Грэе агонь у хаце

Валерый Максімовіч — часты госць на творчых вечарынах, у бібліятэках, школах. Ёсць у паэта, літаратуразнаўцы і культуролага кола чытачоў і прыхільнікаў. А сёлета ў аўтара выйшлі два паэтычныя зборнікі — «Любви дарованной мгновенья», «Пакуль шыпшына квеценню гарыць» і навуковая манаграфія «Нацыянальная мастацкая традыцыя ў кантэксце гуманітарнай бяспекі Беларусі».

Акрамя таго, Валерый Максімовіч — аўтар ідэі, укладальнік і рэдактар знакавага выдання «Зямлі, навекі блаславёнай» (2018), прымеркаванага да Года малой радзімы і да 90-годдзя з дня ўтварэння Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, куды ўвайшлі вершы супрацоўнікаў установы: і знаных паэтаў, і аматараў мастацкага слова. У прадмове да кнігі Старшыня Прэзідыума НАН Беларусі Уладзімір Гусакоў адзначыў: «...Людзі розных прафесій, рознай навуковай кваліфікацыі, часам далёкай ад сферы гуманітарыстыкі, а так тонка і глыбока разумеюць і ўспрымаюць паэтычнае слова, так шчыра і пранікнёна могуць перадаваць пачуццё замілаванасці да сваёй малой радзімы, да сваіх каранёў, разважаць над няпростымі, па-філасофску глыбокімі пытаннямі быцця». Гэтыя словы перадаюць і змест кнігі, і яе ідэю, стаўленне да гісторыі, нацыянальнай спадчыны.

У кнізе прадстаўлены вершы і самога ўкладальніка. А сімвалам новага паэтычнага выдання — «Пакуль шыпшына квеценню гарыць» — стала ўлюбёная кветка паэта — шыпшына, вобраз якой навеяны і захапленнем паэзіяй Уладзіміра Дубоўкі, і замілаванасцю да бацькоўскай сядзібы на малой радзіме аўтара ў вёсцы Траянец Лагойскага раёна, дзе ён пасадзіў гэтыя кветкі. «Цяжка пераказаць радасць, калі вясной бачу жывыя пунсовыя яркія пялёсткі — падзяліўся паэт у адным з інтэрв’ю. — Гэта мая паэтычная міні-Беларусь».

Першае, на што звяртаеш увагу пры знаёмстве са зборнікам, — лучнасць вершаў думкай, ідэяй пра арганічнае адзінства чалавека і радзімы, зямлі, роднага краю. У кожным радку — глыбокія перажыванні, шчымлівыя, часам сентыментальныя. У многіх творах лірычны герой і асоба аўтара — адно. Таму ўсё, засведчанае на старонках, трэба ўспрымаць як нешта цэлае, як ліра-эпічнае палатно.

Кніга складаецца з 7 раздзелаў, кожны з якіх вылучаецца пэўнай тэматычнай скіраванасцю: тэма радзімы, маці, дзяцінства, вайны, паэзіі, кахання, а таксама звязаная з маральна-этычнай праблематыкай. Жанравы рэпертуар кнігі склалі лірычныя балады («Балада пра лісток», «Балада сэрца»), элегія-рэквіем («Рэквіем па няспраўджаным дзяцінстве», «Матчына малітва»), верш-зварот («Уладзіміру Караткевічу»), філасофская медытацыя («Праўда зерня», «Лодка», «Чырвоныя коні»), элегія («На самоце»), спробы трыялета, лірыкафіласофскія рэфлексіі.

Тут на першы план выступае грамадзянскасць паэзіі, якая цесна знітавана з любоўю да роднай зямлі, да малой радзімы. Малая радзіма для паэта напоўнена канкрэтным зямным зместам: тут спадчынныя карані, тут па-асабліваму, з трымценнем і замілаваннем успрымаеш усё, што акаляе. Паводле мастацкай канцэпцыі паэта, Бацькаўшчына-Радзіма — аснова фарміравання патрыятычнага пачуцця, жыватворная крыніца, якая напаўняе душу пачуццём любасці, замілаванасці і пяшчоты, дапамагае адчуць сябе паўнапраўным грамадзянінам і годным сынам краіны. Вобразы роднай зямлi ва ўспрыманнi мастака слова набываюць паўнаважкую паэтычную каштоўнасць. Паэт iмкнецца мастацкімі сродкамі перадаць і радасць, і боль зямнога існавання. Свет паэзii Валерыя Максімовіча поўнiцца думкамi пра родную зямлю, пра лёс чалавека ў віхурах часу.

