Як расіянка з беларусам стварылі амаль на мяжы дзвюх краін турыстычны рай

Пасёлак з незвычайнай назвай Каробчына — лічы, ускраіна Мсціслава. Прыезджы нават не зразумее, дзе заканчваецца адзін населены пункт і пачынаецца другі. Але ўжо ад адной прасторы, якая адкрываецца воку, дух захоплівае. Менавіта тут пасяліліся Сяргей і Таццяна Рыбаковы — некалькі гадоў таму яны памянялі маскоўскую мітусню на вясковыя маляўнічыя краявіды. Думалі, што купляюць дачу, а аказалася — дом для пастаяннага жыхарства.

Белыя клубніцы і зялёныя памідоры

— Мы сюды і раней прыязджалі да сваякоў мужа капаць бульбу, а калі даведаліся, што ў Каробчыне прадаецца пусты дом, вырашылі набыць яго, — Таццяна расказвае аб узнікненні ідэі сядзібы «Духмяны сад». — Прырода, самі бачыце, чароўная, паветра — крыштальнае. Такога ў горадзе ні за якія грошы не купіш. Там наогул дыхаць нечым.

Ад Мсціслава да Расіі рукой падаць, і назвы на беларускай мове тут сустракаюцца не вельмі часта, а вось Рыбаковы вырашылі на гэтым зрабіць акцэнт. Беларускамоўны варыянт дакладней перадае той стан, якім, уласна, іх сад і зачароўвае. Стартавы капітал сужэнцы зараблялі як маглі: каля года здавалі дом будаўнікам, якія рыхтавалі раённы цэнтр да «Дажынак». Прадалі дзве машыны і купілі адну бюджэтную. Трэба ж было не толькі дом прывесці ў парадак, але і, каб адпавядаць назве, закласці сад. Саджанцы і расаду бралі выключна ў гадавальніках, каб атрымаць стапрацэнтны ўраджай. Свайго вопыту па вырошчванні садавіны-агародніны не было, і Таццяна гадзінамі маніторыла інтэрнэт-прастору ў пошуку карысных ідэй. Гэтыя намаганні былі ўзнагароджаныя. У першы ж год сям'я атрымала цэлых паўтары тоны смачных памідораў.

Сёння памідораў у аграсядзібе — звыш шасці дзясяткаў відаў! Для запякання, напрыклад, патрэбен адзін сорт, для супу — другі, для салатаў — трэці. Клубніцы таксама прадстаўлены амаль у сарака варыянтах. Асабліва ўсе прыходзяць у захапленне ад Pіneberry («Ананасавая ягада») — клубніц незвычайнага белага колеру з чырвонымі зярняткамі. А яшчэ Рыбаковы вырошчваюць нязвыклы для вока сорт памідораў «Балато» — у спелым выглядзе яны зялёныя. Белымі клубніцамі і зялёнымі памідорамі могуць ласавацца нават алергікі: Рыбаковы паклапаціліся, каб у іх гаспадарцы былі бяспечныя прадукты і для такіх людзей. А яшчэ Сяргей і Таццяна паспелі паэксперыментаваць з бахчавымі: кавуны атрымаліся смачныя, а вось дыні пакуль не даспелі.

Продажу вітамінаў таксама давялося вучыцца з нуля. Агульнае ўяўленне было, кажа Таццяна, але ніколі дагэтуль не мелі справу з сельскагаспадарчай прадукцыяй. Навуку спасцігалі метадам спроб і памылак: вывозілі тавар у найбліжэйшыя раёны Расіі і Беларусі, шукалі пастаянных кліентаў, вывучалі попыт.

