У пошукава-выратавальны атрад «Анёл» людзi, што згубiлi сваякоў, часам звяртаюцца нават раней, чым у мiлiцыю. З заснавальнiкам i камандзiрам самага вядомага ў нашай краiне добраахвотнага атрада па пошуку знiклых без вестак людзей Сяргеем Коўганам мы размаўляем пра тое, цi стала менш валанцёраў у сувязi з пандэмiяй i як выжывае валанцёрская арганiзацыя ў цяперашнiх няпростых эканамiчных умовах.
Складанасць пошукаў чалавека залежыць ад многiх фактараў. У горадзе цяжкасцi стварае вялiкая колькасць людзей, але тут можна супрацоўнiчаць, напрыклад, са службамi таксi, расклеiць арыенцiроўкi. А ў лесе самым важным фактарам з'яўляецца час.
— Чым хутчэй паступае зварот, што чалавек знiк, тым больш эфектыўныя пошукi i тым большая iмавернасць знайсцi яго жывым, — расказвае Сяргей Коўган. — Ён не паспеў змерзнуць, загiнуць, памерцi ад таго, што не прыняў медыцынскiя прэпараты пры наяўнасцi хранiчных захворванняў (як гэта часта бывае ў пажылых людзей). Заканамернасць прамая. У першыя суткi шанцы знайсцi чалавека жывым складаюць больш за 90 працэнтаў, на другiя можна аднiмаць 30 працэнтаў, на трэцiя — яшчэ столькi ж... Калi пра знiкненне заявiлi адразу, мы аператыўна выязджаем на месца i, як правiла, амаль заўсёды знаходзiм чалавека — i часцей жывога. А калi, напрыклад, гэта адзiнокая бабуля, якая жыве ў вёсцы, i суседзi толькi праз некалькi дзён заўважылi, што яе няма, то, вядома, iмавернасць адшукаць пажылую жанчыну жывой рэзка знiжаецца.
Часта людзi распачынаюць самастойныя пошукi, а каштоўны час сыходзiць, кажа Сяргей.
— Так было i з нядаўна знiклым у Бабруйскiм раёне трохгадовым хлопчыкам. Гэта зразумела: здаецца, зараз мы пабегаем i знойдзем дзiця, не мог жа малы далёка сысцi. А потым аказваецца, што прайшло нямала часу. Таму я заўсёды тлумачу: адразу ж тэлефануйце ў экстранныя службы. Лепш спынiць пошукавыя мерапрыемствы, калi чалавек знойдзецца, чым пачынаць пошукi праз дзень або некалькi дзён.
У сувязi з пандэмiяй губляцца сталi менш
Асаблiвасць работы пошукава-выратавальных атрадаў — тое, што кожны раз усё даводзiцца пачынаць спачатку. Падрыхтаваныя спецыялiсты «Анёла» прыбываюць на месца першыя, каб разгарнуць штаб, сустрэць добраахвотнiкаў i скаардынаваць iх работу. Далей — уводны iнструктаж з валанцёрамi, большасць з якiх раней нiколi не займалася пошукамi людзей, тэхнiка бяспекi, ацэнка магчымасцяў дабравольцаў i размеркаванне абавязкаў.
— Цi могуць адмовiць дабравольцу: маўляў, вы нам не падыходзiце, iдзiце дадому?
— Могуць. Але не «iдзiце дадому», а прапануюць тую дзейнасць, дзе валанцёр будзе найбольш карысны.
На заклiк «Анёла» адгукаюцца самыя розныя людзi. Часам — з хранiчнымi захворваннямi, або ва ўзросце, або няправiльна экiпiраваныя: зразумела, што дзяўчына на абцасах у лес iсцi не можа. Але патрэбная i важная работа знойдзецца для ўсiх: апытанне сведак, расклейка арыенцiровак, гатаванне ежы для пошукавых груп, дапамога ў зарадцы i абслугоўваннi абсталявання, кантроль спiсаў людзей, якiя прыехалi на пошукi, запiс iх мабiльных тэлефонаў, узаемадзеянне з мiлiцыяй i МНС.
— Многiя хочуць дапамагчы, але не ведаюць, як гэта зрабiць. Наша задача — правiльна арганiзаваць добраахвотнiкаў. I акцэнт робiцца на бяспеку, на мiнiмiзацыю рызыкаў. Мы ў адказе за тых людзей, якiх паклiкалi. Магу з задавальненнем сказаць, што ў нас не было падчас пошукава-выратавальных аперацый (ноччу, на вадаёмах, у лесе) нiводнага надзвычайнага здарэння.
