Беларускі ў Іарданіі

У анлайн-праекце “І сцерці памяць час ніколі не павінен: Чытаем па-беларуску”, які запусцілі да Дня Перамогі актывісткі Культурна-Асветніцкага Аб’яднання Беларусаў у Іарданіі, паўдзельнічалі беларусы з розных краін

"На след” беларусак з арабскай краіны вывеў нас Віктар Байкачоў з нарвскай суполкі “Сябры”. Сам сябруе з інтэрнэтам — і нам раіць. Даслаў на пачатку мая спасылку на відэа ў Фэйсбуку: Вікторыя Радзівонава, адна з беларусак Нарвы, чытае верш Алёны Дзегцяровай “Якога колеру вайна”. Гэта фрагмент анлайн-праекта. Яго, патлумачыў Віктар, запусцілі беларускі з Іарданіі: “З‑за спецыфікі краіны ў іх у суполцы — адны жанчыны”. Ну зусім беларуская нейкая спецыфіка! Бо звычайна ж у краінах Усходу жанчыны не надта актыўныя ў сацыяльным жыцці — абмяжоўваюцца кантактамі з роднымі, блізкімі. Ці не? Захацелася ўдакладніць. Віктар даслаў электронны адрас Аксаны Чамезы, актывісткі Культурна-Асветніцкага Аб’яднання Беларусаў у Іарданіі (КААБІ). Дарэчы, цікавае сугучча ў гэтай абрэвіятуры з назвай мусульманскай святыні: Кааба.

Праз некаторы час беларуска даслала ў рэдакцыю адказы на пытанні, што нас цікавілі. Потым і здымкі. Экзатычныя, але не настолькі, як чакалася: паранджу ў Іарданіі беларускі не носяць. Раней мы не пісалі пра суполкі супляменнікаў з Блізкага Усходу. Хоць інтэрв’ю радыё “Беларусь”Аксана ўжо давала.

З допісу вынікае: Міжнародны літаратурны праект “І сцерці памяць час ніколі не павінен: Чытаем па-беларуску” задуманы да 75‑годдзя Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне. “Наша суполка ў супрацы з Амбасадай Беларусі ў Сірыі планавала іншыя святочныя імпрэзы ў кантакце з суайчыннікамі, але тут — каранавірус, — піша Аксана. — Вось і ўзнікла ідэя анлайн-праекта. Вырашылі чытаць вершы ці прозу беларускіх пісьменнікаў на тэму вайны. Чаму па-беларуску? Мы ўважліва сочым за культурным жыццём на Бацькаўшчыне. Прыемна заўважаць: ёсць тэндэнцыя да пашырэння беларускай мовы, сфераў яе ўжывання праз розныя праекты тэатрамі ды музеямі. Таму й вырашылі: праект будзе на беларускай мове. Некаторыя з нашых сяброў жывуць за межамі Іарданіі, яны таксама ў ім паўдзельнічалі. Так пашырыліся кантакты, з’явіліся новыя знаёмствы. Вось і “Голас Радзімы” ўвагу звярнуў…”.

Сёлета праект, ініцыяваны беларускамі з КААБІ, падтрымалі чытальнікі з 9 іншых краін: Беларусь, Украіна, Латвія, Эстонія, Італія, Ірландыя, Турцыя, ЗША, Аб’яднаныя Арабскія Эміраты. На прапанову, мы згадалі, адгукнулася суполка “Сябры” з Нарвы, Цэнтр Беларускай культуры з Даўгаўпілса, суполка “Голас Радзімы” з Мікалаева, Неапалітанская асацыяцыя “BELLARUS”. Літпраект ахапіў і ўсю Іарданію: у гарадах Акаба, Аман, Ірбід, Мадаба чыталі вершы па-беларуску. Далучыліся й паэты! “Так сталася, што першы прачытаны верш — Кірыла Азімкі “Помні, братка!” — знойдзены быў ды ўхвалены аўтарам на прасторах Facebook! — згадвае Аксана Чамеза. — Кірыл не толькі падзякаваў нам, але і ў Дзень Перамогі, 9 Мая каля сцен Брэсцкай крэпасці-героя запісаў відэавіншаванне ўсім са святам. Паэт Уладзімір Гардзейка, паэтэса Лілія Воранава (Журавінка) з ЦБК Даўгаўпілса, паэт-песеннік Канстанцін Цыбульскі, вершы якіх чыталі ўдзельнікі, самі ў праекце паўдзельнічалі, віншавалі ўсіх з Днём Перамогі. Да таго ж нас падтрымаў на Бацькаўшчыне Літаратурны музей Петруся Броўкі, а Міхаіл Рыбакоў, дырэктар Дзяржаўнага музея гісторыі беларускай літаратуры, у віншаванні да Дня Перамогі звярнуў увагу, як важна такія праекты ладзіць у замежжы: каб у розных краінах людзі ведалі, што мы за народ”.

Аксана Чамеза з удзячнасцю адзначае падтрымку з боку дыпламатаў Амбасады Беларусі ў Сірыі: дарадцы Анатоля Бугрэнкі ды 2‑га сакратара Аляксея Зубко. І віншаванне з 75‑годдзем Перамогі ад Надзвычайнага і Паўнамоцнага Амбасадара Юрыя Алегавіча Слукі стала важнай вяхой пры рэалізацыі інтэрнэт-праекта: “Хочацца ўсім, хто нас падтрымаў, шчыра падзякаваць! Так здорава ўдалечыні ад Бацькаўшчыны адчуваць духоўную еднасць. Мы ўсе — блізкія людзі! Заўважу, што праект не заканчваем! Ён прадоўжыцца ў наступным годзе: з новымі сіламі ды, спадзяемся, з яшчэ большай колькасцю ўдзельнікаў з розных краін”.

На пытанне, як узнікла суполка КААБІ, Аксана Чамеза патлумачыла: ёсць у Іарданіі рускамоўная дыяспара — у асноўным з жонак арабаў і выпускнікоў ВНУ былых саюзных рэспублік СССР. Дыяспара вельмі актыўная, пастаянна ў руху. А 17 верасня 2018 года прайшоў першы прыём па консульскіх пытаннях у Аммане — яго ладзіла для беларусаў Амбасада Беларусі ў Сірыі, Ліване ды Іарданіі па сумяшчальніцтве. “На тым прыеме я пазнаёмілася з Надзеяй Аль-Алімат, мы пачалі разам працаваць у Клубе сяброў рускай культуры ў Іарданіі “Надежда”, — згадвае Аксана. — З часам зразумелі: нам патрэбнае сваё нацыянальнае самавызначэнне, калі можна так сказаць. Хацелася ладзіць некаторыя беларускія імпрэзы якраз на роднай мове, з беларускім духам. Спяваць песні, што чулі ад мамаў, чытаць вершы на роднай мове. Мы з Надзеяй скантактаваліся з актыўнымі зямлячкамі Алай Філіповіч і Таццянай Мішчанкай — яны працавалі ў Расійскім культурным цэнтры. Прапанавалі разам стварыць суполку беларусаў — яны ідэю падтрымалі з радасцю”.

Крыху больш пра тых, хто працуе ў суполцы КААБІ, пра планы яе актывістак раскажам іншым разам. Тым больш, што ў хуткім часе нештачка цікавае там чакаецца: Аксана Чамеза пра тое намякнула. Хоць гэта не казкі “Тысяча й адной ночы”, але ж таксама — інтрыга…

Іван Ждановіч