Пісаць пра самае істотнае, набалелае — вось да чаго імкнецца паэт і ў многіх творах дасягае высокага напалу пачуцця, магутнага выбуху эмоцыі. Творы прасякнуты любоўю і павагай да чалавека духоўна багатага, у якога развіта пачуццё крэўнасці, роднасці з усім жывым і які з асаблівай тактоўнасцю і пашанай ставіцца да іншых. Лірычны герой паэта — чалавек актыўнай жыццёвай і грамадзянскай пазіцыі, гатовы бескампрамісна адстойваць ідэалы чалавечнасці, сумленнасці. У вершыпрысвячэнні Уладзіміру Караткевічу на высокай ноце гучыць разуменне ролі паэта ў свеце:

Паэты — не людзі, а богі яны,

Бо могуць абняць цэлы свет і эпоху,

Хоць лёс іх адзін: дзень пры дні, дзень пры дні

Ісці ім да скону свайго на Галгофу.

Асаблівае месца ў зборніку займае тэма маці. Яе вобраз, які з’яўляецца ўвасабленнем дабра і справядлівасці, пяшчоты і сардэчнасці, спагады, жалю, самаахвярнасці, — у многіх творах паэта. Асабліва кранаюць вершы «Размова з маці», «Спавядальнае», «Крык жураўкі». Для паэта маці — найдаражэйшы на свеце чалавек. Ніхто не можа так горка і няўцешна тужыць, як маці. Ніхто не ўмее так любіць, як яна, не ўмее так пяшчотна дарыць сваю ласку і дабрыню. І ўдзячны сын выказвае ёй сваю павагу і любоў, адчувае невыказнае шчасце ад размовы з родным чалавекам:

А матуля ў хаце запаліць святло —

Вечаровую скруху ўсцешна развее,

I ад шчырай размовы за белым сталом

На душы і на сэрцы маім пасвятлее.

У вершы «Матчына малітва», прысвечаным бабулі Антаніне Антонаўне Дубаневіч і дзядзьку Дзмітрыю Антонавічу Волаху, які загінуў пад Масквой у 1941 годзе, — таксама вобраз маці, якая выправіла свайго сына на вайну — і не дачакалася... Незагойны, пякучы мацярынскі боль, адчуванне непапраўнага гора з прычыны страты яскрава дапамагае адчуць метафара, што двойчы паўтараецца ў вершы:

Ды толькі наўзрыд ад пякучага болю

У полі палынным галосяць вятры.

Малюнкі, якія паўстаюць у гэтым творы, уражваюць праўдзівасцю і псіхалагічнай узважанасцю вобразаўдэталяў:

Ах, клятая, тройчы праклятая куля

Прабіла гарачае сэрца яму…

Нястомна шаптала начамі матуля

Малітву забітаму сыну свайму.

Любоў да маці, да сваіх блізкіх і родных, родныя мясціны для паэта — адно цэлае. Сюды арганічна далучаны і людзі, якія калісьці жылі, працавалі на гэтай зямлі, гадавалі дзяцей і па ланцужку, з пакалення ў пакаленне перадавалі свой досвед, гены беларушчыны і дзякуючы якім аднойчы прыйшоў у гэты свет і аўтар...

Вершы Валерыя Максімовіча добра кладуцца на музыку — на яго словы напісана шмат песень. Асабліва папулярнымі сталі «Спявай, душа мая» і «Матчына малітва» ў выкананні ансамбля «Песняры». Вершы паэта ўключаны ў рэпертуар паэтычнага тэатра «Рытмы сэрца», які актыўна ўдзельнічае ў рэспубліканскіх паэтычных конкурсах і фестывалях. Іх часта можна пачуць на 1 канале Беларускага радыё ў праграмах «Благавесце ад паэзіі» і «Культура», а пачытаць — на старонках перыядычных выданняў і ў калектыўных зборніках «Пад Купалавай зоркай» (укл. В. А. Несцяровіча, 2015), «Бачу Беларусь такой» (фотаальбом з вершамі сучасных беларускіх паэтаў; укл. А. Стэльмах, 2018). Валерый Максімовіч — адзін з пераможцаў Рэспубліканскага літаратурнага конкурсу «Радзіма мая дарагая», прысвечанаму 100-годдзю з дня нараджэння пісьменніка і літаратуразнаўцы Алеся Бачылы. Выступае і як укладальнік паэтычнага зборніка «Святым вытокам пакланюся», прысвечанага Году малой радзімы, які рыхтуецца да выдння ў «Беларускай Энцыклапедыі імя Петруся Броўкі».

Вольга ШАРАЯ