У Беларусі правялі сацыялагічнае даследаванне «Тры дні без гаджэтаў», падчас якога высвятлялі, чым іх можна замяніць і ці сталі сем'і больш шчаслівыя без электронных прылад. Апытанне паказала: амаль 70 % удзельнікаў прызналі сваю залежнасць, але ж многія ў выніку змянілі сваё стаўленне да гаджэтаў. А псіхіятры, якія прааналізавалі вынікі даследавання, канстатуюць, што інтэрнэт-залежнасць усё больш паглынае моладзь і падлеткаў і гэта выклікае шмат праблем у псіхічным здароўі.
У даследаванні прынялі ўдзел беларускія сем'і з дзецьмі да трох гадоў, дзе адзін з бацькоў знаходзіцца ў дэкрэтным адпачынку. 29 % сем'яў прадстаўлялі вёскі (малыя гарады) і Мінск, 42 % удзельнікаў — абласныя цэнтры і буйныя гарады.
— На наш заклік першапачаткова адгукнулася больш за 500 сем'яў, але, усвядоміўшы, што давядзецца цалкам адмовіцца ад гаджэтаў на тры дні, на эксперымент пагадзілася толькі 10 % — 65 сем'яў, — расказвае Аляксандр ЛЯЎКОВІЧ, намеснік дырэктара кампаніі «Лыжка ў далоньцы», якая стала арганізатарам праекта. — Да канца іспыту дайшлі 52 сям'і, а 13 адсеяліся ў працэсе.
Сваё рашэнне выйсці з праекта ўдзельнікі аргументавалі па-рознаму. Вось адказ адной з жанчын, якая не вытрымала ізаляцыі ад сусветнага павуціння: «У інтэрнэце я слухаю музыку, гляджу прагноз надвор'я, кантактую. Без гэтага сёння жыць немагчыма».
Да эксперымента 88 % матуль праводзілі ў інтэрнэце да шасці гадзін штодзень, астатнія — сем і больш. Бацькі — амаль столькі ж, і толькі 10 % з іх — менш за гадзіну. На чытанне кніг выдаткоўвалася ў сярэднім 18 хвілін. Сярэдні ўзрост дзяцей у сем'ях удзельнікаў — паўтара года, і такія дзеці не спяць каля васьмі гадзін у суткі. Каля гадзіны штодзень у гаджэтах праводзіла 60 % малых, ад дзвюх да шасці гадзін — 37 %. І калі ў матуль асноўны дэвайс, якім яны карыстаюцца, — мабільны тэлефон, то ў дзяцей — тэлевізар. Большасць жанчын — 92 % — наведвалі сацыяльныя сеткі, 74 % глядзелі фільмы, 6 % — відэа.
Падчас эксперымента, калі ад гаджэтаў давялося цалкам адмовіцца, сем'і прызнаваліся, што ў іх павялічыўся час на прагулкі, наведванне сяброў і блізкіх, на іншыя справы. «Аказваецца, што дзень даўжэйшы», «Паспела пафарбаваць пазногці», — дзяліліся ўдзельніцы. У цэлым жа відавочным стаў той факт, што абмежаванае карыстанне электроннымі прыладамі паляпшае адносіны ў сям'і.
— Вуснае апытанне паказала, што многія ўдзельнікі змянілі сваё стаўленне да гаджэтаў, — падвёў вынікі Аляксандр Ляўковіч. — Некаторыя прызнаваліся, што дзякуючы эксперыменту асэнсавалі, як шмат часу губляюць на сядзенне ў інтэрнэце і колькі цікавых заняткаў з дзецьмі прапускаюць. А іншыя ўвогуле задумваюцца над тым, каб перыядычна практыкаваць дні без гаджэтаў у сваёй сям'і. 32 % удзельнікаў не змянілі сваё стаўленне, праўда, сярод іх былі і тыя, у каго першапачаткова яно было адмоўнае. А 68 % прызналі сваю залежнасць.
