Параўноўваем намінантаў на «Оскар»: хто лепшы — Таранціна ці Пон Чжун Хо?

Усе, здаецца, ужо паглядзелі і «Джокера», і «1917», і нават «Маленькіх жанчын» — заўтра, 9 лютага, на цырымоніі ўзнагароджвання ў Лос-Анджэлесе будуць агучаныя ўладальнікі прэміі Амерыканскай кінаакадэміі. Узнагарода і мітусня вакол яе, якія не вельмі шануюць адэпты «сапраўднага» кінамастацтва, нечым у кінафестываляў усё ж выйграе — у першую чаргу тым, што да моманту падвядзення вынікаў можна ўбачыць большую частку намінантаў і з азартам сачыць за навінамі. У тым ліку па гэтай прычыне да цырымоніі з'яўляецца безліч рэцэнзій, дыскусій і ставак, у тым ліку грашовых, за кошт якіх «Оскар» абрастае яшчэ шырэйшай і буйнейшай гісторыяй. Тым не менш, прэмія Амерыканскай кінаакадэміі, што часта з ахвотаю патурае глядацкім густам, застаецца, напэўна, самай неадназначнай кінаўзнагародай, пра мастацкія якасці ідзе гаворка ці відавочную кан'юнктуру. А паколькі за і супраць фаварытаў разгараюцца не абы-якія спрэчкі, мы параўноўваем намінантаў і расстаўляем усе кропкі над «і».

Квенцін Таранціна>Марцін Скарсэзэ

Два неабвержныя жывыя класікі. Канешне, трохгадзіннае палатно Марціна Скарсэзэ «Ірландзец», у якім рэжысёр чарговы раз паказвае разборкі крымінальнага свету і чарговы раз — беспрынцыпнага галоўнага героя ля разбітых ночваў, не магло не трапіць у спіс намінантаў на «Оскар». Таму што гэта Скарсэзэ, таму што галоўныя ролі ў ім выконваюць Роберт дэ Ніра, Аль Пачына і Джо Пешы і таму што атрымаўся сапраўды дабротны майстэрскі фільм. Але што мы маем апроч майстэрства ў рамесніцкім сэнсе слова? — Скарсэзэ паназбіраў улюбёных матываў, што ўжо неаднойчы гучалі ў яго фільмах, зноў раздаў «сваім» акцёрам ролі гарадскіх мафіёзі і завёў шарманку пра іх самабытныя законы. Тое, што мела добры эфект у «Слаўных хлопцах», «Казіно» ці «Бандах Нью-Ёрка», здзівіла сваёй неактуальнасцю і неарыгінальнасцю ў «Ірландцы». Яшчэ большую нацягнутасць фільму надала шчыраванне з камп'ютарнай графікай з мэтай амаладзіць дэ Ніра, што не надта атрымалася.

У гэты час поруч з «Ірландцам» на «Оскар» прэтэндуе карціна «Аднойчы ў... Галівудзе» Квенціна Таранціна — яшчэ аднаго цёртага калача амерыканскага кіно, што таксама апелюе да мінулага. І гэта, у параўнанні з усімі яго сёлетнімі канкурэнтамі, — ідэальны фільм. Настолькі ідэальны, што ён, можа быць, нават не з планеты «Оскар», а па-над ёй. Нягледзячы на тое, што рэжысёр мае справу з рэальнымі падзеямі і праводзіць з імі пэўныя маніпуляцыі, Таранціна абсалютна далёкі ад заяў, адсылак, сімвалаў, алюзій ці пракламацый. Ён стварае — не проста па-майстэрску, а віртуозна — да секунды вывераны самастойны свет, унікальны не толькі ў кантэксце фільмаграфіі рэжысёра, чым не можа пахваліцца Скарсэзэ, але і ў бэкграундзе падрыхтаванага гледача.

