Азбука прафесій: Спяшайцеся павольна, ​або Мой тата — кіроўца

Вадзіцель сталічнага аўтобуснага парка Яўген Галушка за «баранкай» ужо амаль 20 гадоў. Хоць у дзяцінстве ён машынамі не цікавіўся і нават не ўяўляў сябе ў вадзіцельскім крэсле. А цяпер, смяецца, назапашаны вопыт перадаць няма каму: усе трое дзяцей у сям'і — дзяўчаты! Тым не менш сярэдняя дачка, 13-гадовая Яна, якая знутры бачыла бацькаву работу, цяпер складае яму кампанію ў «Танках» і ахвотна абмяркоўвае з журналістамі «СГ», ці ўсякі, хто атрымаў пасведчанне кіроўцы, можа ім лічыцца...

— Ці ведаеш, чаму тата пайшоў у вадзіцелі?

Яна: Шчыра, не ведаю. Але думаю, што яго проста... павяло туды.

Яўген Міхайлавіч: Што-што са мной адбылося?.. (Смяецца). Ну, па вялікім рахунку, Яна мае рацыю. Ніколі мяне да машын не цягнула, але аднойчы ўбачыў аб'яву — набіралі людзей на курсы кіроўцаў тралейбуса, і вырашыў: чаму б не? Паўгода вучобы — тэорыя, практыка, стажыроўка, а ў лістападзе 2001 года першыя самастойныя выезды. Чаму змяніў тралейбус на аўтобус? Надакучыла ездзіць «прывязаным». Што вы смеяцеся, праўду кажу: калі нейкая аварыя, тралейбус яе ніяк не аб'едзе, стаіш, чакаеш, пасажыры нервуюцца, а я чалавек спагадлівы, перажываю, што, можа, хто з іх спазняецца па важных справах, а я нічым дапамагчы не магу... Аўтобус — іншая справа. ДТЗ на дарозе? Аб'язджаеш, і далей па маршруце. Насамрэч, канешне, спатрэбілася перавучвацца — за ўласныя грошы пайшоў на курсы і здаў на катэгорыю D, так што цяпер у мяне ўсе вадзіцельскія катэгорыі, акрамя, напэўна, матацыкла.

— Адкрыеце прафесійны сакрэт, чаму жанчын сярод кіроўцаў тралейбусаў шмат, а сярод кіроўцаў аўтобусаў — практычна няма?

Я. М.: Ужо ёсць, і даволі многа. Прынамсі, у нас у парку яшчэ год таму было чалавек дзесяць, і цяпер бачу ўсе знаёмыя твары, нават некалькі новых. Раней насамрэч жанчын на аўтобус не бралі — але не з-за нейкай там дыскрымінацыі, а таму што машыны былі з ручной каробкай перадач, і работа лічылася фізічна цяжкай. Сёння ўжо аўтаматыка, і аўтобус мала адрозніваецца ад тралейбуса — націскаеш на кнопку і едзеш.

— Яна, які від транспарту табе бліжэйшы?

Я.: Дакладна не грамадскі. Лепш за ўсё машына, там цёпла і камфортна. Матацыкл? Ну не, не маё. Якая тут рамантыка, калі рызыкуеш галаву скруціць? Але калі б мне давялося быць кіроўцам, то вадзіла б аўтобус. У тралейбусе ўсё марудна, штангі перыядычна падаюць, ты выходзіш, іх папраўляеш і цягнешся далей...

— Што, на ваш погляд, самае складанае ў рабоце кіроўцы грамадскага транспарту?

Я.: Клапаціцца пра бяспеку пасажыраў. Мала таго што трэба ехаць вельмі асцярожна і сачыць за дарогай, але неабходна і бачыць, што адбываецца ў салоне, і калі раптам камусьці ў транспарце стане дрэнна, трэба спыніцца, аказаць першую дапамогу, выклікаць «хуткую»...

Я. М.: У дзяцінстве Яна часта выходзіла са мной на змены і бачыла ў рабоце розныя сітуацыі. У цэлым яна мае рацыю, у прыярытэце — бяспека пасажыраў. А гэта складана, таму што, як бы дыпламатычна сказаць, большасць моладзі і школьнікаў зусім не адукаваная ў плане ўласнай бяспекі. Пра што я? Асабіста назіраў карціну: я рухаюся, паварочваю, часам бывае, што крута, хоць і на невялікай хуткасці, — а падлеткі «рассякаюць» па салоне на самакаце альбо на роліках, гойсаюць па крэслах, у працэсе, калі дзверы зачыняюцца, выскокваюць вонкі — гульня ў іх такая. Альбо стаяць, табе ў кабіну грукаюць акурат пад надпісам «не адцягвайце ўвагу кіроўцы падчас руху», ім весела. Па шчырасці, не помню, каб у маім дзяцінстве і юнацтве былі такія забавы. З аднаго боку, злуюся, нават страшна становіцца за іх, З другога — разумею, што гэта дзеці. Калі езджу па маршрутах, дзе ёсць школы, — літаральна малюся, каб толькі чаго не выкінулі. Бывае, выходжу ў салон і тлумачу, што гуляць уласнымі жыццямі — так сабе ідэя. Калі даходліва расказаць, разумеюць умомант!

