоўскае» таксама не першы год высаджваюць вінаград. Некалькі гадоў таму энтузіястаў вельмі падтрымаў старшыня аблвыканкама.
Дарэчы, айчынны вінаград не патрабуе вялікіх выдаткаў на транспарціроўку, а з-за таго, што яму бліжэй да прылаўка, ён лепш захоўвае смак і вітаміны, чым імпартны. Віктар Кухараў шчыра радуецца, што ўсё больш землякоў захапляюцца вінаградарствам. Аднак айчынная прамысловасць пакуль што не асабліва цікавіцца магчымасцямі і патэнцыялам тых, хто вырошчвае вінаград.
Пра віно і... чачу
А якое смачнае віно ў спадара Кухарава! Каб зрабіць яго, спачатку трэба здрабніць і падушыць спелы вінаград у ёмістасці. І хай стаіць, пакуль не пачне трохі брадзіць. Трэба, каб лёгка аддаваў сок. Потым трэба адціснуць. Пры неабходнасці дадаць цукар.
— Апошняе дазволіць зрабіць віно лячэбным. 60 грамаў цукру на літр соку — дакладная лічба. І потым — корак у ёмістасць, трубачку ў ваду. Галоўнае — не ставіць на сонца, побач з ацяпляльнымі прыборамі... Тэмпература павінна быць не ніжэй за +18, не вышэй за +20 градусаў. Наконт часу — усё індывідуальна: месяц або, можа, паўгоддзе спатрэбіцца. На смак трэба перыядычна каштаваць, — дае інструкцыю.
Ён частаваў сваім віном канадцаў, іншых замежнікаў, дык тыя спачатку не верылі, што зроблена яно з вінаграду поўначы Беларусі.
Чача вінаградная робіцца з адходаў, у прынцыпе, як звычайная бражка. Да адціснутай ягады дадаецца цукар і выганяецца самагонка. Яшчэ адзін напой ад Кухарава — гарбата з верхніх лістоў вінаграду, вельмі карысна і смачна.
Сёлета з-за зваротных замаразкаў у Францыі і ў некаторых іншых краінах на поўдні Еўропы страчана значная частка «сонечнага» ўраджаю. Беларускія вопытныя вінаградары змаглі выратаваць свае лозы. Яны могуць падзяліцца сваімі метадамі!
Аляксандр ПУКШАНСКІ
Фота Віктара НІКАЛАЕВА
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».