Расліны, якія даюць нам фарбы

Фарбаваць тканіну людзі пачалі бадай што адразу пасля таго, як навучыліся яе вырабляць. Вядома ж, выбар колераў быў у той час вельмі абмежаваны. Але паступова людзі выявілі расліны, якія з’яўляліся самымі лепшымі фарбавальнікамі. І, вядома ж, акультурылі іх.

Самая вядомая з іх – індыгафера фарбавальная,  што вырошчваецца ў многіх трапічных краінах, але родам яна з Індыі. Таму фарбу, якую атрымліваюць з гэтай расліны, і назвалі “індыга”. Менавіта яна надае сіні колер джынсавай тканіне, але гэта цяпер… А раней індыга выкарыстоўвалі для афарбоўкі тканіны і ў Старажытным Егіпце, і ў Антычнай Грэцыі, і ў Рымскай імперыі. У той час гэта быў даволі дарагі фарбавальнік, і такую тканіну маглі сабе дазволіць толькі правіцелі і арыстакраты. Цяпер жа, калі сінюю фарбу паспяхова і ў вялікай колькасці сінтэзуюць з нафтапрадуктаў, каштоўнасць індыгаферы фарбавальнай рэзка знізілася (як і цэны на сам фарбавальнік). Але людзі па-ранейшаму працягваюць яе вырошчваць.

Яшчэ адна расліна, якую калісьці шырока выкарыстоўвалі для афарбоўкі тканіны, – вайда фарбавальная. Акультурылі яе вельмі даўно, і менавіта ёй старажытныя егіпцяне афарбоўвалі тканіну, што прызначалася для абгортвання мумій. А ваяўнічыя пікты сіняй фарбай, атрыманай з вайды, размалёўвалі твары і целы перад боем.

Фарба з вайды была больш таннай і даступнай нават простым людзям. Але затое блякла-сіні колер тканіны, пафарбаванай ёю, не ішоў ні ў якае параўнанне з ярка-сінім індыга. Вось чаму са з’яўленнем мноства сінтэтычных фарбавальнікаў вайда страціла былое значэнне, і сёння яе вырошчваюць толькі як прыгожую дэкаратыўную расліну.

Расліннымі фарбавальнікамі фарбуюць не толькі тканіну, але і валасы. Адна з такіх фарбаў называецца “хна”, і атрымліваюць яе з лаўсоніі некалючай, якая добра расце ў зоне гарачага і сухога клімату і па начах вельмі спецыфічна пахне.

Лаўсонію некалючую здаўна культывуюць у краінах Паўночнай Афрыкі, у Іране і Індыі. З яе лістоў, якія збіраюць у час цвіцення, а потым высушваюць і расціраюць у парашок, і вырабляецца хна – самая вядомая і распаўсюджаная фарба для валасоў. Да таго ж, яна не толькі надае валасам прыгожы чырвона-залацісты колер, але і ўмацоўвае іх.

Дарэчы, басма, якая афарбоўвае валасы ў чорны колер, таксама атрымліваецца з лаўсоніі. Дакладней, з хны, куды дадаюць яшчэ расцертыя ў парашок лісты ўжо вядомай нам індыгаферы фарбавальнай.

Цікава ведаць

Існавалі раней і іншыя фарбы для тканіны, якія нашы продкі атрымлівалі з раслін. Напрыклад, фарбу колеру хакі выраблялі з кары і ягад ядлоўца; зялёны колер давала маладая бярозавая лістота, жоўты – карані конскага шчаўя, чырвоны – кветкі святаянніку. А з валошак калісьці атрымлівалі прыгожую сінюю фарбу, ды вось сакрэт яе вырабу незваротна страчаны.