Гісторыя аднаго пажару. Адноўлены з попелу спарткомплекс «Алімпійскі»

Спартыўны комплекс «Алімпійскі» размясціўся ў сталіцы ў маляўнічым месцы — паблізу лес, штучнае возера, канал Сляпянскай воднай сістэмы, цішыня навокал... І зусім не скажаш, што 34 гады таму гэты прыгажун ператварыўся ў руіны. Пажар на тагачасных «Працоўных рэзервах» стаў адным з самых вялікіх у пасляваенным Мінску. Навюткі па тых часах спарткомплекс не прастаяў з моманту адкрыцця і трох гадоў. Маёмасць на сотні тысяч савецкіх рублёў была ператворана ў попел і разваліны з-за адной запалкі.

Нам уда­ло­ся ад­шу­каць ад­на­го з не­па­срэд­ных удзель­ні­каў тых па­дзей — ве­тэ­ра­на па­жар­най служ­бы Аляк­санд­ра Пу­га­чо­ва. У тыя ча­сы ён пра­ца­ваў на­мес­ні­кам ка­ман­дзі­ра ад­ной з па­жар­ных час­цей Мін­ска і ад­каз­ваў за ба­я­вую пад­рых­тоў­ку. Ён і па­дзя­ліў­ся сва­і­мі ўспа­мі­на­мі.

— 24 лю­та­га 1985 го­да бы­ла ня­дзе­ля. Па ўсім Са­вец­кім Са­ю­зе іш­лі вы­ба­ры ў Вяр­хоў­ныя і мяс­цо­выя Са­ве­ты на­род­ных дэ­пу­та­таў. 

І так су­па­ла, што 24 лю­та­га — яшчэ і дзень на­ра­джэн­ня ў ма­ёй дач­кі. Мы за­пра­сі­лі са­слу­жыў­цаў, сяб­роў сям'і за свя­точ­ны стол. Жы­лі мы (як та­ды, так і ця­пер) у ква­тэ­ры пры па­жар­на-ава­рый­най вы­ра­та­валь­най час­ці. І вось толь­кі се­лі за стол — раз­да­ец­ца па­жар­ная тры­во­га. 

Я не­ад­клад­на звя­заў­ся з дыс­пет­ча­рам. Мне ска­за­лі, што па­ла­юць «Пра­цоў­ныя рэ­зер­вы». Вось так і па­еха­лі ўсім са­ста­вам ра­та­валь­ні­каў, які са­браў­ся на свя­та. Ба­ёў­кі ў мя­не заўж­ды ля­жа­лі ў ма­шы­не. Гэ­та дзе­ля та­го, каб не губ­ляць час на пе­ра­апра­нан­не, а зра­біць тое ў да­ро­зе.

Бу­ды­нак «Пра­цоў­ных рэ­зер­ваў» быў зда­дзе­ны ў экс­плу­а­та­цыю ў 1982 го­дзе. Па­ча­так бу­даў­ніц­тва ку­ры­ра­ваў аса­біс­та Пётр Ма­шэ­раў, які ўба­чыў па­доб­ны бу­ды­нак у ад­ной з за­меж­ных кра­ін і за­га­даў уз­вес­ці па­доб­ны комп­лекс і ў нас. Па тых ча­сах гэ­та быў са­мы вя­лі­кі і су­пер­су­час­ны спар­тыў­ны цэнтр. Вось толь­кі до­све­ду ва ўзвя­дзен­ні па­доб­ных бу­дын­каў бы­ло ня­шмат. На­прык­лад, з бэ­лек так і не зня­лі цэ­ла­фан. Вар­та бы­ло да­брац­ца да яго агню — і плён­ка па­чы­на­ла пла­віц­ца, а па­ла­ю­чыя кроп­лі пад­паль­ва­лі драў­ля­нае па­крыц­цё пад­ло­гі і лаў­кі. Уцяп­ляль­нік у кан­струк­цы­ях па­ста­ві­лі лёг­ка­ўзга­раль­ны. Ма­ца­ван­ні драў­ля­ных арак, якія пад­трым­лі­ва­лі дах, так­са­ма ака­за­лі­ся не­на­дзей­ны­мі. Ад­ным сло­вам, бы­ла ство­ра­на ідэа­льная аб­ста­ноў­ка для рас­паў­сюдж­ван­ня агню. І за­ста­ло­ся толь­кі спус­ціць тры­гер. Ім ста­ла дзі­ця­чае сва­воль­ства.