Падрыхтаваныя спецыялiсты, пра якiх кажа Сяргей, — гэта старшыя груп, якiя вядуць дабравольцаў на пошукi. А задачы старшым груп ставiць каардынатар. Сваiх спецыялiстаў «Анёл» навучае i выхоўвае сам — iнфармацыя пра курсы i «баявыя» вучэннi размяшчаецца на сайце атрада.
— А цi ёсць адбор па здароўi, фiзiчных даных, узросце?
— У нас не армiя i не мiлiцыя. Але вучыцца да нас, як правiла, прыходзяць людзi пэўнага складу — паляўнiчыя, рыбакi, страйкбалiсты, вайскоўцы, спартсмены. У 90 працэнтах выпадкаў гэта людзi, якiя ўжо маюць нейкую падрыхтоўку i, вядома, матывацыю. Балерына наўрад цi прыйдзе да нас навучацца. У валанцёры — можа быць, але не на курсы па пошуку людзей... Так што адбор адбываецца аўтаматычна.
— I не думайце, што многiя жадаюць вучыцца на нашых курсах, — дадае Сяргей.
— Калi прападае дзiця, людзi актыўна дапамагаюць. Але калi ў сезон губляюцца ў лесе бабулi i дзядулi, грамадства да гэтага прызвычаiлася. Гэта ўжо статыстыка. I сабраць валанцёраў для пошукавых мерапрыемстваў бывае складана. Многiя проста маральна не гатовыя паехаць на пошукi. Знiк чалавек — гэта бяда. Але гэта ж не ваш сваяк... Людзi, якiя адказваюць на наш заклiк, — гэта тыя, для каго чужая бяда як свая.
Восем гадоў таму пошукава-выратавальны атрад «Анёл» пачаўся з аднаго неабыякавага чалавека.
— У 2012 годзе я пачуў зварот жанчыны па тэлебачаннi. У яе знiк бацька сталага ўзросту. Жанчына страцiла надзею яго знайсцi i вырашыла звярнуцца да суайчыннiкаў, каб людзi прыехалi i ўзялi ўдзел у пошуках. Я зразумеў: трэба дапамагчы. Але калi прыбыў на месца сустрэчы, аказалася, што я i мой сябар былi адзiныя з дабравольцаў. Пасля гэтага я вырашыў, што трэба нешта рабiць, — расказвае Сяргей.
Сябра тады ўзяў з сабой «за кампанiю» — аднаму было дыскамфортна, успамiнае суразмоўнік: незразумела, куды едзеш i чым зможаш дапамагчы.
— Таму я сёння разумею валанцёраў, якiя ўпершыню ўдзельнiчаюць у пошукава-выратавальных мерапрыемствах. Яны разгубленыя, адчуваюць няўпэўненасць... Калi знаёмiшся з валанцёрамi блiжэй, яны кажуць: «Мы баялiся. Думалi, тут байцы з суперпадрыхтоўкай». Але паступова людзi пачынаюць размаўляць памiж сабой, становяцца не такiя напружаныя... Пошукавыя атрады ва ўсiм свеце згуртаваныя агульнай iдэяй. Нашы валанцёры — гэта людзi з добрай матывацыяй, якiя сапраўды iмкнуцца дапамагчы. Да нас не прыязджаюць ад няма чаго рабiць.
У 2012 годзе аналагаў пошукава-выратавальнага атрада ў нашай краiне не было. «Анёл» ствараўся метадам спроб i памылак. Пачаўся ён з групы ў сацсетках. Сяргей скончыў прафесiйныя курсы ў Расii, i вельмi хутка пачалi паступаць запыты ад зусiм незнаёмых людзей з просьбамi аб дапамозе, а «Анёл» пачаў абрастаць камандай.
Сёння на афiцыйнай заработнай плаце ў «Анёле» чатыры чалавекi, усе астатнiя дапамагаюць добраахвотна — дайверы, кiнолагi, прафесiяналы, якiя валодаюць спецыяльнымi пошукавымi навыкамi.
— У сувязi з COVID-19 валанцёраў стала менш?
