«Армія — школа мужнасці, грамадзянскасці і патрыятызму». Паводле сацыялагічнага апытання, з гэтым сцвярджэннем згодны 86 працэнтаў звольненых у запас увосень мінулага года вайскоўцаў тэрміновай службы.
Як мы ведаем хіба што не з дзяцінства, у арміі загады не абмяркоўваюцца, а выконваюцца. Але за гэтым кароткім выслоўем хаваецца такая рэч, як мікраклімат у падраздзяленні. Ці лёгка будзе яго камандзіру знайсці кантакт з падначаленымі? І наколькі добра будзе працаваць зваротная сувязь? Менавіта таму неадрыўнай часткай працы Узброеных Сіл з'яўляецца ваенная сацыялогія, якая і заклікана шукаць адказы на гэтыя краевугольныя пытанні.
У беларускай арміі Цэнтр псіхалагічных і сацыялагічных даследаванняў быў сфарміраваны ў 2004 годзе. Да таго яго функцыі выконвала створаная некалькі дзясяткаў гадоў таму лабараторыя грамадскага аналізу і сацыялагічных даследаванняў Ваеннай акадэміі. Наша гутарка — з загадчыкам Цэнтра падпалкоўнікам Васілём Караткевічам.
— У 2018 годзе пачалася навукова-даследчая работа, мэтай якой было высветліць, як жа тэрміновая ваенная служба ўплывае на асобу салдата. Гэтае апытанне было суцэльным, у ім паўдзельнічалі ўсе вайскоўцы перад іх звальненнем у запас. Мы даследавалі тое, як на светапогляд уплываюць такія рэчы, як вайсковы калектыў, побытавыя ўмовы, аўтарытэт камандзіра, баявая падрыхтоўка, распарадак дня, арганізацыя вольнага часу. Карацей кажучы, мы распрацоўваем анкетныя матэрыялы, зыходзячы з задач, якія стаяць перад Узброенымі Сіламі.
— А калі перайсці да лічбаў?
— Напрыклад, колькасць тых, хто лічыць, што з імі адбыліся станоўчыя змяненні, павялічылася да 86 працэнтаў. Цікава, што мы назіраем істотны рост задаволенасці відамі забеспячэння. Што да побытавых умоў, то цяпер яны задавальняюць 84 % вайскоўцаў супраць 82 % годам раней. Палепшылася і лазнева-пральнае абслугоўванне. Калі станоўчыя адказы датычна яго далі год таму 76 % апытаных, то цяпер іх ужо 83 %. Важна, што ў параўнанні з вынікамі папярэдняга даследавання ў два разы вырасла ступень здаволенасці вайскоўцаў памерам грашовага забеспячэння.
— Нядаўна сацыёлагі правялі апытанне. Што з атрыманымі вынікамі адбываецца далей?
— Усе нашы даследаванні — гэта не сухое давядзенне камандаванню лічбаў пра тое ці іншае пытанне. Мы праводзім глыбокі аналіз сітуацыі і па яго выніках выдаём рэкамендацыі аб тым, што ж можна змяніць у лепшы бок. За апошні час у Беларусі былі прыняты два Указы Прэзідэнта, якія скіраваны на паляпшэнне сацыяльнага статусу вайскоўца і прадастаўленне яму прэферэнцый. Былі таксама прыняты змены ў Працоўны і Жыллёвы кодэксы. Фактычна ў канву гэтых дакументаў ляглі думкі, выказаныя салдатамі тэрміновай службы падчас апытання.
Напрыклад, за прадастаўленне льгот пры паступленні ў вышэйшыя навучальныя ўстановы тым, хто адслужыў, выказаліся больш за палову апытаных. Яны аргументавалі сваю пазіцыю тым, што падчас службы ў арміі шмат што забываецца. Цяпер яны могуць вучыцца на падрыхтоўчых аддзяленнях і факультэтах давузаўскай падрыхтоўкі за бюджэтны кошт. Галоўнае — мець рэкамендацыю ад воінскай часці і сярэдні бал не ніжэй за шэсць. Вельмі вострае пытанне палягала ў тым, каб пасля службы ў арміі вярнуцца на ранейшае працоўнае месца незалежна ад формы ўласнасці наймальніка. Шмат хто з салдат зарабляў грошы ў прыватнікаў, а яны без паважных на тое прычын доўга трымаць працоўныя месцы вольнымі не будуць. Цяпер жа працоўнае месца захоўваецца ў любым выпадку.
Зноў жа, пераважная большасць вайскоўцаў выказалася за тое, каб уключыць перыяд службы ў арміі ў страхавы стаж, які будзе аказваць уплыў падчас выхаду на пенсію. У мінулым годзе ў арміі пачаўся пераход на ваенную форму новага ўзору. Адметна, што на гэта таксама паўплывала наша сацыялагічнае апытанне. У лістападзе 2018 года задаволенасць якасцю нашэння, яе трываласцю, камфортам і лёгкасцю прання складала 67 % рэспандэнтаў. Нягледзячы на тое, што атрымліваць новую форму вайскоўцы яшчэ не скончылі (працэс будзе доўжыцца да канца 2020 года), колькасць салдат, якія далі станоўчы адказ датычна якасці абмундзіравання, падскочыла да 76 %. А гэта паказвае на тое, што мы рухаемся ў правільным кірунку.
