Каб не трапіць у «сетку»

Палова зваротаў грамадзян на адрас Міністэрства інфармацыі датычыцца работы інтэрнэт-парталаў і сацыяльных сетак.

У апошні час рэзка ўзрасла колькасць просьбаў, патрабаванняў, скаргаў, крытычных выпадаў, якія паступаюць ад грамадзян на адрас Міністэрства інфармацыі ў сувязі з дзейнасцю вэб-сайтаў і таго, што адбываецца ў інтэрнэт-сетках. Людзі апелююць да нас як да аўтарытэтнага дзяржаўнага органа, закліканага «навесці парадак» у інтэрнэт-прасторы. Пры гэтым часта перабольшваючы магчымасці дзяржавы ў гэтай сферы.

Сярод зваротаў усё часцей чуваць заклікі «пакараць», «спыніць», «засцерагчы». І мала хто з абураных «бяздзейнасцю чыноўнікаў» задумваецца, што адказныя асобы пастаўленыя ў жорсткія рамкі заканадаўства, таму шмат у чым абмежаваныя.

Штогод Міністэрства інфармацыі атрымлівае каля 400  лістоў і паведамленняў рознага кшталту, не лічачы ананімных. Намі праведзены іх пільны аналіз. Для гэтага была адабрана ўся пошта, якая прыйшла з верасня 2017-га па студзень 2018 года. З 86 зваротаў, якія паступілі за гэты перыяд, амаль палова датычыцца работы інтэрнэт-сайтаў і сацыяльных сетак.

Вялікая колькасць зваротаў прасякнута трывогай за дзяцей, якія, заходзячы нават на самы бяскрыўдны сайт, у любы момант могуць убачыць на ім спасылку на жорсткае відэа ці так званую сексуальную «клубнічку» і без абмежаванняў па гэтай спасылцы перайсці на партал зусім не для дзіцячых вачэй. «Чаму, — чытаем у адным з допісаў, — нас штодня засяроджваюць на сексе, забойствах, крушэннях, аварыях? Колькі мы будзем цярпець увесь гэты інфармацыйны бруд?»

Тыя ж матывы ў лісце жыхара Фаніпаля, абуранага гламурным артыкулам на адным з парталаў пра парачку беларускіх геяў, якія пасяліліся ў Швецыі. «Не дай бог, — піша ён, — мне дажыць да наступстваў Садома і Гаморы. Наогул што-небудзь робіцца ў дзяржаўных службах, каб гэты бруд не вылазіў з усіх шчылін? Дзе закон? За сябе я не баюся. А мае дзеці? Ці не вы іх павінны абараніць ад гэтага патоку?»

Ліст падобнага роду, у якіх людзі абураюцца з нагоды прапаганды ў інтэрнэце распусты, гвалту і жорсткасці, — пятая частка ад агульнай колькасці тых, што прыходзяць у міністэрства.

Але гэтая лічба вельмі ўмоўная. Паколькі тыя ж тэмы падымаюцца, калі гаворка заходзіць пра іншыя негатыўныя бакі інтэрнэт-прасторы. Напрыклад, аб паводзінах удзельнікаў шматлікіх форумаў. Гнеўных пасланняў наконт гэтага таксама нямала. На думку іх аўтараў, на форумах пануе поўнае бязмежжа. Людзі, якія ўступаюць адзін з адным у слоўныя баталіі, часам выходзяць за рамкі ўсякіх прыстойнасцяў. Не дзіўна, што пасля гэтага мы атрымліваем вось такія лісты. «Прашу Міністэрства інфармацыі прыняць меры па недапушчэнні або абмежаванні магчымасці напісання каментарыя пад навінамі... Публікацыя нецэнзурных выразаў і правакацыйных каментарыяў спрыяе маральнаму распаду чытачоў, а таксама шакіруе непадрыхтаваных людзей. Свабода слова павінна заўсёды ісці паралельна з адказнасцю. Часта недапушчальныя з пункту гледжання маральнасці каментарыі займаюць топ-пазіцыі. Нават калі выказаць здагадку, што з пункту гледжання сённяшніх законаў і прававых нормаў такое дапушчальна, то з пункту гледжання чалавечнасці і культурных нормаў — адназначна не. Прашу разгледзець строгія меры ў дачыненні да сайта аж да поўнай забароны на публікацыю навін, пакуль ва ўладальнікаў партала не прыйдзе разуменне адказнасці за тое, што яны публікуюць і якія каментарыі дапускаюць», — піша наш карэспандэнт з Мінска.