— Я пас­ля да­ве­даў­ся пад­час рас­сле­да­ван­ня, што ў той дзень у спарт­комп­лек­се трэ­ні­ра­ва­лі­ся луч­ні­кі, — пра­цяг­вае Аляк­сандр Пу­га­чоў. — Яны заўж­ды ма­юць пры са­бе за­пал­кі, якія не­аб­ход­ны для та­го, каб пад­ку­ро­ды­міць бліс­ку­чы на­ка­неч­нік стра­лы, што ад­бі­вае со­неч­ныя пра­мя­ні. Ка­ля ад­ной са сце­нак бы­лі на­гру­ва­шча­ны дзве сцір­ты спар­тыў­ных ма­таў. Хлоп­чык за­лез на ад­ну з іх, да­стаў за­пал­кі і па­чаў кі­даць імі ў ма­ты. Ад­на з іх пры­зям­лі­ла­ся ў шчы­лі­ну па­між ма­та­мі, дзе ля­жа­лі аб­рыў­кі па­пе­ры і ўся­кае ін­шае смец­це. Па драў­ля­ных кан­струк­цы­ях по­лы­мя імк­лі­ва шу­га­ну­ла ўверх. Усе, хто зна­хо­дзіў­ся ў ма­не­жы, кі­ну­лі­ся ўця­каць. На­ват абу­так там па­кі­ну­лі. 

А на ву­лі­цы бы­ло да­стат­ко­ва ма­роз­нае на­двор'е.

...Клу­бы чор­на­га ды­му мы ба­чы­лі за не­каль­кі кі­ла­мет­раў. Не­па­да­лёк ад комп­лек­су ву­лі­ца Ка­лі­ноў­ска­га, па якой мы еха­лі, ро­біць пры­го­жы вы­гін, дзя­ку­ю­чы яму ад­кры­ва­ец­ца вель­мі ма­ляў­ні­чы вы­гляд на спар­тыў­ны комп­лекс. Агню звон­ку мы не ба­чы­лі. За­тое дым ва­ліў з усіх маг­чы­мых шчы­лін. Я ска­заў та­ды: «Хлоп­цы, гэ­та ка­нец!»

Бы­ло зра­зу­ме­ла, што ад­ста­яць ма­неж у агню ўжо не атры­ма­ец­ца. Та­му мы пры­ня­лі ра­шэн­не ра­та­ваць ад­мі­ніст­ра­цый­ны бу­ды­нак. Я з ка­ман­дзі­рам ад­дзя­лен­ня аса­біс­та пра­клад­ваў ма­гіст­раль­ную лі­нію. Зай­шлі ўнутр — а там са­праўд­ная до­мен­ная печ. Агонь шу­гае са сто­лі і да пад­ло­гі. Ста­яў бяс­кон­цы звон — з-за вы­со­кай тэм­пе­ра­ту­ры ў ар­ках ло­па­ла­ся шкло. Ві­да­воч­цы рас­каз­ва­лі, што па да­ху агонь рас­паў­сюдж­ваў­ся ні­бы па га­зе­це.

Мы ста­я­лі ў пра­ёме ад­ной з арак і стрым­лі­ва­лі ва­дой агонь. Але і за­га­сіць яго не ха­па­ла ма­гут­нас­ці. Так вось і бы­ла ні­чыя са сты­хі­яй. Бач­насць — ну­ля­вая. Пра­ца­ваць унут­ры доў­га не атры­ма­ла­ся — мы бы­лі там не больш за чвэрць га­дзі­ны. Ад­нак у ней­кі мо­мант пад­раз­дзя­лен­ні атры­ма­лі ка­ман­ду на вы­хад. Па­ча­ло­ся аб­руш­ван­не кан­струк­цый. Бэль­кі арак скла­лі­ся «до­мі­кам». Утва­рыў­ся за­ліш­ні ціск, які мя­не з ка­ман­дзі­рам ад­дзя­лен­ня вы­кі­нуў у вес­ты­бюль. Мы ўпа­лі і вы­пус­ці­лі з рук ства­лы. А ка­лі пад­ня­лі­ся і зноў кі­ну­лі­ся на­зад, то ўба­чы­лі, што агню ўжо і ня­ма. Толь­кі вось дош­кі, якія ля­жа­лі па­між арак, тле­лі яшчэ доў­га. Да і не паў­сюль мож­на бы­ло да­лез­ці свое­ча­со­ва. Та­му пра­ліў­ку мы ра­бі­лі яшчэ вель­мі доў­га...

Па­жар стаў над­звы­чай­ным зда­рэн­нем — лі­чы­це, у дзень вы­ба­раў зга­рэў на­вют­кі спарт­комп­лекс. 

З Маск­вы пры­ля­цеў на­мес­нік на­чаль­ні­ка Га­лоў­на­га ўпраў­лен­ня па­жар­най ахо­вы МУС СССР Ігар Кімс­тач, каб на мес­цы кі­ра­ваць шта­бам і ра­біць рас­сле­да­ван­не та­го, што зда­ры­ла­ся. Па­мя­таю, змерз­лі мы ўсе та­ды моц­на, ба­ёў­кі за­ле­дзя­не­лі. Усе мок­рыя, у часць пры­еха­лі толь­кі ўве­ча­ры, каб па­есці. За­тым вяр­ну­лі­ся на раз­бор­ку за­ва­лаў. Доб­ра яшчэ, што ад­ста­я­лі ў агню ад­мі­ніст­ра­цый­ны кор­пус.

