З пачаткам лета, і неяк між волі, успамінаецца, што лецішча — гэта зусім не дача. Гэта — аэрапорт. У перакладзе з балгарскай.
...Кліент, забіраючы з рамонту чаравікі, спытаў, ці доўга ж яны паслужаць?
Майстар (і, відаць, філосаф) адказаў: «Калі на шафу паставіце — усё жыццё».
Мы свае тэпцікі неслі з крамы. Яны (патрэбнай мадэлі) у двух колерах там былі: чырвоныя і цёмна-шэрыя. Купілі першыя і, здавалася, не прагадалі: у іх і на шпацыр добра было, і на пляж, на ровар, экскурсію... Летась цэлы месяц насіліся, пакуль водпуск быў!
І пасля яго чаравікі ля дзвярэй яшчэ пастаялі (гэта ў шэрых — хадзіў бы і хадзіў!), падзяжурылі: «папрасілі» чырвонай сумачкі, маек, спадніц. І, не дачакаўшыся, вярнуліся назад у каробку, а потым — на шафу.
Каб служыць ці не ўсё жыццё.
Кажуць, Пятрусь Броўка, выязджаючы некуды з сям'ёй, прасіў брата прыгледзець за лецішчам, пакарміць ката і маленькага сабачку.
Няшмат, як быццам, работы, да таго ж прыемнай, але брат, паводле ўспамінаў, на долю скардзіўся, казаў: «Пятро мяне за парабка мае.
Я ў яго скаціну гляджу»...
Сусед, якому, з'язджаючы ў водпуск, пакідаем ключы ад кватэры, можа сказаць тое ж: парабкую, маўляў, паліваю вазоны, пільную дом...
Хочаш не хочаш — мусіш везці гасцінец.
Хатка ў Казіміраўны яшчэ ніштаватая, а вось хлеў...
Дах даўным-даўно праваліўся, сцены «распаўзліся»...
— На дровы, можа, і добра былі б, — кажа гаспадыня, — але ж няма каму разабраць.
— Як гэта няма? — абураецца сусед-дачнік. — У вас жа два зяці, што дубы.
— Яны брацца не хочуць, — уздыхае жанчына. — Не раз прасіла...
— А вы тады хітрасцю: прыедуць — па чарцы ім наліце і... супу з гарохам. На вуліцу потым выйдуць — пастаяць, пакураць ля хлеўчыка, ён, глядзіш, і разваліцца.
Побач з домам тры цырульні былі (дзяржаўныя), дзве з іх — закрыліся і тут жа амаль... адкрыліся, ад чаго здалося, што яны проста бралі «тайм-аўт» — на час касметычнага рамонту альбо дружнага адпачынку майстроў — а зараз варта зайсці...
Як след яшчэ не паспелі: з парога пачулі і ветлае прывітанне, і запрашэнне праходзіць, і гасціннае: «Чай? Кава?»...
Карацей, новыя ў цырульняў гаспадары-ўласнікі — новы інтэр'ер, абсталяванне, цэны, іншыя майстры... Святое месца, як той казаў, пустым не бывае.
Раманаўна — жанчына пажылая (сама так кажа, бо пажыла). А ўжо колькі папрацавала...
Пачынала ў 16 — рабочай на трактарным, у 22 — пасля двух курсаў завочнай вучобы ў інстытуце і першага дэкрэтнага — уладкавалася ў садок нянечкай, пасля другога (і ўжо з дыпломам) — выхавацелькай, у школу настаўніцай... Нейкі час на рынку стаяла, калі муж да маладзейшай сышоў... Адкрывала краму.
Цяпер — на заслужаным адпачынку, у вёсцы, на Бацькаўшчыне. У горад, у сваю былую кватэру прыязджае разы са тры на тыдзень, каб дапамагаць нявестцы ўнучак глядзець, што, вядома ж, таксама праца...
