Песнi на вершы Iвана Юркiна карыстаюцца вялiкай папулярнасцю. Хто не ведае гiмна гасцiннасцi нашай краiны — «Прыязджайце да нас у Беларусь»? А колькi лiрычных песень створана на яго вершы — «Вёска мая», «Салаўiны гай», «Пасланне сыну»... Вось таму было цiкава пазнаёмiцца з музай паэта — яго жонкай Надзеяй Iванаўнай. Яны неверагодна арганiчная i прыгожая пара!
— Памятаеце дзень знаёмства?
Надзея Iванаўна: — Я вучылася ў 9 класе, а Ваня быў у нашай школе настаўнiкам.
— Вось гэта паварот!
Н. I. — Усё не так, як вы падумалi! Я не была яго вучанiцай! Родам я са Смаленшчыны, у 9 i 10 класы даводзiлася ездзiць 20 кiламетраў ад дому. А Ваня з Магiлёўшчыны, жыў на хутары за восем кiламетраў ад маёй вёскi. Яго сястра працавала ў нашай школе, а мая мама была дырэктар. Вось сястра i папрасiла маму: маўляў, вазьмiце на работу брата, ён не паступiў у ВНУ, дык, каб не губляў год, хай папрацуе ў школе. А мне неяк не вельмi былi цiкавыя мясцовыя хлопцы — iх жа з пялюшак ведаеш.
А яшчэ ў нас у школе была вельмi дастойная сямейная пара настаўнiкаў, яны ва ўсiм дапамагалi адно аднаму, былi ўважлiвыя i клапатлiвыя, i я часам марыла: вось бы ў мяне быў муж-настаўнiк!
Аднойчы я прыехала дадому ў суботу, раптам грук у дзверы. Адкрываю i бачу: высокi прыгожы хлопец, пытаецца Любоў Леанiдаўну, кажу яму, што пакуль мамы няма дома, ён просiць прабачэння i сыходзiць. Пазней убачыла яго ў школе — Ваня вёў фiзкультуру i фiзiку. I ўсё гэта — толькi з дзесяцiгодкай за плячыма. У той час так можна было...
Iван Захаравiч: — Я звярнуў увагу на Надзю — прыгожая дзяўчына, але наўрад цi будаваў нейкiя планы з першай сустрэчы. Затое калi яна скончыла 10 класаў i збiралася ехаць паступаць у Ленiнград, аб чым мне сказала яе мама, раптам пачаў горача раiць ехаць у Мiнск, маўляў, блiжэй, а сам ужо скончыў першы курс геафака БДУ.
— Ну, вядома, жывучы ў адным горадзе, можна i на спатканнi бегаць...
Н. I. — Ну, сапраўдных спатканняў i заляцанняў у нас i не было... Як i марыла, паступiла на бiблiятэчны факультэт педiнстытута. Часам на занятках глядзела ў акно на корпус БДУ з такiмi вялiзнымi аўдыторыямi i думала: напэўна, дзесьцi там Iван на лекцыях. Мы хоць i жылi ў розных рэспублiках, але ў Мiнск дабiралiся з адной станцыi, ды яшчэ на перакладных. Аднойчы, памятаю, так стамiлася, што ў дарозе заснула i паклала галаву Iвану на плячо.
I. З. — А я падумаў: якая прыгожая! Вось бы мне такую жонку...
— Iван Захаравiч, чаму да дзяўчыны не заляцалiся?
I. З. — Па маiх уяўленнях тады, ды i цяпер, калi сустракаешся з дзяўчынай, трэба дарыць ёй кветкi, цукеркi, купляць бiлеты ў кiно. Для мяне гэта была недазваляльная раскоша. Мама не магла дапамагаць фiнансава, даводзiлася выжываць на стыпендыю. I я радаваўся, што ёсць магчымасць мець зносiны з Надзяй, хоць рэдка, трымаць яе ў полi зроку.
Н. I. — Вось, уяўляеце! А я ж галаву ламала, мучылася: што за загадкавы хлопец? Едзем разам на вучобу, па дарозе ўдзяляе мне максiмум увагi: чамадан мой нясе, усiм цiкавiцца. А прыязджаем у Мiнск — некуды знiкае. I зусiм мне не патрэбныя былi нi кветкi, нi цукеркi, нi кiно! Я была сцiплая, не распешчаная дзяўчына.