Грант на развіццё

Любы бізнес — справа рызыкоўная. Вось і Таццяна з Сяргеем прызнаюцца, што страшна было пачынаць, а калі ўцягнуліся, і цікавасць з'явілася, і ідэі пачалі прыходзіць адна за другой. У Мсціславе ёсць Цэнтр падтрымкі прадпрымальніцтва, які дапамагае вось такім ініцыятыўным людзям шукаць магчымасці атрымаць пад свае ідэі капітал. Менавіта гэта ўстанова дапамагла паўдзельнічаць у праекце «Малыя гарады», што праводзіўся па Праграме развіцця ААН і Міністэрства эканомікі. Бізнес-ідэя сям'і Рыбаковых аказалася ў ліку пераможцаў і атрымала грант — шэсць тысяч рублёў. За гэтыя грошы яны купілі вялікую цяпліцу плошчай 160 квадратных метраў і пачалі там вырошчваць расаду. Хапае месца і для эксперыментаў. Рыбаковых сёння ў вёсцы называюць не інакш як селекцыянерамі. Іх расада і саджанцы заўсёды даюць добры ўраджай. Таму і ахвотных набыць пасадачны матэрыял робіцца ўсё больш. А заадно з'яўляецца цікавасць да садоўніцтва, працы на зямлі. І Рыбаковы задаволены, што яны не адзіныя ў сваіх памкненнях зрабіць месца, дзе жывуць, лепшым. Самі яны цесна супрацоўнічаюць з тым жа Цэнтрам падтрымкі прадпрымальніцтва, пішуць бізнес-ідэі, удзельнічаюць у конкурсах.

— Прафесіяналы заўсёды могуць даць каштоўныя парады, падказаць, у якім кірунку рухацца. А мы гэтай інфармацыяй дзелімся з іншымі. Павінна быць каманда, толькі так мы зможам зрабіць нешта карыснае і для сябе, і для раёна, — кажа суразмоўніца.

Кластарнае мысленне

У сваім жыцці Таццяна шмат падарожнічала па краінах, цікавілася традыцыямі і звычкамі розных народаў. Яе канёк — смачныя стравы. А гэта, як той казаў, справа тонкая. Яшчэ не ўсякія памідоры падыдуць да таго ж іспанскага гаспача. Таму ў цяпліцы Рыбаковых так шмат сартоў гэтай агародніны. І гаспача, усміхаецца Таццяна, атрымліваецца з іх яшчэ лепшае, чым у іспанцаў. Іспанія і Італія — гэта наогул тыя краіны, якімі яна захапляецца. Не дзіўна, што ў меню аграсядзібы так шмат страў гэтых народаў — паэлья, прафітролі з далікатным заварным крэмам, булачкі з джэмам з асаблівага сорту кабачкоў, італьянская піца. Для гаспадыні «Духмянага сада» гатаванне страў — сапраўдная творчасць. Бывае, што ёй даводзілася гатаваць абеды адначасова на паўсотні чалавек. Большасць інгрэдыентаў, дарэчы, вырошчваецца на ўласным агародзе. «Цяжка, — прызнаецца Таццяна. — Але ж мы з мужам спраўляемся».

Адзін ў полі не воін, гэта не проста прыказка — гэта праўда жыцця. Сужэнцы сталі своеасаблівым цэнтрам прыцягнення для іншых людзей, якія, магчыма, і раней марылі пачаць сваю справу, але не ведалі, як гэта зрабіць. Рыбаковы далі ім такую магчымасць. «Для маіх страў патрэбна і мяса, і малако, і сыры, — тлумачыць Таццяна. — Але трымаць жывёлу і адначасова займацца садам — немагчыма. Трэба рабіць нешта сваё. І мы прапануем іншым уступаць з намі ў кааперацыю. Некаторыя нават кардынальна мяняюць стыль жыцця. Сусед, настаўнік фізкультуры, паслухаўшы нас, купіў кароў і адкрыў сялянска-фермерскую гаспадарку «Ваструха». Мы ў яго купляем малако. Цяпер у яго, дарэчы, ужо пяць кароў. Неяк пазнаёміліся з сыраварам з Крычава Надзеяй Сямёнавай, цяпер яна наш асноўны пастаўшчык сыроў. Прапанавала ёй рабіць яшчэ сыры з цвіллю, і яна ўжо ў пошуках прыдатнага рэцэпта. З афармленнем сядзібы нам дапамагаюць мясцовыя майстры, робяць розную прыгажосць пад заказ.

