Месцам правядзення XV Рэспубліканскага экалагічнага форуму Навагрудак быў абраны невыпадкова. Гэты старажытны горад паспяхова асвойвае сучасныя «зялёныя» тэхналогіі. Менавіта тут дзейнічае самы вялікі ветрапарк Беларусі, які складаецца з 20 ветраэнергетычных установак. З 2013 года Навагрудак з'яўляецца бокам «Пагаднення мэраў».
Горад для людзей
На палях экалагічнага форуму мясцовыя ўлады дзяліліся сваім вопытам работы, накіраванай на дасягненне Мэт устойлівага развіцця і выканання нацыянальных абавязацельстваў па Парыжскай дамове. Навагрудак паставіў перад сабой амбіцыйную задачу — стаць месцам камфортнага жыцця для гараджан і гасцей. Пры распрацоўцы мясцовых праграм развіцця гарадскія ўлады ўлічваюць меркаванне жыхароў Навагрудка. З гэтай мэтай праводзіліся апытанні насельніцтва аб камфортнасці горада, яго раёнаў і дваровых тэрыторый. У асноўным людзі пазітыўна ацанілі гарадское асяроддзе, але і абазначылі нявырашаныя праблемы. Атрыманая «зваротная сувязь» ад насельніцтва выкарыстоўваецца гарадской адміністрацыяй пры распрацоўцы плана зялёнага горадабудаўніцтва.
«Зялёная» — значыць эканамічна выгадная
Стратэгічна важнае паняцце для Навагрудка —— «зялёная эканоміка». У горадзе распрацаваны «План дзеянняў па ўстойлівым энергетычным развіцці», з асноўным акцэнтам на скарачэнне энергаспажывання, выкідаў СО2. У прыватнасці, горад узяў абавязацельства да 2020 года знізіць выкіды на 25 тыс. тон.
«Энергаэфектыўнае асвятленне, ветрагенератары, станцыі сонечных батарэй, цеплаабменнікі, утылізацыя адходаў, падтрымка экатурызму — усе гэтыя паняцці ўжо сталі для Навагрудка рэальнасцю. Горад імкнецца выкарыстоўваць усе магчымыя крыніцы для ўкаранення інавацый, каб рухацца да «разумнага» і «зялёнага» горада, — сказала першы намеснік старшыні Навагрудскага раённага выканаўчага камітэта Алена СЯЛЕВІЧ. — Па выніках работы па «Пагадненні мэраў», зніжэнне выкідаў вуглякіслага газу ад праведзеных мерапрыемстваў за мінулы перыяд склала больш за 46 тыс. тон».
У горадзе і Навагрудскім раёне рэалізаваны шэраг ініцыятыў, накіраваных на энергазберажэнне. Напрыклад, у дзіцячым садзе № 10 устаноўлены сонечныя вакуумныя калектары для падагрэву вады ў басейне, які ў такім выглядзе функцыянуе з 2014 года. Эканамічны эфект ад інавацыі складае 1350 долараў ЗША. У гарадскім пасёлку Любча замянілі 150 звычайных свяцільнікаў на энергаэфектыўныя. Там жа на скрыжаваннях дарог устаноўлены свяцільнікі з аўтаномнымі крыніцамі энергіі — сонечнымі батарэямі і назапашвальнікамі энергіі. Эканамічны эфект — зніжэнне энергаспажывання ў 1,5 раза, а асветленасць вуліц павялічылася ў два разы. На гэты праект быў выдзелены малы грант ПРААН ГЭФ. Агульны кошт праекта — 84 тысячы долараў ЗША з улікам суфінансавання.
Практычна з любога пункту горада бачныя ветрагенератары. Гэтыя ўстаноўкі належаць розным уласнікам, у тым ліку прыватным кампаніям, і разам яны здабываюць «зялёную» энергію. На Навагрудчыне засяроджаны 31 % усёй ветраэнергетыкі, што вырабляецца ў нашай краіне. У 2018 годзе быў рэалізаваны праект ЕС «Зялёная эканоміка» — будаўніцтва ветрагенератарнай устаноўкі магутнасцю 2,5 МВт, фінансаванне Еўрасаюза склала 4,3 млн еўра.
Таксама ў рэгіёне дзейнічае адна сонечная станцыя магутнасцю 1,25 МВт. Сумарная магутнасць «зялёнай» энергетыкі зараз складае 33,3 МВт. Энергія сонца выкарыстоўваецца, напрыклад, для забеспячэння гарачага водазабеспячэння цэнтральнай раённай бальніцы.