I. З. — У нас на факультэце была ваенная кафедра. I паколькi я быў адзiн з найлепшых студэнтаў, накiравалi служыць у Германiю. Перад ад'ездам прыехаў дадому, хацеў зрабiць такi настальгiчны тур па дарагiх мясцiнах. Планаваў i да Надзiнай мамы зайсцi, падзякаваць, што яна ўзяла мяне на работу.
Н. I. — Ваня — да нас, а я — на танцы збiраюся, прыехалi хлопцы са Смаленскага медiнстытута! Ваня прыбыў ужо ў вайсковай форме — такi цiкавы малады лейтэнант! I вось быў момант, калi мы выпадкова сустрэлiся вачыма i прабегла тая самая iскра... Я падумала: ды ну, не можа быць! I, на ўсякi выпадак, пайшла на танцы...
— А як Iван Захаравiч адрэагаваў?
I. З. — Паехаў дадому. Кажу сястры: Надзя такая прыемная, добрая дзяўчына. Яна мне адказвае: «Дык ажанiся!» Папрасiў сястру мяне сасватаць!
Н. I. — Мама пытаецца, цi згодная я пайсці за Iвана, а я, паколькi ўсё так нечакана, нiчога не магу вырашыць. Нават расплакалася, па гэты дзень не ведаю, ад шчасця цi ад засмучэння. Усё ж сказала «так». Чаго ўжо было ўтойваць? Даўно падабаўся, запаў у душу.
— А быў час распiсацца, вяселле справiць?
I. З. — Якi час?! Праз некалькi дзён трэба быць у Мiнску. Цешча патэлефанавала ў сельсавет, нас «па знаёмстве» распiсалi ў той жа дзень. Ехалi мы на матацыкле, як вы разумееце, без усякiх кветак i стужачак. Мы ж нявопытныя, не ведалi, што патрэбныя сведкi. Старшыня сельсавета выклiкала качагара i прыбiральшчыцу. Тым не менш, мы адзначылi стварэнне маладой сям'i: у мяне было з сабой шампанскае!
Н .I. — Хуценька зладзiлi вечар для родных, суседзяў. Але «горка» нам крычалi, вось тады мы ўпершыню i пацалавалiся. А яшчэ Ваня мяне здзiвiў букетам пышных гладыёлусаў. Дзе ён iх узяў, не ўяўляю! У нашай вёсцы тады такiх кветак не было. Потым мы пабудавалi свой дом, i кожную вясну я высаджваю гладыёлусы — да гэтага часу мае любiмыя кветкi!
I. З. — Пасля вяселля мне засталося двое сутак пабыць дома. Для камандавання быў сюрпрыз — з'ехаў халасцяком, вярнуўся жанатым чалавекам. Надзя па размеркаваннi паехала працаваць у Пiнск. Праз два месяцы быў гатовы для яе выклiк, але як толькi яна прыехала, мяне на два месяцы камандзiравалi ў Брандэнбург.
— Вясёлы пачатак сямейнага жыцця...
Н. I. — Жах. Адна, у чужой краiне, работы няма. Калi Iван вярнуўся, адразу пачала яго «пiлаваць»: дзе работа?
I. З. — Надзя ўладкавалася ў бiблiятэку. Яна вельмi добра ўсё там наладзiла. А мне хацелi падоўжыць службу яшчэ на два гады, таму што ўзвод быў найлепшы. I папракалi: у цябе ж тут жонка працуе! Але я просты хлопец: пабыў у Германii — i дадому ўжо моцна цягнула.
— А колькi ўвогуле было пераездаў у вашым жыццi?
Н. I. — Сем. Гэта няпроста. Не дарма ж кажуць: адзiн пераезд роўны двум пажарам. Заўсёды трэба было ўладкоўвацца на новым месцы, дзецi школы не раз мянялi. Сядзець дома мне вельмi цяжка маральна, таму кожны пераезд — гэта яшчэ i пошук работы. Думала i пра тое, што трэба i мне зарабляць для сям'i. Дастатку не было, жылi ад зарплаты да авансу.
За дзесяць гадоў вельмi расчаравалася ў бiблiятэчнай працы. Хацелася працаваць з людзьмi, а атрымлiвалася, што з паперамi. Акрамя знясiльваючага, манатоннага апiсання кнiг, складання каталогаў, ствараеш планы i пратаколы праведзеных мерапрыемстваў для правяраючых.
