Вы тут

Штрыхі да партрэта Авальнай залы. Якім будзе новы парламент?


Найважнейшая палітычная падзея гэтай восені — безумоўна, выбарчая парламенцкая кампанія. У сродках масавай інфармацыі абмяркоўваюць асобы кандыдатаў, парадак правядзення выбараў і будучыя задачы новага складу. Галоўная парламенцкая газета краіны таксама актыўна асвятляе гэтую падзею. Карэспандэнт «Звязды» прааналізавала склады дэпутацкіх корпусаў шасці скліканняў і даведалася, хто быў самым маладым дэпутатам, колькі цёзак па прозвішчы працуе сёння ў парламенце і ці гендарна ён ураўнаважаны.


Крыху гісторыі

У 1991 годзе пачаўся новы, постсавецкі этап развіцця парламентарызму — ужо ў незалежнай Беларусі. Згодна з першай рэдакцыяй Канстытуцыі (1994 года), найвышэйшым прадстаўнічым пастаянна дзеючым і адзіным заканадаўчым органам дзяржаўнай улады ў рэспубліцы з'яўляўся Вярхоўны Савет. Ён абіраўся на пяць гадоў і меў у складзе 260 дэпутатаў.

У выніку ўнясення змяненняў і дапаўненняў у Асноўны закон краіны на рэферэндуме 24 лістапада 1996 года парламент набыў сучасную назву (Нацыянальны сход) і двухпалатную структуру (у ніжнюю палату абіраюцца 110 чалавек).

Выбары ў Палату прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу праходзілі пяць разоў — у 2000, 2004, 2008, 2012 і 2016 гадах. Чаму скліканняў было шэсць, а выбараў толькі пяць — задасць пытанне ўважлівы чытач. Справа ў тым, што першы склад палаты не абіраўся грамадзянамі, а быў сфарміраваны з дэпутатаў распушчанага Вярхоўнага Савета ХІІІ склікання.

Пра гендарную раўнавагу

Звестак пра склад дэпутатаў першага склікання 1996 года не вельмі шмат. З дапамогай прэс-службы Палаты прадстаўнікоў удалося здабыць толькі спіс парламентарыяў. Таму адзіная катэгорыя, якую мы можам прааналізаваць у гэтым корпусе, — гэта гендарны склад.

Думаю, што ў тыя часы модны сёння тэрмін быў зразумелы далёка не ўсім. Ну а калі так, дык і прытрымліваліся яго не надта — усяго пяць жанчын працавалі дэпутатамі ў ніжняй палаце Нацыянальнага сходу першага склікання.

Амаль у тры разы павялічылася колькасць жаночых асоб у другім скліканні — 14 чалавек. Засталіся ў парламенце з мінулага складу дэпутатаў-жанчын дзве Марыі — Вінакурава і Худая. У другім скліканні працавала і філолаг, намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення Сакратарыята Парламенцкага сходу Саюза Беларусі і Расіі Наталля Машэрава, дачка любімага беларусамі першага сакратара ЦК Кампартыі БССР Пятра Машэрава.

З 2004 года колькасць жанчын з дэпутацкімі партфелямі ў Беларусі расце. Так, у 2004 годзе ў Авальнай зале пачалі працаваць 32 жанчыны, у 2008 — 35. Прычым у чацвёртым скліканні больш за ўсё асоб прыгожага полу было ад горада Мінска — восем чалавек, а ад Віцебшчыны ў Палату прадстаўнікоў прайшла толькі адна жанчына.

Крыху скарачаецца (да 30 чалавек) жаночае прадстаўніцтва ў 2012 годзе. Прытым толькі дзве Пастаянныя камісіі ўзначальвалі жанчыны: Людміла Міхалькова (па заканадаўстве) і Людміла Дабрыніна (па бюджэце і фінансах).