— Не заўважаю, што з прычыны пандэмii стала менш дабравольцаў. У нас жа ў краiне не ўводзiлася каранцiнных мер. Вялiкая праблема была ў Расii — валанцёрам выдавалiся спецыяльныя пропускi, каб яны маглi выязджаць на пошукавыя мерапрыемствы. У нас ёсць патрабаванне: у службовым транспарце i ў памяшканнях усiм знаходзiцца ў масках, а на адкрытым паветры — вытрымлiваць сацыяльную дыстанцыю.
А вось губляцца ў сувязi з пандэмiяй людзi сталi менш. Але ж самая актыўная для «Анёла» пара яшчэ наперадзе.
Каго ратуе «Анёл»
Людзi, якiх часцей за ўсё даводзiцца шукаць, — гэта ўмоўна чатыры групы: дзецi, бабулi i дзядулi (нярэдка са стратай памяцi), асобы, схiльныя да суiцыду, i людзi з псiхiчнымi захворваннямi. Iснуе сезоннасць: людзi губляюцца перад вялiкiмi святамi i пасля iх, падчас масавых карпаратываў на прыродзе, у час летняй спякоты, веснавой рыбалкi i ў пачатку зiмы, калi лёд яшчэ ненадзейны, у сезон збору грыбоў i ягад.
— Вы знаходзiце ўсiх, хто прападае?
— На жаль, не. Але 95–98 працэнтаў — знаходзiм. Часам праз пяць, дзесяць i нават дваццаць гадоў пасля таго, як яны згубiлiся. У нас напрацаваны сувязi з калегамi ў iншых краiнах i ў Беларусi (акрамя «Анёла» iснуе гомельскi «Сiмуран», атрад «Анёл — Паўночны Захад»), створаны нашы прадстаўнiцтвы больш чым у дзесяцi беларускiх гарадах. Зыходзячы з вопыту, як толькi мы атрымлiваем зыходную iнфармацыю, ужо можам сказаць, знойдзем гэтага чалавека цi не, а калi знойдзем — то жывым або нежывым. Мы не медыкi. Наш прынцып — пры магчымасцi выратаваць, пры немагчымасцi — знайсцi.
— А цi часта вы знаходзiце людзей нежывымi? Напэўна, дабравольцы псiхалагiчна не гатовыя да такога выпрабавання?
— Здараецца, мы знаходзiм людзей мёртвымi, менавiта таму працуем у цеснай сувязi з мiлiцыяй. А што датычыцца тых, хто знаходзiць мёртвае цела... Нашы людзi ведаюць, куды едуць. У пачатку пошукавых мерапрыемстваў паведамляем ім, каго шукаем i ў якiм стане можам яго знайсцi. Людзi павiнны разумець, што iмавернасць знайсцi нежывога чалавека ёсць. Магчыма, хтосьцi не гатовы пайсцi далей, тады застаецца ў штабе i дапамагае каардынатару. У больш вопытных дабравольцаў iншае стаўленне да пошукаў: яны вераць, што аказваюць дапамогу сям'i таго, хто загiнуў, спыняюць яе пакуты.
Часам, кажа Сяргей, ратавальнiкi з «Анёла» разумеюць, што шукаюць менавiта мёртвага чалавека, але ад пошукаў не адмаўляюцца. Так было некалькi дзён таму, калi атрад выехаў на пошукi сямнаццацiгадовага хлопца, якi, па словах сведак, патануў у возеры. Вядома, сёстры i мацi хлопца спадзявалiся, што сведкi памылiлiся... Але цуд не адбыўся — вадалазы паднялi цела са дна.
— Значыць, цуд немагчымы?
— Цуд магчымы заўсёды ... Але цуд на тое i цуд, каб здарацца рэдка. Чалавек, якi звяртаецца да нас, заўсёды спадзяецца, што яго блiзкi жывы. Гэта ахоўная рэакцыя. Таму ў некаторых нашых падрыхтаваных спецыялiстаў з цягам часу здараецца выгаранне, склад валанцёраў кожны раз на 90 працэнтаў новы, а людзi, якiм мы калiсьцi дапамаглi знайсцi блiзкага, амаль нiколi не прыязджаюць да нас дабравольцамi. Думаю, яны проста не гатовыя перажыць гэта зноў. За гады работы ў «Анёле» я навучыўся не асуджаць людзей. Але хацелася б, каб яны былi больш спагадлiвыя. Якiя б вы не былi пiльныя, не трэба думаць: «Са мной такога не здарыцца». Не толькi ў лесе, але нават у горадзе — здавалася б, знаёмым i бяспечным асяроддзi — можна згубiць блiзкага чалавека: дзiця, пажылых мацi, бацьку. Практычна ўсе, хто звярнуўся да нас, кажуць адну i тую ж фразу: «Мы нiколi не думалi, што такое можа адбыцца з намi».
