Пачатак 2020-га сімвалічна ўвайшоў у найноўшую гісторыю Іспаніі — краіне нарэшце ўдалося пераадолець палітычны крызіс, які доўжыўся з вясны мінулага года. Тады прайшлі парламенцкія выбары, на якіх ніводная партыя не атрымала больш за палову дэпутацкіх мандатаў. Палітычныя сілы так і не здолелі сфарміраваць дзейны кааліцыйны Савет міністраў. У выніку ўрад на чале з генеральным сакратаром Іспанскай сацыялістычнай рабочай партыі (ІСРП) Педра Санчэсам знаходзіўся ў няпэўным статусе выконваючага абавязкі. Летась у лістападзе ў Іспаніі прайшлі датэрміновыя парламенцкія выбары (другія за год!), па выніках якіх ІСРП зноў апынулася наперадзе, аднак зноў без неабходнай большасці. Трэба было дамаўляцца з іншымі палітычнымі плынямі аб саюзе, што нарэшце ўдалося зрабіць. Днямі Кангрэс дэпутатаў (ніжняя палата парламента) з другой спробы зацвердзіў кандыдатуру генсека сацыялістаў, паведаміла Еl Раіs. Такім чынам Педра Санчэс афіцыйна ўзначаліў першы кааліцыйны ўрад у пасляваеннай гісторыі. Ці ўдасца Мадрыду надзейна пераадолець зацяглы палітычны крызіс і чаго чакаць надалей?
Іспанія ўжо не першы раз апынулася ў палітычным тупіку. У канцы 2015 года ў краіне прайшлі ўсеагульныя выбары, па выніках якіх перамогу атрымала кансерватыўная Народная партыя (НП), не атрымаўшы абсалютнай большасці ў Кангрэсе дэпутатаў. З-за таго, што кандыдат ні ад адной палітычнай сілы так і не здолеў ва ўстаноўлены тэрмін дамагчыся падтрымкі парламента, было вырашана правесці яшчэ адны выбары. Па выніках галасавання, якое адбылося летам 2016-га, перамога зноў дасталася кансерватарам.
Разблакаваць тупіковую сітуацыю ў краіне ўдалося дзякуючы рашэнню федэральнага камітэта ІСРП не галасаваць супраць кандыдата ад НП Марыяна Рахоя, а ўстрымацца па яго кандыдатуры ў парламенце. Аднак не ўсе ў Сацпартыі, якая з'яўляецца традыцыйным канкурэнтам НП, былі згодныя ісці на падобную саступку, што справакавала найбуйнейшы ўнутрыпартыйны крызіс у шэрагах сацыялістаў і адстаўку Санчэса з пасады генеральнага сакратара. Праўда, праз некаторы час ён быў зноў абраны лідарам гэтай партыі. Заняць пасаду прэм'ера кіраўніку ІСРП удалося толькі летам 2018-га пасля таго, як іспанскі суд вынес вердыкт па карупцыйнай справе, у якую былі ўцягнутыя прыхільнікі НП. Сацыялісты выкарыстоўвалі гэта ў якасці падставы для рэгістрацыі ў ніжняй палаце парламента пастановы аб недаверы ўраду. У выніку Кангрэс дэпутатаў адмовіў у даверы Рахою, а прэм'ерам аўтаматычна стаў Санчэс.