Затое бягучы склад дэпутатаў можа ганарыцца рэкорднай колькасцю жанчын за гісторыю сучаснага беларускага парламентарызму — 38. Шэсць з іх узначальваюць Пастаянныя камісіі. Гэта Наталля Гуйвік (камісія па заканадаўстве), Людміла Дабрыніна (камісія па бюджэце і фінансах), Таццяна Кананчук (камісія па пытаннях экалогіі, прыродакарыстання і чарнобыльскай катастрофы), Валянціна Ражанец (камісія па правах чалавека, нацыянальных адносінах і сродках масавай інфармацыі), Тамара Красоўская (камісія па працы і сацыяльных пытаннях), Людміла Макарына-Кібак (камісія па ахове здароўя, фізічнай культуры, сямейнай і маладзёжнай палітыцы). Больш за ўсё, сем жанчын, у складзе Пастаяннай камісіі па адукацыі, культуры і навуцы пад кіраўніцтвам Ігара Марзалюка. А вось у Пастаяннай камісіі па нацыянальнай бяспецы іх няма зусім.

Ці будзе маладзейшы за Янчэўскага?

Праглядзеўшы спісы ахвотных падацца ў дэпутаты, я падумала, што адказ адназначна станоўчы. Столькі маладых і актыўных збіралі сёлета подпісы выбаршчыкаў! Але ці былі ў сучасным парламенце дэпутаты, якія толькі размянялі 21, і пры чым тут Усевалад Янчэўскі?

Рэч у тым, што ён быў самы малады дэпутат не толькі ў другім скліканні, але і ўвогуле пакуль у гісторыі незалежнай Беларусі. У 2000 годзе сённяшняму дырэктару Адміністрацыі Парка высокіх тэхналогій было 24 гады, і ён працаваў першым сакратаром ЦК Беларускага патрыятычнага саюза моладзі. Самы дарослы дэпутат у тым годзе быў старшыня Палаты прадстаўнікоў, эканаміст Анатоль Малафееў, які меў 67 гадоў.

Вызначым і далей самых маладых і дарослых прадстаўнікоў дэпутацкага корпуса на год выбрання.

Можа, справа не толькі ў адным корані слоў, а яшчэ і ў падабенстве значэння, але тэндэнцыя, што найстарэйшы дэпутат становіцца старшынёй Палаты прадстаўнікоў, пашырылася і на трэцяе скліканне. Ім у 2004-м стаў 64-гадовы Вадзім Папоў. Дарэчы, у корпусе была і яго аднагодка Марыя Худая, якая абраная на трэці тэрмін.

Узрост самага маладога дэпутата ў 2004 годзе — 29 гадоў. Па Салігорскай сельскай выбарчай акрузе № 91 у парламент прайшла начальнік аддзела па справах моладзі Мінскага аблвыканкама Іна Пчэльнік.

У 2008-м па ўзросце ўсіх абышоў 63-гадовы галоўны вучоны сакратар НАН Беларусі Мікалай Казак з Мінска. На 33 гады маладзейшая за яго была самы юны дэпутат, першы сакратар Слуцкага гарадскога камітэта «Беларускага рэспубліканскага саюза моладзі» Інеса Кляшчук.

У пятым скліканні 2012 года як самы ўзроставы дэпутат вылучыўся памочнік Прэзідэнта — інспектар па Мінскай вобласці Мікалай Іванчанка 1947 года нараджэння. Тады ж свае сілы на дэпутацкай пасадзе паспрабаваў 27-гадовы Ілья Мурашка, начальнік аднаго з цэхаў ААТ «Торфабрыкетны завод «Усяж», што ў Смалявіцкім раёне.

У бягучым складзе самы вопытны дэпутат — спікер Палаты прадстаўнікоў Уладзімір Андрэйчанка. Яму на момант выбрання было 67 гадоў. Самыя маладыя дэпутаты — 34-гадовы алімпійскі чэмпіён на каноэ-двойцы Аляксандр Багдановіч і дырэктар Гомельскага абласнога музея ваеннай славы Павел Ждановіч. Па маіх падліках, сярэдні ўзрост дзеючага дэпутацкага корпуса салідны — 50 гадоў.