I. З. — Мы шмат перапiсвалiся, i я бачыў, што ў Надзi вельмi лёгкi стыль. Падумаў, што добра было б ёй працаваць у рэдакцыi. Калi пераехалi ў Крычаў, дзе я служыў начальнiкам мiжрайаддзела КДБ, патэлефанаваў рэдактару мясцовай газеты, пацiкавiўся, цi няма вакансiй. Ён даў некалькi заданняў Надзi, яна паспяхова справiлася, i яе прынялi на работу.
Н. I. — Пiсаць артыкулы трэба было i на беларускай мове, да таго ж я разумела, што жыць мы будзем у Беларусi, таму пачала вывучаць мову. Мне не хацелася чымсьцi вылучацца сярод калег. А потым i не заўважыла, як пачала не толькi пiсаць, але i думаць па-беларуску.
— Ёсць такi заезджаны сюжэт у фiльмах: сямейнае свята або адпачынак, а афiцэра выклiкаюць на службу. Жонка ў iстэрыцы. А ў жыццi як?
I. З. — Надзя ведала спецыфiку маёй працы i спакойна ставiлася да раптоўных выклiкаў. Праўда, быў i кур'ёз у самым пачатку маёй службы ў КДБ. Неяк уначы яна зняла трубку хатняга тэлефона, а мне кажа: хтосьцi памылiўся нумарам. Пытаюся: што сказалi? Яна адказвае: «Абвешчаны збор». Я хутка, за пяць хвiлiн сабраўся!
У сям'i галоўнае — давер. У нашым качавым жыццi было так, што я служыў у Беларусi, а Надзя два гады жыла ў Маскве з дзецьмi. Пры гэтым мы заўсёды давяралi адно аднаму, засталiся блiзкiмi людзьмi, i я сваiмі паводзiнамi даказваў, што для мяне сям'я на першым месцы.
— А вы, Надзея Iванаўна, што лiчыце галоўным?
Н. I. — Без даверу, узаемапавагi сям'я не адбудзецца. Сям'я — гэта, вядома, вялiкая сумесная праца. Перш за ўсё душэўная. Без якiх-небудзь шурпатасцяў немагчыма пражыць, але заўсёды трэба разумець, што галоўнае, што другараднае, а на што i зусiм не варта звяртаць увагi.
— Як выхоўвалi сваiх дачок?
I. З. — Яны раслi ў любовi — гэта самае лепшае выхаванне. Дарэчы, вельмi ганаруся, што ў нас менавiта дзяўчынкi.
Н. I. — Я думаю, толькi асабiстым прыкладам. Дочкi атрымалi адукацыю, працуюць, клапоцяцца аб сваiх сем'ях. У нас вельмi добрыя зяцi. I наша галоўнае багацце — шасцёра ўнукаў i ўнучак!
— Пра вас можна сказаць, што жывяце душа ў душу?
Н. I. — Часам мы заўважаем, што ў нас адны i тыя ж думкi, спадзяваннi i клопаты. Калi я аб нечым толькi падумаю, напрыклад, добра было б гэта зрабiць, а Iван уголас кажа: так, трэба! Зробiм! Ён умее чытаць мае думкi!
I. З. — Так. Але пры гэтым мы можам паспрачацца, не хаваючы эмоцый. I гэта нармальна, у такiх адносiнах няма фальшу.
— У вас вельмi ўтульны дом. Калi адважылiся на будоўлю свайго гнязда?
I. З. — У нас была трохпакаёвая кватэра, але невялiкая па плошчы. Калi малодшая дачка выйшла замуж, стала цеснавата. Я разумеў, якiя насталi часы: чакаць кватэры ад дзяржавы ўжо неактуальна. Мара жыць у сваiм доме, на зямлi, у мяне заўсёды была, i Надзя таксама не пярэчыла. У той час участак зямлi ў вёсцы каштаваў нядорага, i тады мы не меркавалi, што праз 10 гадоў яна ўвойдзе ў рысу Мiнска. Давялося i крэдыт браць, i спадчыну пусцiць у абарот, але вынiк нас радуе. Вельмi дапамаглi зяцi, у iх залатыя рукi, iмi выкананы амаль усе аздабленчыя работы. Галоўнае, што iм гэта дастаўляе каласальнае задавальненне. А я вось не такi: магу, вядома, памяняць лямпачку або прыбiць палiчку, але чым даўжэй жыву, тым менш мне гэта падабаецца.