Літаральна ў першыя дні гэтага года падзеі ў палітычным жыцці Іспаніі развіваліся імкліва. 5 студзеня адбыўся першы раўнд галасавання, у рамках якога прэтэндэнту на пасаду прэм'ера трэба было атрымаць падтрымку абсалютнай большасці дэпутатаў — мінімум 176 з 350. Тады Санчэсу зрабіць гэтага не ўдалося, яго падтрымалі ўсяго 166 парламентарыяў. Падчас беспрэцэдэнтных па жарсцях парламенцкіх дэбатаў, якія папярэднічалі другому (вырашальнаму) туру галасавання, лідар Народнай партыі Пабла Касада раскрытыкаваў Санчэса за тое, што прэм'ерскае крэсла ён атрымае дзякуючы пазіцыі басконскіх і каталонскіх незалежнікаў. «У нашай краіне было два ворагі — тэрарысты і путчысты. Нельга трымаць іспанцаў у закладніках, каб гарантаваць галасы для зацвярджэння», — сказаў Касада, абвінаваціўшы Санчэса ў хлусні. Лідар НП таксама раскрытыкаваў генеральнага сакратара Сацпартыі за тое, што ён заклікаў «пакінуць ззаду судовыя працэсы» ў дачыненні да каталонскіх палітыкаў. На думку Касады, гэта азначае адмову ад прынцыпу падзелу ўладаў. Палітыка Санчэса, заявіў лідар НП, прывядзе да расколу краіны. Прадстаўнік цэнтрысцкай партыі «Грамадзяне» Інэс Арымадас абрынулася з крытыкай на Санчэса за тое, што ён не стаў спрабаваць дамаўляцца з правым блокам, каб атрымаць прэм'ерства, а палічыў за лепшае заключаць дамовы з «Падэмас» і прыхільнікамі незалежнасці Каталоніі.
Санчэс у сваю чаргу адстойваў пазіцыю ІСРП пра пачатак перагавораў па каталонскай праблеме, паколькі «неабходна пераадольваць тэрытарыяльныя канфлікты, заўсёды ў рамках канстытуцыі», і заклікаў пазбаўляцца ад «таксічнага клімату» ў іспанскай палітыцы. Лідар Unіdаs Роdеmоs Пабла Іглесіяс, якому дастанецца пасада віцэ-прэм'ера, паабяцаў, што кааліцыйны ўрад будзе абараняць «права каталонцаў, баскаў і канарцаў выступаць пад тымі знакамі, пад якімі яны хочуць». Санчэс падчас свайго выступлення таксама даў зразумець, што будзе дамагацца рэфармавання канстытуцыі ў частцы працэдуры зацвярджэння кіраўніка ўрада пасля выбараў. «За апошнія чатыры гады ўрад з поўнымі паўнамоцтвамі ў нас быў паўтара года. Непрымальна, каб падобнае здаралася ў будучым. Трэба шукаць механізмы, каб такое не паўтаралася», — заявіў ён.
Падчас другога тура, дзе дастаткова было заручыцца падтрымкай простай большасці, генеральны сакратар ІСРП усё ж атрымаў перамогу, праўда, з перавагай усяго ў два галасы — за яго прагаласавалі 167 чалавек, 165 — супраць, яшчэ 18 устрымаліся. Голас кожнага парламентарыя або яго няўдзел у галасаванні зачытваўся па чарзе. Працэдура трансліравалася ў прамым эфіры.
Сацыялісты перамаглі і ў красавіку, і ў лістападзе, але ў другім галасаванні яны страцілі тры мандаты, атрымаўшы 120 месцаў у парламенце. У «Падэмаса» 35 крэслаў у Кангрэсе, таму ў кааліцыі няма большасці. Выступаючы перад дэпутатамі, Санчэс сказаў, што кааліцыя з'яўляецца адзіным разумным варыянтам для Іспаніі. За апошнія некалькі гадоў выбары ў краіне праходзілі пяць разоў. «Альбо прагрэсіўная кааліцыя, альбо тупік», — заўважыў ён. Саюз паміж сацыялістамі і «Падэмас» робіць Іспанію адной з нямногіх краін Еўропы з левым урадам, адзначыла Thе Nеw Yоrk Tіmеs.
Раней прадстаўнік сацыялістаў Адрыяна Ластра абвінаваціла парламентарыяў правага лагера ў агрэсіўных паводзінах. Паводле яе слоў, дэпутат Томас Гітартэ з невялікай партыі «Тэруэль экзістэ» знаходзіўся пад такім моцным ціскам, што яму нават давялося хавацца. Ластра расказала, што парламентарый атрымаў восем тысяч электронных допісаў, якія заклікалі яго галасаваць супраць.