Партыі ў парламенце

Другое скліканне дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу адзначылася самым багатым прадстаўніцтвам партыйнай супольнасці. Шэсць партый тады мелі сваіх членаў у парламенце. Але ўсё роўна большасць дэпутатаў (94 чалавекі) вызначылі сябе беспартыйнымі. Шэсць чалавек мелі білет Камуністычнай партыі Беларусі, чатыры — Аграрнай партыі. Беларуская сацыяльна-спартыўная партыя, Ліберальна-дэмакратычная партыя (ЛДП), Рэспубліканская партыя працы і справядлівасці (РППС) і Партыя народнай згоды мелі ў сваім складзе на той час па адным дэпутаце ў ніжняй палаце парламента.

У трэцім скліканні, як і ў папярэднім, асноўная частка дэпутатаў не была партыйнай. Тры парламентарыі значыліся ў ліку Аграрнай партыі, нязначна (да дзевяці чалавек) павялічылася колькасць камуністаў. У дэпутаты ад Ліберальна-дэмакратычнай партыі Беларусі быў абраны толькі яе старшыня — Сяргей Гайдукевіч.

У 2008 годзе склад вылучыўся рэкорднай неактыўнасцю партый: камуністы ўзялі шэсць партфеляў і адзін застаўся за Беларускай аграрнай партыяй. Прадстаўляў яе Міхаіл Русы.

У пятае скліканне зноў вылучылася большасць беспартыйных дэпутатаў. Камуністычная партыя забрала тры месцы, Аграрная партыя і Рэспубліканская партыя працы і справядлівасці — па адным.

2016 год выбрання дэпутатаў выдаўся, наадварот, багаты на партыі. Прадстаўнікі пяці з іх (РППС, КПБ, ЛДП, БПП, АГП) прайшлі ў парламент. Упершыню заявілі пра сябе трыма дэпутатамі Беларуская патрыятычная партыя (БПП) і адным членам Аб'яднаная грамадзянская партыя (АГП), якая пазіцыянуе сябе як апазіцыйная да ўлады.

Ад спартсменаў да намеснікаў міністраў

У дэпутацкі корпус другога склікання ўвайшлі спецыялісты рознага профілю — нядзіўна, бо гэта заўсёды з'яўляецца адным з патрабаванняў да складу парламенту.

Большасць з абраных раней займала высокія пасады — дырэктараў, кіраўнікоў дзяржаўных, прыватных кампаній, устаноў адукацыі, медыцыны. Мабыць, лёс заканадаўчай ініцыятывы беларусы давяраюць толькі вопытным людзям, якія ўжо нечага дасягнулі ў жыцці?

Ішлі ў дэпутаты і са значных дзяржаўных пасад — міністр сельскай гаспадаркі і харчавання Вадзім Папоў, намеснік міністра ўнутраных спраў Леанід Глухоўскі, намеснік міністра архітэктуры і будаўніцтва Таццяна Голубева, намеснік Генеральнага пракурора Пётр Іваненка.

Разнастайнае па родзе заняткаў было і трэцяе скліканне дэпутатаў. Вядома, актыўна там прадстаўлены і настаўнікі, і ўрачы, але яшчэ больш юрыстаў і былых дэпутатаў. Сярод значных асоб — начальнік Галоўнага штаба — першы намеснік камандуючага ВПС і войск СПА Узброеных сіл Беларусі Анатоль Ваньковіч, старшыня Назіральнага савета ААТ «Белаграпрамбанк» Раман Унучка. Цікавую пасаду — афіцыйны прадстаўнік Камітэта дзяржаўнай бяспекі Рэспублікі Беларусь у Службе бяспекі Украіны — займаў да дэпутацтва Уладзімір Кужанаў. З пасады кіраўніка аддзялення пасольства Беларусі ў Расіі ў горадзе Санкт-Пецярбургу прыйшоў у парламент Міхаіл Русы. Адзначыліся работай у тым дэпутацкім корпусе два былыя памочнікі Прэзідэнта — інспектар па Гродзенскай вобласці Вінцэнт Козяк і яго калега, інспектар па Магілёўскай вобласці Юрый Кулакоўскі. Заняў парламенцкую пасаду і старшыня Федэрацыі прафсаюзаў Леанід Козік. Дарэчы, у той час ужо другі тэрмін у Палаце прадстаўнікоў працаваў сённяшні кіраўнік Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі Міхаіл Орда. У 2004 годзе ўпершыню атрымаў дэпутацкі мандат удзельнік сёлетняй парламенцкай кампаніі Генадзь Давыдзька. Ён у той час быў генеральны дырэктар Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы.