— Прызнанні некаторых бацькоў падчас даследавання ўражваюць. Дзеці да трох гадоў увогуле не павінны карыстацца гаджэтамі. Мультфільмы ў такім узросце можна глядзець 5—10 хвілін, ні ў якім разе не больш за паўгадзіны, — кажа кандыдат медыцынскіх навук, дацэнт, загадчык аддзела псіхічных і паводзінных расстройстваў РНПЦ псіхічнага здароўя Міхаіл ВАЖЭНІН. — Нядаўна ў нас быў 14-гадовы падлетак з простай формай шызафрэніі. Маці ў тры гады пасадзіла яго за камп'ютар. У восем ён ужо не мог наведваць школу. А ў 14 гадоў гэта была цалкам разбураная асоба.
Спецыяліст папярэджвае, што камп'ютарная залежнасць у дашкольным узросце вядзе да слабасці розуму, рассеянай увагі, гіперактыўнасці. І такія праблемы праяўляюцца не адразу, а калі дзіця ідзе ў школу. Да пяці гадоў малое не павінна мець ніякіх гаджэтаў, акрамя кнопачнага мабільнага тэлефона, упэўнены эксперт.
Міхаіл Важэнін прывёў і вынікі іншага даследавання, якое праводзілася ў Беларусі па дыягностыцы інтэрнэт-залежнасці ў падлеткаў і моладзі. Яе маюць 16 % падлеткаў. Прычым у 2 % гэта цяжкія формы з сур'ёзнымі псіхічнымі парушэннямі. У 6—7 % лёгкая ступень, пры якой дастаткова правільнага адукацыйнага падыходу. У астатніх інтэрнэт-залежнасць умеранай ступені, якая патрабуе псіхатэрапіі. Сярод моладзі 18—29 гадоў залежных ад інтэрнэту яшчэ больш — 19,8 %. Дарослым спецыяліст не рэкамендуе праводзіць у гаджэтах больш чым 2—4 гадзіны.
— Праграміст трое сутак прасядзеў за камп'ютарам. У выніку ў яго развіўся востры псіхоз, — кажа Міхаіл Важэнін. — Людзі, якія маюць генетычную схільнасць да псіхічных расстройстваў, праз злоўжыванне часам, праведзеным за камп'ютарам, атрымліваюць шкодныя наступствы для свайго псіхічнага здароўя. Гэта нашы патэнцыяльныя пацыенты ў будучым.
— Дзеці, якія шмат часу праводзяць у гаджэтах, развіваюцца не зусім правільна, мова ў іх фарміруецца горш, яны, калі казаць проста, крыху глухія, крыху сляпыя, хоць гэта і вельмі разумныя дзеці, — працягвае медыцынскі псіхолаг дзіцячага псіхіятрычнага дыспансера г. Мінска Аліна ШЫЛАВА. — Для нармальнага развіцця дзіцяці неабходна кантактаванне — з людзьмі рознага полу, узросту і сацыяльных груп. Выцясненне зносінаў на карысць гаджэтаў фарміруе развіццё замкнёнасці і вялікай колькасці страхаў. Да таго ж гульня ў камп'ютары не развівае здольнасць працаваць. Калі дарослы можа адкласці планшэт і пайсці выконваць нейкую справу, то дзіця яшчэ не валодае такім развітым пачуццём адказнасці, яно не можа пакінуць гаджэт. Так забава пачынае займаць цэнтральнае месца ў яго жыцці.
Спецыялісты раяць не забываць, што менавіта бацькі адказныя за выхаванне дзіцяці. Устанаўліваць праграмы бацькоўскага кантролю, абмяжоўваць час карыстання камп'ютарам і смартфонам, займацца з дзецьмі, адцягваць увагу гульнямі і прагулкамі, памятаць, што схільнасць да актыўнага ладу жыцця і фізічных нагрузак фарміраваць трэба з дзяцінства, — асноўныя парады, каб пазбегнуць інтэрнэт-залежнасці.
— Калі ж вы ў прынцыпе не хочаце займацца выхаваннем сваіх дзяцей, то, магчыма, камп'ютар ці смартфон — не горшая альтэрнатыва, — рэзюмуе Аліна Шылава. — Але і не лепшая.
Алена КРАВЕЦ
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