Усе перашкоды былі паспяхова пераадолены і 47-гадовы Педра Санчэс Перэс-Кастэхон стаў прэм'ерам. Цырымонія прынясення прысягі прайшла ў палацы Сарсуэла — афіцыйнай рэзідэнцыі караля Іспаніі. У прысутнасці Філіпа VІ атэіст Педра Санчэс пакляўся на канстытуцыі (а не на Бібліі і распяцці) «добрасумленна і сумленна выконваць абавязкі старшыні ўрада, аддана служыць каралю, захоўваць і забяспечваць захаванне канстытуцыі як асноўнага закона дзяржавы, а таксама захоўваць тайну абмеркаванняў Савета міністраў». Затым, звяртаючыся да караля, Санчэс пажартаваў: «Восем месяцаў дзеля дзесяці секундаў». Новаму іспанскаму прэм'еру сапраўды прыйшлося чакаць восем месяцаў з красавіцкіх выбараў мінулага года, каб зноў афіцыйна заняць крэсла кіраўніка ўрада.
Прызначэнне Санчэса, супраць кандыдатуры якога выступалі правацэнтрысцкі блок — Народная партыя (НП), партыі «Грамадзяне» і Vох («Голас»), — стала магчымым не толькі ў выніку саюза з «Падэмас», але і дзякуючы падтрымцы прыхільнікаў незалежнасці Каталоніі і Краіны баскаў, у прыватнасці, партыі Левых рэспубліканцаў Каталоніі (ЛРК). Яны прагаласавалі «за» ці ўстрымаліся пры галасаванні, што і дазволіла лідару ІСРП атрымаць большасць у парламенце. Прафесар паліталогіі Мадрыдскага ўніверсітэта Франсіска Варэла Марэна расказаў Dеutsсhе Wеllе, што ў кааліцыі сацыялістаў з левымі папулістамі, на яго думку, «шмат незразумелага». Калі ІСРП заўсёды была прыхільная каштоўнасцям заходняй дэмакратыі, то «Падэмас» іх не прызнае, як не прызнае ні палітычны лад Іспаніі, ні законы рыначнай эканомікі. Сярод найбліжэйшых планаў гэтай партыі — рэзкае павелічэнне расходнай часткі дзяржбюджэту, узмацненне жорсткасці ўмоў вядзення бізнесу і павышэнне падаткаў. Ну а ў перспектыве — нацыяналізацыя банкаў і прадпрыемстваў. Прафесар Варэла Марэна таксама папярэджвае, што ультралевыя могуць ускладніць адносіны Іспаніі з Еўрасаюзам. Бо «Падэмас» заклікае ігнараваць правілы ЕС, у прыватнасці, захаванне бюджэтнай дысцыпліны, патрабуе адкрыць межы для мігрантаў з Афрыкі і не выплачваць даўгі Іспаніі, якія складаюць больш чым два трыльёны еўра. Гаворка ідзе ў асноўным аб запазычанасці краінам Еўрасаюза.
Лідары ІСРП і «Падэмас» называюць свой альянс «прагрэсіўным», здольным на «стабільнае праўленне». Прадстаўнік блізкага да Сацпартыі прафсаюзнага аб'яднання Усеагульны саюз працоўных Давід Рэес выказаў у гутарцы з DW упэўненасць, што «новы ўрад гарантуе годнае жыццё, у першую чаргу, малазабяспечаным слаям насельніцтва». Між тым, па словах супрацоўніка Мадрыдскага цэнтра сацыялагічных даследаванняў Серхіа Паласа, «далёка не ўсё ў Іспаніі падзяляюць падобны аптымізм». У гутарцы з DW ён адзначыў, што шэсць з дзесяці іспанцаў, у тым ліку дзеячы-сацыялісты, не давяраюць тандэму ІСРП — «Падэмас». Гэта вынікае са снежаньскага апытання грамадскай думкі. Не праяўляюць аптымізму, па словах сацыёлага, і дзелавыя колы. Памяншаецца аб'ём капіталаўкладанняў, пачынаецца вываз капіталу з краіны, закрываюцца вытворчасці і, як следства, упершыню пасля крызісу 2008—2012 гадоў намячаецца рост беспрацоўя. Гэтыя тэндэнцыі сталі выяўляцца яшчэ ў лістападзе, калі было абвешчана аб магчымай кааліцыі сацыялістаў з «Падэмас». З гэтых прычын будучы ўрад уяўляецца недаўгавечным як палітолагу Варэла Марэна, так і сацыёлагу Серхіа Паласу. Што ж датычыцца правацэнтрысцкага блока ў парламенце, то ён мае намер аказваць новаму кабінету, які называе «тварэннем Франкенштэйна», «жорсткую апазіцыю».