Другасную сыравіну — на перапрацоўку
У 2016 годзе ў горадзе пачала дзейнічаць станцыя па сартаванні цвёрдых камунальных адходаў, праектная магутнасць якой складае да 5000 тон у год. Варта падкрэсліць, што гэты аб'ект быў пабудаваны на ўласныя сродкі горада, а на набыццё часткі абсталявання было прыцягнута фінансаванне ў памеры 37 тысяч долараў ЗША з боку Аператара другасных матэрыяльных рэсурсаў. На сартавальнай станцыі створана 15 новых рабочых месцаў.
У Навагрудку абсталяваны кантэйнерныя пляцоўкі для раздзельнага збору адходаў. Пры гэтым вельмі важна, што людзі ўмеюць імі карыстацца. Існуе меркаванне, што старэйшае пакаленне з цяжкасцю прыстасоўваецца да новых правілаў, якія рэгулююць раздзельны збор смецця. Дык вось, літаральна за гадзіну прагулкі па горадзе давялося ўбачыць пенсіянера, які нёс два пакеты: з празрыстымі пластыкавымі бутэлькамі і са шкляной тарай. Горад мае парк смеццявозаў, кантэйнераў, таксама вагі і прэс, якія закуплены на сродкі Еўрасаюза ў памеры 779 тысяч еўра.
У горадзе наладжана сістэмная асветніцкая работа, таму жыхары Навагрудка даволі прасунутыя людзі ў пытанні распараджэння другаснымі матэрыяльнымі рэсурсамі. Для іх не быў дзівам тарамат, які прывезлі на выстаўку форуму. Ён працаваў у поўную сілу: людзі неслі ўсё, што гэтая разумная машына прымала — шкло, пластык.
Партнёрства — шлях да поспеху
Навагрудак актыўна наладжвае міжнароднае супрацоўніцтва: далучыўся да ініцыятыў «Пагадненне мэраў па клімаце і энергіі» і «Мэры за эканамічны рост», «Горад, дружалюбны дзецям».
Адразу пасля форуму на грамадскія слуханні ў Навагрудку быў прадстаўлены адкарэктаваны план «зялёнага» горадабудаўніцтва, распрацаваны сумесна з камандай праекта ГЭФ — ПРААН — Мін-
прыроды. Перад яго распрацоўкай быў праведзены аналіз стану горада па чатырох кірунках: людзі, прырода, эканоміка, кіраванне з выкарыстаннем індыкатараў «зялёнага» горада, якія перасякаюцца з індыкатарамі Мэт устойлівага развіцця. Распрацаваны карты па шчыльнасці насельніцтва, размяшчэння крыніц выкідаў СО2, даступнасці зялёных насаджэнняў і прыпынкаў грамадскага транспарту і г. д. Жыхары маюць доступ да гэтых карт у рэжыме анлайн.
«Для рэалізацыі нашых ідэй выкарыстоўваем не толькі бюджэтныя рэсурсы, але і прыцягваем прыватныя інвестыцыі, розныя віды міжнароднай тэхнічнай дапамогі, — сказала Алена Сялевіч. — Мы ўкладваем гэтыя сродкі ў аб'екты сацыяльнай, гарадской інфраструктуры, адукацыю, развіццё турызму — кірункаў работы шмат».
У сваёй дзейнасці па ўстойлівым развіцці горада мясцовыя ўлады прытрымліваюцца трох асноўных правілаў: выкарыстоўваць інавацыі ў развіцці і ўжо сёння рабіць тое, пра што іншыя будуць думаць заўтра; развіваць супрацоўніцтва з усімі зацікаўленымі бакамі і ажыццяўляць сістэмны падыход да размеркавання рэсурсаў для каардынацыі і эфектыўнасці дзеянняў. Тут створаны пашпарт тэрытарыяльна-арыентаванага развіцця. Распрацаваны стратэгія развіцця аднаўляльных крыніц энергіі да 2030 года, план «зялёнага» горадабудаўніцтва, экатурыстычная і маркетынгавая стратэгія для заказніка «Свіцязянскі». Гэтыя дакументы — «дарожная карта» для мясцовай улады, якая дазваляе падтрымліваць сувязь з насельніцтвам, каардынаваць работу сваіх падраздзяленняў, наладжваць партнёрскія сувязі. Па словах Алены Сялевіч, добра наладжана ўзаемадзеянне з Навагрудскай раённай інспекцыяй прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя.
Правядзенне XV Рэспубліканскага экалагічнага форуму ў Навагрудку — гэта не толькі нагода сустрэцца з калегамі і абмеркаваць рабочыя пытанні, гэта і свята для жыхароў, якія любяць свой горад.
Аксана ЯНОЎСКАЯ
Фота аўтара
Сітуацыя будзе толькі пагаршацца.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».