«Джокер»>«1917»

Справа ў маштабах. На першы погляд гэта гучыць дзіўна, але амбітнае, знятае быццам адным планам, роўд-муві Сэма Мэндэса, ад якога ты «ухаеш» бы на амерыканскіх горках, значна саступае ўмоўна коміксаваму фільму пра знакамітага ліхадзея з-за простасці сваіх памкненняў. Так, Мэндэс паказвае гераізм звычайнага капрала, то-бок другараднага іграка, на першай сусветнай вайне, што ўжо нядробна, і нават мае да гэтай гісторыі асабістае дачыненне. Але ў цэлым карціна «1917» замыкаецца на сваёй тэхналагічнай задачы і задачы, скажам, зрабіць два ўражальныя прабегі, на што растрачваецца амаль увесь патэнцыял і што яшчэ больш выкрываецца праз фальшывы лірызм. Мне як гледачу гэтага мала.

Фільм жа Тода Філіпса, які таксама канцэнтруецца на чалавеку ў яго супрацьстаянні наваколлю, ідзе ўглыб і становіцца ў першую чаргу маштабным выказваннем пра грамадства, а ў другую, з апакаліптычным пераваротам і алюзіямі на Хрыста, выходзіць на ў прынцыпе неахопны метафізічны рэгістр. Вось гэтага мне дастаткова. І Сэм Мэндэс, і Тод Філіпс ставяць перад сабой сур'ёзныя задачы, і абодва з імі спраўляюцца, толькі ў першага сюжэт аказваецца на службе атракцыёна, а ў другога ўсё падпарадкоўваецца трагічнаму станаўленню Джокера і сэнсам, якія за гэтым ідуць.

«Цела Божае»>«Паразіты»

Намінацыя «Найлепшы замежны мастацкі фільм» на «Оскары» цікавіць мяне найбольш — звычайна менавіта ў гэтай падборцы шукаеш сапраўднае мастацтва кіно, як бы па-снобску гэта ні гучала. Таму ад мысленнага раздзялення на ўмоўны «Галівуд» і аўтарскія фільмы складана адчапіцца, праўда, гэтым разам адзін з відавочных фаварытаў прэміі — уладальнік «Залатой пальмавай галіны» фільм «Паразіты» Пон Чжун Хо — трапіў у замежную «рэзервацыю» і ўнутраныя намінацыі адначасова. Карціна стала сапраўдным хітом мінулага года — Пон Чжун Хо аб'яднаў некалькі жанраў, якія плаўна пераходзяць адзін у другі, і паказаў, як на чалавека ўплываюць сацыяльныя ўмовы і класавае раздзяленне. І адказнасць за злачынствы пераклаў менавіта на сацыяльныя ўмовы, хоць гэта не новая думка. «Паразіты» — ладны, стройны, але ў пэўным сэнсе механічны фільм. Мы бачым яго вінцікі, шпунцікі і маніпуляцыі быццам геаметрычную фігуру.

А калі паглядзець, як праз метафары, алюзіі і кінамову іграе і пераліваецца «Цела Божае» Яна Камасы, стане зразумела, дзе замест цвярозага разліку шукаць магію кіно. Польскі фільм апроч уласна падрыўной гісторыі размаўляе з гледачом візуальнымі вобразамі, кампазіцыяй кадра і чароўным выканаўцам ролі ілжэсвятара Барташам Бяленем. Хоць для належнага ўражання хапае ўжо толькі амбіцый сюжэта, што мае справу з ментальным болем, прапрацоўкай траўм мінулага і грунтоўным антыклерыкальным выпадам. Ян Камаса выказваецца пра крывадушнае сучаснае польскае грамадства, а ў той жа час праз вобраз Хрыста ў цэнтральным персанажы робіць сваю заяву ўсёахопнай. «Цела Божае» з яго спалучэннем зямнога і ўзвышанага — адзін з самых прыгожых і грунтоўных бунтаў у сучасным кіно, а рэжысёр сваім разуменнем прыроды фільма значна перасягае Пон Чжун Хо.

Ірэна КАЦЯЛОВІЧ