Калi будавалiся, у вёсцы былi звычайныя дамы, наш здаваўся шыкоўны. Цяпер ён тут самы сцiплы, усяго 85 метраў жылой плошчы. А суседзi, якiя пабудавалi гмахi па 200-300 квадратаў, скардзяцца, што за ацяпленне плацяць вялiкiя грошы. Карыстаюцца ж яны прыблiзна такой жа плошчай, як i мы, астатняе прастойвае.
Н. I. — Для нас гэта райскае месца! Побач вадасховiшча, сасновы лес. Ёсць свой невялiкi агарод, вырошчваем агуркi, памiдоры. Iван зрабiў кармушкi, i кожную зiму ў нас шмат птушак, летам кветкi цешаць вока. А самае галоўнае — унукi прыязджаюць на канiкулы. Гэта такое шчасце, калi ўся сям'я ў зборы!
— Надзея Iванаўна, для вас было нечаканасцю, што Iван Захаравiч пачаў пiсаць вершы?
Н. I. — Мне здаецца, ён заўсёды быў паэтам у душы, прычым не сапсаваным цывiлiзацыяй. На хутар, дзе ён жыў, не правялi святло — не хапiла двух слупоў лiнii электраперадачы. У доме няма святла, няма радыё, то-бок хлопчык нават песнi паслухаць не можа. Але была прыгожая прырода: шырокая i чыстая рака Бесядзь, бярозавыя гаi, залатыя досвiткi... Ён слухаў журчанне ручаёў, спевы птушак. Таму вершы такiя добрыя, музычныя, iдуць з глыбiнi душы. Iван i на гармонiку навучыўся граць у 50 гадоў. Я да гэтага часу ў здзiўленнi, як, не ведаючы нот, ён разумее, на якую клавiшу трэба нацiскаць!
— Шмат вершаў вам прысвяцiў?
Н. I. — Гэта вельмi цiкавае пытанне. Нашы сябры лiчаць, што ўся любоўная лiрыка прысвечана мне, а я iм кажу: ды не было ў мяне кос i васiлькi ў «Васiльковым полi» я з iм не збiрала! Светлай памяцi, Якаў Навуменка выканаў песню «Пасаджу каля дома бярозку», а ў ёй такiя радкi:
Расскажу я про русые косы,
И твой нежный загадочный взгляд...
Поцелуй, что ты мне подарила,
До сих пор словно мед на устах...
У глыбiнi душы спадзяюся, што гэтыя выдатныя вобразы створаны, гледзячы на мяне! А бярозак мы з Iванам перад домам высадзiлi невялiкi гаёк. Так што ўсё пераплялося: наша жыццё i мастацкiя вобразы.
— А дочкi i ўнукi маюць творчыя здольнасцi?
I. З. — У дачок iншыя прафесii, а вось унукi падаюць надзеi. Старэйшая дачка жыве ў Маскве, i яе сярэднi сын займаецца ў школьнай тэлестудыi. Правiльны хлопчык: у свае 15 гадоў падпрацоўвае лабарантам. Малодшая ўнучка, якой усяго тры з паловай гады, танцуе ў дзiцячым ансамблi. Унук, якi жыве ў Мiнску, займаецца ў музычнай школе па класе фартэпiяна, таленавiты хлопец.
— Дапамагаеце дзецям займацца з унукамi?
Н. I. — Вядома! Гэта ж такая радасць! Наша малодшая дачка працуе ў мiжнароднай арганiзацыi, i ў iх свае правiлы: дэкрэт некалькi месяцаў, а не тры гады, таму мне давялося няньчыцца. А калi ў нашай старэйшай дачкi з'явiлiся двайняткi, мы гэта ўспрынялi як падвойнае шчасце! Мы з тых бацькоў, якiя ўсiм, чым могуць, дапамагаюць дзецям.
I. З. — I дзецi жывуць па такiм жа прынцыпе: дапамагаюць, клапоцяцца. А пра тое, як я стаўлюся да жыцця i сям'i, сказаў у адным з вершаў:
Не жалею о прошлом, забытом, былом,
Не терзают сегодня душевные муки.
Я достойно прошел по дороге своей,
Рядом дети, жена и любимые внуки.
Аксана ЯНОЎСКАЯ
Фота з асабiстага архiва сям'i Юркiных
Мерапрыемства праводзіцца на добраахвотнай аснове.
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