Упершыню ў сучаснай гісторыі Іспаніі пачаў дзейнічаць кааліцыйны ўрад. Дэкан факультэта эканамічных і сацыяльных навук Расійскай акадэміі народнай гаспадаркі і дзяржаўнай службы пры прэзідэнце РФ Аляксандр Чычын растлумачыў RT, як на курс кааліцыйнага ўрада, сфарміраванага сацыялістам Педра Санчэсам, пачне ўплываць партыя «Падэмас». «Гэта будзе той жа самы курс, які Санчэс праводзіў, калі быў старшынёй урада на працягу больш чым года, толькі з невялікай карэкціроўкай, зараз ужо з боку больш левых, чым яго палітычная партыя, сіл, — адзначыў эксперт. — Будзе больш дэмакратычны кірунак у палітыцы. Чым важная гэтая партыя? Тым, што яны могуць стаць мадэратарамі, пасрэднікамі ў нейкім урэгуляванні каталонскага пытання. Каталонія можа разлічваць менавіта на партыю «Падэмас». Дзякуючы таму што левыя рэспубліканцы ў Каталоніі ўстрымаліся ў пытанні галасавання, цяпер зразумела, што Санчэс «пазычыў» у сепаратыстаў неабходныя галасы, каб з другой спробы прайсці і стаць старшынёй урада ў абмен на тое, што ён садзіцца за стол перагавораў і пачынае вырашаць пытанне», — канстатаваў Аляксандр Чычын. Як вядома, у кастрычніку мінулага года ў Каталоніі прайшоў шэраг пратэстных акцый у сувязі з тым, што Вярхоўны суд Іспаніі прысудзіў да турэмных тэрмінаў і штрафаў 12 былых чыноўнікаў і грамадскіх дзеячаў, прызнаных вінаватымі ў датычнасці да арганізацыі рэферэндуму аб незалежнасці 2017 года.
Загадчык сектара рэгіянальных праблем і канфліктаў Інстытута сацыяльна-эканамічных міжнародных адносін імя Прымакова РАН Канстанцін Воранаў таксама перакананы, што палітыка кааліцыйнага ўрада не будзе моцна адрознівацца ад той, якую праводзіў Санчэс дагэтуль. «Перш за ўсё — імкненне захаваць цэласнасць дзяржавы і ўтаймаваць сепаратысцкія настроі, якія цяпер назіраюцца ў Іспаніі, — падкрэсліў эксперт у гутарцы з RT. — Па-другое, гэта імкненне ўпісаць Іспанію ў новы перафарматаваны пасля брэксіту Еўрасаюз».
Прэм'ер Педра Санчэс і яго намеснік Пабла Іглесіяс ужо заявілі, што маюць намер павысіць падаткі для тых, чый даход перавышае
130 тысяч еўра ў год, павялічыць мінімальную заработную плату, а таксама адмяніць некалькі рэформаў у сферы рынку працы, якія былі прынятыя папярэднім кансерватыўным урадам. Некаторыя з іх значна спрашчалі для работадаўцаў схему звальнення супрацоўнікаў. Пачатак пакладзены. Якім атрымаецца працяг? Пабачым.
Захар БУРАК
Фота з адкрытых крыніц
З усіх куточкаў Беларусі.
Яе песні займаюць першыя радкі ў музычных чартах краіны, пастаянна гучаць на радыё і тэлебачанні.