Карыстаючыся магчымасцю, асобнае «прывітанне» Яўген Галушка перадае аматарам спыніць аўтамабіль акурат на прыпынку грамадскага транспарту, якія ствараюць аварыйныя сітуацыі і перашкаджаюць і кіроўцам, і пасажырам: «Такім людзям цяжка растлумачыць, што іх «я на хвіліначку» — для нас вельмі многа, а для пасажыраў — матуль з каляскамі, пажылых і нямоглых, людзей з кійкамі і тым больш у інваліднай калясцы — вельмі нязручна!»

— Пра раздражняльныя фактары на дарозе можна гаварыць бясконца. Але па плане ў нас пытанне пра пазітыў. Што самае прыемнае ў прафесіі кіроўцы?

Я.: Што гэтая работа дазваляе добра вывучыць горад, даведацца пра новыя дарогі. Ты раз, другі праехаў па маршруце — і ведаеш, як у пэўнае месца даехаць ці выбрацца адтуль, а іншыя людзі будуць шукаць па карце ці блукаць з навігатарам, і не заўжды паспяхова.

— Новыя дарогі — гэта добра, але нічога, што з часам адны і тыя ж маршруты надакучваюць?

Я.: Ну, тату ж не надакучыла, так?

Я. М.: Як ні дзіўна, сапраўды работа кіроўцы надакучыць не можа. Нават на адным і тым жа маршруце абстаноўка змяняецца ў залежнасці ад часу, пары года, знешніх умоў. Так, каб ехаў і засынаў ад нудоты, практычна не бывае — наадварот, звычайна час ляціць незаўважна.

— А бывае, што пасажыры пішуць падзякі, ці часцей усё ж скаргі?

Я. М.: Па-рознаму. У мяне скаргі былі, прычым, шчыра прызнаюся, абгрунтаваныя (прадбачу пытанне — і ў ДТЗ трапляў па розных прычынах, у тым ліку сам бываў вінаваты). Але ў асноўным дзякуюць. Бачыш, што камусьці цяжка выйсці, — дапаможаш альбо пачакаеш чалавека, заднія дзверы прытрымаеш, а пасажыр не палянуецца і прыйдзе да кабіны, усміхнецца, скажа дзякуй, і табе ўдвая прыемна: і што добрую справу зрабіў, і што яе ацанілі. А калі гаворка пра матэрыяльную ацэнку, прэміі — гэта далёка не самае важнае, перадусім трэба выконваць сваю работу так, каб скаргаў не было.

— У кожным аўтобусе і тралейбусе адразу за кабінай кіроўцы вісяць правілы паводзін пасажыраў у грамадскім транспарце. Помніце, што катэгарычна нельга рабіць?

Я.: Бегаць, скакаць па салоне.

Я. М.: А самае галоўнае якое правіла, прыгадаеш? Пачытай абавязкова. Не адцягваць увагу кіроўцы падчас руху!

Я.: Нервы вадзіцеля важнейшыя за ўсё. Бо я чула абурэнні некаторых жанчын: маўляў, я спазнюся, мяне з-за вас звольняць... А што рабіць, напрыклад, калі ў аўтобус ударылася машына, адбылося ДТЗ? Нічога, чакаць наступны аўтобус. Ну спозніцеся — растлумачыце свайму кіраўніцтву, што трапілі ў аварыю, бываюць такія непрадказальныя рэчы. Але яны не вартыя таго, каб псаваць настрой сабе і іншым.

— Якім правілам дарожнага руху цябе навучыў тата?

Я.: Пераходзіць на зялёнае святло, па «зебры», абавязкова глядзець налева-направа... Таксама пастаянна, калі едзем сям'ёй на машыне, тата расказвае пра розныя дарожныя знакі — што яны абазначаюць.

Я. М.: Я і вадзіць дзяўчат навучу. Старэйшая дачка, ёй шаснаццаць, яшчэ летась выявіла жаданне паспрабаваць сесці за руль, паціху паказваю ёй, што да чаго, нараканняў няма.

