Краіне не хапае інспекцыі па ахове гісторыка-культурнай спадчыны

Такіх, як, напрыклад, Дзяржінспекцыя па ахове расліннага і жывёльнага свету. Пра гэта заявіў кандыдат гістарычных навук намеснік дырэктара па навуковай рабоце Інстытута гісторыі НАН Беларусі Вадзім ЛАКІЗА падчас круглага стала, прысвечанага беларускай археалогіі, які праходзіў у рэдакцыі газеты «Звязда».

Ён прывеў прыклад рэканструкцыі Гальшанскага замка, калі заказчык і арганізацыя, якая адказвае за правядзенне аўтарскага нагляду, не выканалі дзеючага заканадаўства Рэспублікі Беларусь, Кодэкса аб культуры. Як вынік — часткова разбураны і пашкоджаны бульдозерам пахаванні XІІІ—XІV стагоддзяў. «Мы за ўласна інстытуцкія грошы адправілі людзей для правядзення выратавальных даследаванняў, хоць гэта была задача заказчыка», — праінфармаваў даследчык. Ён упэўнены, што да пачатку правядзення земляных работ па добраўпарадкаванні ў Гальшанах заказчыку належала звярнуцца ў Інстытут гісторыі і правесці археалагічную экспертызу зоны новабудоўлі, а пры неабходнасці і патрэбныя археалагічныя даследаванні.

Прадстаўнік інстытута падкрэсліў, што ёсць пэўныя нарматыўна-прававыя акты, якія абавязваюць заказчыка ажыццяўляць і выконваць меры па ахове археалагічнай і гісторыка-культурнай спадчыны. Калі адбываюцца буйныя будаўнічыя ці іншыя работы, археолагі павінны ажыццявіць археалагічную экспертызу і выратавальныя археалагічныя даследаванні.

Па словах Вадзіма Лакізы, арганізацыі павінны больш узаемадзейнічаць. «Напрыклад, яшчэ на стадыі распрацоўкі горадабудаўнічых праектаў у праектных арганізацыях няма спецыялістаў, якія ведаюць, што такое культурны пласт, яны незнаёмы з гістарычнымі крыніцамі. Чаму б да гэтай справы ўжо на этапе праектавання не далучаць археолагаў?»

Важна, на думку навукоўцы, каб нарматыўна-прававыя заканадаўчыя акты выконваліся ўсімі міністэрствамі і ведамствамі і мясцовымі органамі ўлады. «Але хто гэта будзе кантраляваць? — задаецца пытаннем Лакіза. — Нам не хапае інспекцыі па ахове гісторыка-культурнай спадчыны — аналагічнай па фунцыях з Дзяржінспекцыяй па ахове расліннага і жывёльнага свету».

Начальнік упраўлення па ахове гісторыка-культурнай спадчыны Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь Наталля Хвір дадала, што, напрыклад, у Літве існуе такі орган — дэпартамент па ахове культурна-гістарычнай спадчыны, і там працуе 68 чалавек. Гэта на маленькую Літву.

Прэв'ю: Яўгена ПЯСЕЦКАГА