— Не менш важнае пытанне і мікраклімату на ўзроўні зносін паміж салдатамі. Фактычна ў адным памяшканні, у адных умовах аказваюцца прадстаўнікі розных сацыяльных груп, якія былі прызваны. Магчыма, у жыцці па-за плотам часці яны ніколі і не перасякуцца...
— Менавіта для таго нашы псіхолагі і сацыёлагі пачынаюць працаваць з вайскоўцамі з першых жа дзён, як толькі яны пераадзяваюцца ў ваенную форму. Па-першае, гэта звязана з пытаннямі адаптацыі да новых умоў, якія рэзка змяніліся. Звычайна гэты працэс доўжыцца, як правіла, ад месяца да трох. Па-другое, мы вывучаем умовы, якія дапамагаюць самім людзям стаць лепшымі, якія ўплываюць на іх у станоўчы бок. У топ-5 такіх умоў уваходзіць знаходжанне ў мужчынскім калектыве, неабходнасць самастойна прымаць рашэнне, патрабуецца рабіць усё самастойна і максімальна хутка, асаблівыя ўмовы знаходжання, у тым ліку і палявыя, а таксама неабходнасць у першую чаргу разлічваць на сябе.
А калі скласці аналагічны рэйтынг здабыткаў падчас службы ў арміі, то да іх адносяцца ўменне цаніць час, свабоду дзеянняў, большую самастойнасць, новы жыццёвы досвед і глыбокае разуменне такога паняцця, як сяброўства. Іх адзначылі ад чвэрці да паловы апытаных.
— Ці можаце вы сцвярджаць, што ў нашай арміі не засталося месца для міжасобасных канфліктаў?
— Адкажу мовай лічбаў: дзевяць з дзесяці ўдзельнікаў апытання выказалі задаволенасць узаемаадносінамі ў салдацкім калектыве, 87 % апытаных адзначылі здаровыя, таварыскія ўзаемаадносіны з непасрэднымі камандзірамі. Гэтыя вынікі на 5-7 % перавышаюць дадзеныя мінулага года. Мы злучаем гэты паказчык з задаволенасцю ўзроўнем арганізацыі заняткаў па баявой падрыхтоўцы, якую выказалі больш трох чвэрцяў звольненых у запас.
— А якая роля афіцэрскага складу — камандзіраў рот, узводаў — у згуртаванні вайсковых калектываў?
— Адно з пытанняў анкеты было сфармулявана так: «Ці пашлі б вы са сваім камандзірам у разведку ці ў бой?» І без малога 80 % апытаных са сваім камандзірам гатовыя кінуцца ў бой. Дзякуючы асабістаму прыкладу афіцэраў, мэтанакіраванаму навучальна-выхаваўчаму працэсу 76 % рэспандэнтаў роту прыраўнялі да сваёй сям'і. Чатыры пятых удзельнікаў апытання лічаць сваіх камандзіраў прафесіяналамі ваеннай справы.
У 2017-м годзе мы вырашылі правесці эксперымент. Пэўны пералік пытанняў быў зададзены новаму папаўненню, а калі яно звальнялася ў 2019-м, мы іх паўтарылі. І атрымалася, што тэрміновая служба ўплывае на маладых людзей пазітыўна. Так, на пытанне «Як аднесліся бацькі да вашага прызыву» станоўча адказаў спярша 61 % маладых людзей, а праз паўтара года — ужо 71 %. Рост такога ж паказчыка, так бы мовіць, у асабістай скіраванасці яшчэ большы — з 46 % да 61 %. Павялічваецца і колькасць тых, хто ганарыцца сваёй краінай, — да 78 %. Але на гэта трэба глядзець пад іншым ракурсам. Справа ў тым, што да нас ва ўзросце ад 18 да 27 гадоў прызываюцца ўжо сфармаваныя асобы. І існуючыя тэндэнцыі адназначна паказваюць на тое, што з патрыятычным выхаваннем да прызыву справы абстаяць не вельмі добра. Яго трэба ўзмацняць, але рабіць гэта ў адпаведнасці з патрабаваннямі часу.
Сцвярджаючы, што армія — школа мужнасці, грамадзянскасці і патрыятызму, большасць учарашніх салдат і сяржантаў тэрміновай службы ўпэўнены: абарона дзяржавы — абавязак кожнага грамадзяніна.
Валяр'ян ШКЛЕННІК
Карэспандэнты «Звязды» разам з супрацоўнікамі ДАІ паназіралі, як мінчане карыстаюцца сродкамі персанальнай мабільнасці.
Больш за 1410 тэматычных канструкцый з’явіцца на вуліцах сталіцы
На прасторах яе вялікасці кнігі.