Я.: Дарэчы, я таксама хачу задаць пытанне тату. Звярнула ўвагу, у аўтобусе была пазначана ўмяшчальнасць — 33 крэслы, 170 чалавек. Гэта як?!

Я. М.: Ты што, ніколі не бачыла, як у гадзіну пік уваходзяць пасажыры? Спачатку самыя спрытныя, потым усе астатнія, потым самыя худзенькія, а потым бабуля з кійком усіх рассуне і пройдзе да свайго крэсла. Калі на дварэ лета, людзі больш раздзетыя, чым апранутыя, і ведаюць, што наступнага аўтобуса паўгадзіны не будзе, — у двухсекцыйны аўтобус не тое што 170, усе 200 чалавек увойдуць, утрамбуюцца да такой шчыльнасці, што за парэнчы можна нават не трымацца. (Між іншым, вы ведалі, што ўмяшчальнасць пасажырскіх аўтобусаў вызначаецца з разліку размяшчэння пяці чалавек на адзін квадратны метр плошчы? — «СГ».)

— Ці ёсць у кожнага з вас любімая мадэль аўтобуса?

Я. М.: Напэўна, МАЗ-105 — ён даволі стары, але надзейны, высока сядзіш і добра бачыш дарогу.

Я.: Мне падабаюцца аўтобусы з «гармонікам» — калі стаіш на сярэдняй круглай пляцоўцы, яна так класна круціцца на паваротах!

— Кіроўца — гэта прэстыжная прафесія сёння?

Я.: Патрэбная — так. Але прэстыжная — наўрад ці, у наш час людзі шукаюць лягчэйшага спосабу зарабіць грошы або рвуцца ў блогеры, айцішнікі і ўсё такое.

— У кожнага вадзіцеля ёсць тысяча і адна дарожная байка. Якія ў вас любімыя?

Я.: Едзем мы з татам, едзем, прыязджаем на дыспетчарскую станцыю, а ў салоне чалавек спіць, відавочна нецвярозы. Тата яго будзіць, кажа: выходзь, дзядзька, прыехалі, той нешта мармыча, выходзіць з аўтобуса. Бачым — пераходзіць на другі бок вуліцы, сядае ў іншы аўтобус і... зноў засынае. А яшчэ мая асабістая любімая байка — пра «спячых паліцэйскіх»: у дзяцінстве я была ўпэўненая, што гэта рэальныя людзі, якія ляжаць на тратуары, і прасіла бацьку не пераехаць кагосьці выпадкова.

Я. М.: Лепш за ўсё запомнілася, як на другі год работы на тралейбусе ўпершыню трапіў у ДТЗ. Аб'язджаў дзядулю-веласіпедыста, але той у мяне ўрэзаўся, упаў, ускочыў і давай пагражаць, маўляў, ты папаў. Паколькі я сам тады быў кіроўца малады і нявопытны, то пагадзіўся, што вінаваты. На цяперашні розум ведаю, што дзядуля парушаў правілы, бо ехаў далёка не за метр ад краю праезнай часткі, а неяк наўскос... У любым выпадку, гэта такі вопыт, які пайшоў на карысць. Хоць з веласіпедыстамі дагэтуль баюся знянацку сустрэцца — асабліва з таго часу, як ім дазволілі перасякаць дарогу не спешваючыся: многія ляцяць, не глядзяць па баках.

— Калі апісаць прафесію ў трох словах, гэта будуць словы...

Я.: Галоўны. Цярплівы, у сэнсе стрэсаўстойлівы. М-м, што б яшчэ? Харошы?

Я. М.: Паслухаў Яну і чамусьці «Майдадыра» згадаў, «умывальнікаў начальнік і мачалак камандзір». Насамрэч складана засяродзіцца толькі на трох словах — назаву тыя рэчы, якія неабходны на мой асабісты погляд. Гэта будуць дысцыпліна (маю на ўвазе і самакантроль, устрыманне ад алкаголю, і ўменне сябе трымаць у руках у любой сітуацыі), увага (бо на дарозе абставіны бываюць самыя непрадказальныя, рух у Мінску ўсё больш напружаны, і варта адвесці позірк усяго на секунду — хоп, амаль што аварыйная сітуацыя) і... напэўна, шанцаванне. Без яго, я лічу, нікуды, бо здараецца, чалавек акуратны, уважлівы на дарозе, правілы ведае і выконвае, а яму не шанцуе: то машыны ламаюцца, то бясконцыя затрымкі ў дарозе. Дарога — яна такая, каго любіць, а каго не. Усё астатняе, у прынцыпе, можна вывучыць і давесці навыкі да аўтаматызму.

Гутарыла Вікторыя ЦЕЛЯШУК

Фота Ганны ЗАНКАВІЧ