Дом з водарам гарбаты

Не менш сіл і душы ўкладваюць сужэнцы ў дом, над канцэпцыяй якога не перастаюць працаваць і цяпер. Хочацца, каб ён быў цёплы і ўтульны для ўсіх. І ў ім, дарэчы, пахне не толькі печывам. Таццяна захапляецца яшчэ і фітатэрапіяй, у яе чайнай калекцыі ёсць падтыннік, палын, крывасмок, піжма і шмат іншых траў. Травяныя напоі вельмі падабаюцца турыстам. Гэта не толькі смачна, але і карысна для здароўя. І Таццяна аўтарытэтна пра гэта заяўляе, бо мае дыплом медыцынскай ВНУ.

Каб уключыцца ў турыстычны маршрут, Рыбаковы заключылі з раённым Цэнтрам культуры і народнай творчасці дамову.

— Пакуль мы прымаем аднадзённыя туры, але ў будучыні хочам зрабіць умовы, каб турысты змаглі заставацца ў нас столькі, колькі душа пажадае, — удакладняюць суразмоўцы. — Наш Мсціслаў падобны да расійскага Суздаля. Тут ёсць што паглядзець, чым замілавацца. А сваё Каробчына мы параўноўваем з маленькай Швейцарыяй. Кароўкі на лузе пасвяцца, на гары — бярозавы гай, унізе струменіцца лагодная Віхра, і вакол кветкавы рай. Летам так прыемна прайсціся басанож па лузе, нарваць букет палявых кветак, паназіраць за матылькамі. У горадзе ж яны амаль зніклі, а тут якіх толькі няма! А яшчэ можна завітаць на якое-небудзь народнае свята — у нас іх вельмі шмат. Ну, а пра Мсціслаўскі фэст у стылі Сярэднявечча, напэўна, і нагадваць не трэба. На яго людзі прыязджаюць, нават з далёкага замежжа.

Загадчык сектара спорту і турызму Мсціслаўскага райвыканкама Дзмітрый Селіванаў кажа:

— Турызм развіваем у розных кірунках. Чым болей суб'ектаў мы задзейнічаем, тым лепш. Пачалі вазіць турыстаў на конезавод — і матэрыяльны стан яго стаў крыху паляпшацца. За год турысты прывозілі туды, вобразна кажучы, цэлы бензавоз паліва. У грашовым эквіваленце гэта каля шасці тысяч рублёў. Цікава і турыстам, і конезаводу. Часова экскурсіі туды спынены, ідзе рэканструкцыя, але ёсць іншыя не менш цікавыя варыянты. Развіваем вытворчы турызм з удзелам нашых прадпрыемстваў, цяпер узгадняем такую магчымасць з заводамі «Бабуліна крынка» і «Дамачай». Нашы сядзібы, вядома ж, прыцягваюць турыстаў, але гасцям трэба яшчэ нешта паглядзець у раёне. Таму працуем у звязцы — паказваем музеі, архітэктуру горада, вытворчы патэнцыял. Кіраўніцтва раёна ўсяляк спрыяе росту экспарту турыстычных паслуг. Апошнім часам у нас вельмі добра развіваецца гастранамічны турызм. Тэмп задае «Духмяны сад», яго дапаўняе яшчэ адна сядзіба «Хутарок», дзе робяць гарбату з самавара з ботам. У самім Мсціславе адкрылася сядзіба «Слабада», якая будзе развіваць арт-турызм. Па законе, наш райцэнтр адносіцца да тых населеных пунктаў, дзе можна адкрываць аграсядзібы. Трэба толькі напісаць заяву і мець свой сельскагаспадарчы ўчастак і прадукцыю, напрыклад, жывёлагадоўлі. Чым больш у нас будзе прывабных для турыстаў аб'ектаў, тым з большым жаданнем яны будуць сюды прыязджаць.

Нэлі ЗІГУЛЯ

Фота Ірыны САВОСІНАЙ і з архіва Сяргея і Таццяны РЫБАКОВЫХ