За якую ніхто нічога не плаціць і якую яна, як прызнаецца, не прамяняла б ні на водную са сваіх папярэдніх.
Што было — было: картэж па дарозе нёсся: адна паліцэйская машына спераду, другая ззаду, а пасярэдзіне — шышка нейкая. «Відаць, з начальства?» — падумалі ўслед бацькі.
— Гляньце, гляньце, якая ахова! — уразіліся дзеці. — Аж дзве паліцэйскія машыны! Злачынцу павезлі!..
Як той казаў, ад любві да нянавісці, ад шышкі да падсуднага — толькі крок, і не зрабіць яго — вельмі цяжка, бо побач столькі спакус... Літаральна — да гібелі.
А зрэшты...
Нехта недурны сказаў, што барацьба з карупцыяй часам нагадвае рыбалку на адмысловым канале: рыбу там нейкую зловяць, у руках патрымаюць (пакажуць гледачам, раскажуць), а потым адпусцяць — назад у ваду.
Хай размнажаецца.
Мы рэдка тэлефануем Каці: хіба надоечы, у дзень народзінаў?
Павіншавалі, а штось пажадаць ужо не паспелі:
— Дзякуй-дзякуй! — залапатала жанчына. — Мне так прыемна, што вы не забыліся! І я ўсё помню...
Пасля гэтага быў доўгі маналог, што (канкрэтна) помніць яна.
А далей — дзе што купляе і пачым, што з чаго гатуе, што глядзіць па тэлевізары, што чытае, дзе бывае, каго бачыла...
Хвілін праз 20 да яе, дзякуй богу, нехта прыйшоў (у дзверы пазванілі), і мы развіталіся...
Што цікава, амаль такую ж Трындычыху (толькі маленькую) назаўтра ў аўтобус «прынесла». Падсела да жанчыны спераду (мама з другім дзіцем насупраць) і з такім жа імпэтам стала расказваць сваё... Адзінае — зрэдку яна «перадышкі» рабіла, падчас якіх суседка змагла спытаць, як яе завуць («Карына»), колькі ёй гадоў? («Шэсць») і ці пойдзе ж яна ў школу?
— Пайду. А як жа! — на ўвесь тралейбус абвясціла дзяўчынка. — Бо ў мяне такія туфлікі, ну такія туфлікі!.. Новыя, бліскучыя, з банцікам, на ліпучцы... Па вуліцы насіць іх мама не дае: для школы купіла... Я туды хадзіць не хачу, не люблю вучыцца.
Я толькі туфлікі ўсім пакажу... Дзяўчынкі — абзайздросцяцца!..
Пасажыры (а найбольш пасажыркі) згодна заўсміхаліся (ну, вядома ж!) ды потым цяжанька ўздыхнулі — пашкадавалі настаўніцу. Ёй для «поўнага шчасця» і адной, вось такой, вучаніцы хапіла б, а ў класе ж будзе пад 30?
Лета, сквер, дзеці (гадоў сямі ці васьмі) — напэўна, са школьнага лагера: на дзвюх лаўках сядзяць, як тыя вераб'і — шчыльненька, хораша. У гаджэты глядзяць: хто ў свой, хто ў «суседскі».
Дзве настаўніцы таксама пры «справах»: на цёплым сонейку (іх лаўка паблізу) грэюць калені, размовы вядуць. Любата: не трэба рыхтавацца да гэтай прагулкі — расказваць малым пра кветкі, кусты і дрэвы, не трэба непакоіцца, што нешта ўтвораць: усе навідавоку — не бегаюць, не шумяць, не крычаць.
Разумнеюць?
«Бочка мёду»: найлепшы дзень (пятніца), найлепшая кампанія, машына, дарога...
«Лыжка дзёгцю» — абодва схілы абапал яе то тут, то там утыканы роўнымі драўлянымі калкамі. Іх, пакуль едзем, не дзясяткі, нават не сотні. І адкуль узяліся — здагадацца няцяжка: у нейчую, можа, не дурную галаву, прыйшла ідэя не проста ўмацаваць грунт, — упрыгожыць шашу дрэўцамі. А далей...