«Лайкi» нiчым не дапамогуць
Пра «Анёл» пiшуць часта, i ў асноўным з клiчнiкамi. Моцныя, прафесiйныя, ратуюць людзей. Маюць унiкальнае абсталяванне, якога няма часам нават у афiцыйных спецыяльных устаноў.
Мiж тым «Анёл» — гэта валанцёрская арганiзацыя, якая iснуе выключна на ахвяраваннi i не вельмi частую спонсарскую дапамогу. I наўрад цi людзям прыходзiць у галаву, колькi каштуе кожнае пошукавае мерапрыемства.
— Дзякуючы артыкулам пра нас у людзей складваецца ўражанне, што ў «Анёла» ўсё ў парадку, — кажа Сяргей. — Напэўна, мне трэба казаць не толькi пра нашы поспехi, але i пра тое, што мае супрацоўнiкi месяцамi не атрымлiваюць зарплату, што часта мы з цяжкасцю знаходзiм сродкi на аплату арэнды нашага памяшкання, што, здараецца, няма палiва на выезды i няма чым кармiць валанцёраў падчас пошукава-выратавальных мерапрыемстваў... Калi людзi хочуць быць датычныя да добрай i патрэбнай справы, але паехаць на пошукi не могуць, — хай ахвяруюць два рублi нам на палiва, а не ставяць «лайкi». Так i напiшыце: «лайкi» нiчым нам не дапамогуць у выратаваннi чалавечага жыцця. Гэта гучыць груба, але гэта праўда.
— Цi сталi сёння людзi больш спагадлiвыя, чым восем гадоў таму, калi ствараўся «Анёл»?
— Наўрад. Асаблiва апошнiм часам. У людзей няма грошай, няма ўпэўненасцi. Iм ужо дакладна не да чужых бед. Тым больш колькi iх, гэтых праблем!.. Хворыя дзецi, анкалагiчныя захворваннi, хтосьцi збiрае на аперацыю, у кагосьцi згарэў дом... Я разумею, што пошук людзей — проста адна з усiх гэтых сацыяльных праблем. I ў кагосьцi яны больш глабальныя. Iншы раз мы размаўляем з кiраўнiцтвам прадпрыемства i чуем у адказ: у нас ёсць выбар — дапамагчы вам цi дзiцячаму хоспiсу. Я кажу: дапамажыце хоспiсу. На сябе мы, напэўна, знойдзем сродкi — прынамсi, будзем змагацца... Але што рабiць, калi грошы знайсцi не атрымаецца? «Анёл» стане не настолькi эфектыўны. Мы не зможам дапамагчы ўсiм, хто мае ў гэтым патрэбу. У нас няма камерцыйнай дзейнасцi, мы iснуем на ахвяраваннi, а ахвяраваць можна, толькi калi ў цябе самога нешта ёсць. Сёння ў многiх людзей i арганiзацый проста няма магчымасцi займацца дабрачыннасцю. Мы не агiтуем i не заклiкаем усiх i кожнага дапамагаць нам матэрыяльна або выязджаць валанцёрамi на пошукава-выратавальныя мерапрыемствы — гэта справа добраахвотная. Проста, як правiла, людзi не задумваюцца аб такiх рэчах, пакуль не сутыкнуцца з iмi самi. Час ад часу кожнаму з нас патрэбен анёл. Для гэтага мы i працуем.
Аляксандра АНЦЭЛЕВIЧ
Зрабiць унёсак у пошук людзей i падтрымаць пошукава-выратавальны атрад «Анёл» можна пры дапамозе:
Спачатку былі... словы.
8 снежня споўнілася 32 гады з дня ўтварэння Садружнасці Незалежных Дзяржаў.
Фактар еўразійскай бяспекі і яе неад’емны элемент.
«Галоўная задача „Беларусь 5“ — паказваць беларускаму гледачу беларускі спорт».