Абмяркоўваючы стылістыку ўдзельнікаў форумаў, аўтары адрасаваных нам лістоў амаль заўсёды з трывогай адзначаюць, што падчас гэтых дыскусій, акрамя іншага, абражаюцца нацыянальныя і рэлігійныя пачуцці грамадзян. А гэта, як падкрэсліваецца ў паведамленнях, пагражае распальваннем міжэтнічных і нават міждзяржаўных канфліктаў. З асаблівай вастрынёй гэтая тэма прагучала ў лісце з Гродна: «...пяшчотна апякуемае кімсьці інтэрнэт-выданне рэгулярна і беспакарана ажыццяўляе антыдзяржаўную дзейнасць, распальваючы нянавісць, сеючы разлад і варожасць паміж грамадзянамі Беларусі і Расіі. Люстрацыйныя камітэты, якія працуюць на Украіне, як бы намякаюць пра тое, што падлашчванне ўлады да нацыяналістаў заўсёды дрэнна заканчваецца. Для ўлады, як правіла. І для дзяржавы».

Пытанні выклікае і законнасць дзеянняў некаторых парталаў. Уладальнікі сайтаў, мяркуючы па некаторых допісах, нярэдка пускаюцца ў шантаж. Напрыклад, выбіраюць нейкую фірму і пачынаюць з дапамогай публікацыі негатыўных каментарыяў наносіць шкоду яе рэпутацыі. А каб спыніць гэты вал «кампрамату», прызначаюць адкупную цану. Дырэктар мінскай будаўнічай кампаніі паведаміў у сваёй электроннай карэспандэнцыі, што з яго за такую «паслугу» патрабавалі каля 100 тысяч рублёў.

Не грэбуюць адміністратары сайтаў, як вынікае са скаргаў, таксама распаўсюджваннем фота, відэа, тэлефонных размоў прыватных асоб без іх згоды. Абураныя лісты аб умяшанні ва ўласнае жыццё грамадзян з боку ўладальнікаў інтэрнэт-рэсурсаў складаюць значную долю электроннай пошты. Прэтэнзіі, здараецца, пераходзяць і ў плоскасць аўтарскага права, — калі літаратурны ці мастацкі твор змяшчаецца на інтэрнэт-старонцы без ўзгаднення з аўтарам. Напрыклад, член Саюза пісьменнікаў Беларусі абураецца: «Некалькі разоў я на старонках пэўных сайтаў пісаў, каб іх адміністратары знялі мае творы, але яны да мяне не прыслухаліся, выніку так і не дабіўся. Увогуле, кантактаў з адміністратарамі сайтаў знайсці немагчыма... Хто яны, піраты? Прашу вас прыняць меры, каб мае аповесці, апавяданні і казкі былі выдалены з указаных сайтаў, паколькі іх адміністратары груба парушаюць мае аўтарскія правы...»

Характэрна, што адзін з тых, хто звярнуўся па тлумачэнні ў міністэрства, — уладальнік сайта. Яшчэ адзін чалавек піша, што жадае стварыць уласны YоuTubе-канал. Няма сумненняў, што такая дзейнасць будзе станавіцца ўсё больш прывабнай, асабліва для маладога пакалення. І дзяржаве давядзецца прыкласці нямала намаганняў, каб рэгуляваць звязаныя з гэтым працэсы.

У цэлым жа праведзены аналіз электронных зваротаў грамадзян сведчыць пра тое, што насельніцтва працягвае імкліва паглыбляцца ў інтэрнэт-прастору. З аднаго боку, гэта паказчык сучаснага развіцця грамадства. З другога — такі круты паварот у свядомасці людзей, вобразе іх мыслення і жыцця прымушае задумацца: ці не стане гэты віртуальны свет некіраваным. Занадта яскрава праяўляюцца многія негатыўныя тэндэнцыі, уласцівыя менавіта інтэрнэт-прасторы. Відавочна, што наспявае неабходнасць рабіць крокі на заканадаўчым узроўні, каб гэтыя тэндэнцыі нівеляваць або папярэдзіць. У адваротным выпадку мы рызыкуем патануць у брудзе і супрацьпраўным бязмежжы вэб-сайтаў і сацыяльных сетак і, што самае страшнае, — згубіць там сваіх дзяцей.

Мікалай Міхайлаў