Эксперыментаў (накшталт таго, што прыжывецца, што не), відаць, не праводзілі: размералі «ўчасткі», насадзілі ў радкі малечы, ля кожнага дрэўца — паклапаціліся — убілі калок (а то і некалькі), каб зберагчы ад касы́.
Вось толькі ці было там што зберагаць, калі месцамі з дзясяткаў саджанцаў (з-за адсутнасці дажджоў ці што?) прыжыўся... адзін? І месцаў гэтых...
Колькі ж часу марна патрачана, колькі працы людской і грошай, колькі дрэўцаў...
Як казала Скарлет О'Хара, я не буду думаць аб гэтым сёння...
Лета. Сонца. Светлыя ўборы і ўспаміны — нібы кіно.
...Рым. Двое. З ранку да позняга вечара яны ходзяць, гуляюць па вуліцах — ад адной славутасці да другой, ад храма да храма, а недзе — і да крамы, бо (проза жыцця) да джынсаў (жаночых) спатрэбіўся рэмень.
Знайсці яго — што раз плюнуць, купіць — як здавалася — і пагатоў. Мужчына, прынамсі, дастаў кашалёк... Жанчыне там рабіць не было чаго — адышла ў суседні аддзел, бо цікава ж, што прадаецца.
І хвілін праз колькі вярнулася — да таго ж прылаўка, дзе ўжо двое мужчын (прадавец і пакупнік, італьянец і беларус), размахваючы рукамі, штось казалі адзін аднаму — спрабавалі паразумецца і не маглі...
Хоць прычына была банальная: рэмень выбіраўся на вока — без прымеркі, таму гандляр баяўся, што ён можа не падысці, не сысціся на таліі. Пра што і казаў...
«А навошта?» — потым, ужо зрабіўшы пакупку, думалі турысты.
Ну сапраўды, у тую краму яны трапілі зусім выпадкова — першы і, падобна, апошні раз. Тавар той выбралі самі і гатовы былі аплаціць; ля прылаўка ў гандляра стаялі іншыя пакупнікі... А ён тым не менш «выкручваў» мазгі, тлумачыў, што рэмень не з доўгіх — траціў свой час.
І чаго тым самым хацеў?
Хацеў, відавочна, каб вярнуўшыся ў атэль, гэтыя двое не ўбачылі, што памыліліся, што не вырашылі «праблему» з джынсамі: дарэмна патрацілі грошы і час. Хацеў, каб не выкінулі набытую рэч, каб дрэнным словам не ўспаміналі яго, ягоную краму, каб урэшце дома, у сваёй краіне ўспаміналі гандляра з чужой...
Асабліва тады, калі тутэйшыя крамнікі — суайчыннікі і суайчынніцы — цудоўна разумеючы мову і шчыра гледзячы ў вочы, стараюцца нешта «ўпарыць», «уцюхаць» ці «ўдуць». Каб потым сабой ганарыцца.
Яшчэ раз: лета, лецішча, госці — якое-ніякое застолле і стук у дзверы.
— Смачна есці! — гукае сусед.
— Дзякуй! Заходзь! Далучайся, — запрашаем мы.
— Няправільны адказ, — крытыкуе ён. — Сёння ўжо так не гавораць.
— А як?
— «Не тваё дзела».
...Некалі цікава было прайсціся па вёсках, па дачных пасёлках: паглядзець, які ў каго дамок і падворак, які сад, агарод і кветнік, што расце ды цвіце, як зроблена.
Цяпер (і ўсё часцей) вочы ўпіраюцца ў высокую бетонную альбо жалезную агароджу.
На ёй, як правіла, надпісаў няма, але адзін... «чытаецца». Усё той жа, суседаў: «Не тваё дзела».
Валянціна Доўнар
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