...Ве­да­е­це, не­рэ­аль­на па­шан­ца­ва­ла, што ў той дзень ні­вод­ны ча­ла­век не за­гі­нуў. Дзе­ці і трэ­нер па­спе­лі вы­бег­чы, не па­цяр­пе­лі і па­жар­ныя.

«Да­вя­ло­ся ад­будоўваць на­ват фун­да­мент»

Па га­ра­чых сля­дах бы­ла за­ве­дзе­на кры­мі­наль­ная спра­ва па ар­ты­ку­ле 97 Кры­мі­наль­на­га ко­дэк­са БССР — «Зні­шчэн­не дзяр­жаў­най або гра­мад­скай ма­ё­мас­ці». Рас­сле­да­ван­нем над­звы­чай­най сі­ту­а­цыі зай­ма­ла­ся спе­цы­яль­ная ка­мі­сія Га­лоў­на­га ўпраў­лен­ня па­жар­най ахо­вы МУС СССР. Агуль­ны ўрон склаў паў­та­ра міль­ё­на руб­лёў — кас­міч­ная ліч­ба па тых ча­сах. Мно­гія ад­каз­ныя асо­бы бы­лі вы­клю­ча­ны з пар­тыі і вы­зва­ле­ныя ад зай­ма­ных па­са­даў. Ад­наў­лен­не спарт­комп­лек­су за­цяг­ну­ла­ся на доў­гія дзе­сяць га­доў — не толь­кі з-за моц­ных па­шко­джан­няў, але і з-за эка­на­міч­ных пер­тур­ба­цый.

Аляк­сандр Пу­га­чоў пас­ля пе­рай­шоў на па­са­ду ка­ман­дзі­ра па­жар­най час­ці, у якой пра­ца­ваў, і аса­біс­та ку­ры­ра­ваў пы­тан­не про­ці­па­жар­най аба­ро­ны ад­наў­ля­е­ма­га бу­дын­ка.
Но­выя кан­струк­цыі апра­цоў­ва­лі­ся вог­не­за­сце­ра­галь­ным рэ­чы­вам ме­та­дам глы­бо­ка­га пра­моч­ван­ня. Іх пры­во­зі­лі з ад­на­го з аб­лас­ных цэнт­раў Бе­ла­ру­сі на цяг­ні­ках. Ме­та­ліч­ныя ма­ца­ван­ні бэ­лек так­са­ма не за­ста­лі­ся без ува­гі. На­прык­лад, за­мкі, якія бы­лі па­стаў­ле­ны пад­час ад­наў­лен­ня, здоль­ны вы­трым­лі­ваць у по­лы­мі да дзвюх з па­ло­вай га­дзін. Каб аба­ра­ніць фер­мы і па­крыц­ці, бы­ла зман­ці­ра­ва­на спе­цы­яль­ная сіс­тэ­ма па­жа­ра­ту­шэн­ня. Ма­неж аб­ста­ля­ва­лі ды­ма­вой сіс­тэ­май па­жар­най сіг­на­лі­за­цыі і вя­лі­кай коль­кас­цю па­жар­ных кра­наў.

— ...Мне вель­мі прык­ра, што агонь зні­шчыў столь­кі ча­ла­ве­чай пра­цы, — ка­жа ве­тэ­ран. — На­зад жа час не па­вер­неш. Ца­на на­ву­чан­ня абы­шла­ся вель­мі до­ра­га. Ну за­ку­ро­ды­мі­ла­ся б столь, па­ло­па­лі­ся б віт­ра­жы, але кан­струк­цый­ныя эле­мен­ты за­ста­лі­ся б не­па­шко­джа­ныя. А так да­вя­ло­ся ад­наў­ляць на­ват фун­да­мент!

Ця­пер аб бы­лой тра­ге­дыі не на­гад­вае ні­што. У па­мяш­кан­ні спар­тыў­на­га комп­лек­су «Алім­пій­скі» зай­ма­юц­ца гім­нас­ты, плыў­цы, тэ­ні­сіс­ты, фут­ба­ліс­ты, ва­лей­ба­ліс­ты, бак­сё­ры, бар­цы... Вось толь­кі луч­ні­кі тут больш не трэ­ні­ру­юц­ца.

Ва­ляр'­ян ШКЛЕН­НІК

Фо­та да­дзе­на Мін­скім га­рад­скім упраў­лен­нем Мі­ніс­тэр­ства па над­звы­чай­ных сі­ту­а­цы­ях.