У 2008 годзе ў дэпутаты абраны сённяшні старшыня Палаты прадстаўнікоў, былы старшыня Віцебскага аблвыканкама Уладзімір Андрэйчанка і яго намеснік Пётр Южык. Ад Аршанскай гарадской выбарчай акругі ў Палаце прадстаўнікоў працаваў начальнік Беларускай чыгункі Уладзімір Жарэла. Аляксандр Папкоў, былы намеснік кіраўніка Адміністрацыі Прэзідэнта, таксама ў ліку дэпутатаў чацвёртага склікання. Прайшлі выбарчую гонку ў той год адразу 10 старшынь райвыканкамаў — ад Чашнікаў да Шклова.

2012 год стаў стартам дэпутацкай кар'еры для кідальніка молата, прызёра Алімпійскіх гульняў Вадзіма Дзевятоўскага. Тады ж з пасады першага намесніка Магілёўскага абласнога выканкама ў парламентарыі пайшоў сённяшні старшыня Гродзенскага аблвыканкама Уладзімір Краўцоў. Пры гэтым склад дэпутатаў значна абнавіўся — на новы тэрмін былі выбраныя толькі 19 дэпутатаў мінулага склікання.

Цяперашні дэпутацкі корпус прадстаўлены старшынямі райвыканкамаў, дырэктарамі школ, музеяў (Вольга Папко ўзначальвала замкавы комплекс «Мір», а Павел Ждановіч — Гомельскі абласны музей вайсковай славы). Ёсць сярод дэпутатаў і дыпламат з рангам Надзвычайнага і Паўнамоцнага Пасла Валерый Варанецкі. Акрамя кіраўніка дыппрадстаўніцтва ў Аўстрыі, ён быў пастаянным прадстаўніком Беларусі пры міжнародных арганізацыях у Вене і ў АБСЕ. Нельга не адзначыць сярод дэпутатаў і заслужаную артыстку Беларусі, спявачку Ірыну Дарафееву.

Працуюць у дзеючым парламенце і цёзкі па прозвішчы. Ажно пяць пар! Так, прозвішча Кананчук маюць старшыня Пастаяннай камісіі па пытаннях экалогіі, прыродакарыстання і чарнобыльскай катастрофы Таццяна Пятроўна і член Пастаяннай камісіі па аграрнай палітыцы Ігар Паўлавіч. Прозвішча Курсевіч — у намесніка старшыні Пастаяннай камісіі па ахове здароўя, фізічнай культуры, сямейнай і маладзёжнай палітыцы Валянціны Вацлаваўны і ў намесніка старшыні Пастаяннай камісіі па прамысловасці, паліўна-энергетычным комплексе, транспарце і сувязі Валерыя Віктаравіча. Аляксандр Маркевіч, намеснік старшыні Пастаяннай камісіі па заканадаўстве, мае аднолькавае прозвішча з членам гэтай камісіі Іванам Станіслававічам. Старавойтаў Аляксандр Генадзевіч, намеснік старшыні Пастаяннай камісіі па ахове здароўя, фізічнай культуры, сямейнай і маладзёжнай палітыцы, падзяляе прозвішча з Ганнай Валянцінаўнай, членам Пастаяннай камісіі па міжнародных справах, а Святлана Чэкан, намеснік старшыні Пастаяннай камісіі па аграрнай палітыцы, з Васілём Іванавічам, членам Пастаяннай камісіі па нацбяспецы.

Марыя ДАДАЛКА

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».