Валянціна Паліканіна. Ратавальная сіла слова

Творчасць Валянціны Паліканінай даўно заўважана не толькі айчыннымі літаратарамі, але і замежнымі. Зрэшты, дзейнасць паэтэсы, публіцыста, перакладчыцы не абмяжоўваецца толькі літаратурай. Пасля аддзела культуры часопіса «Беларусь» яна працягвае журналісцкую працу ў часопісе «Гаспадыня». Нядаўна стала вядома, што Валянціна Паліканіна — у ліку іншых дзечаў культуры, якія неўзабаве атрымаюць медаль Францыска Скарыны.

На пытанне пра тое, як ставіцца да розных узнагарод, Валянціна Пятроўна адказвае так: «Стаўлюся з вялікай адказнасцю. Тым быльш што гэтая ўзнагарода цалкам літаратурная, бо заснавальнік усходнеславянскага кнігадрукавання Францыск Скарына меў ступень доктара “сямі вольных мастацтваў”, куды ўваходзілі дыялектыка, рыторыка, граматыка... Медаль яго імя ў свой час атрымалі Максім Танк, Пімен Панчанка, Іван Пташнікаў, Іван Чыгрынаў, Сяргей Грахоўскі і іншыя знакамітыя творцы. Быць у іх ліку — вялікі гонар. І я вельмі ўдзячна маім калегам-літаратарам, кіраўніцтву Саюза пісьменнікаў Беларусі, кіраўніцтву краіны за тое, што палічылі мяне вартай такой узнагароды».

Валянціна Паліканіна піша пераважна па-руску. У школе, а гэта была мінская № 2 з літаратурным ухілам, выкладанне вялося на рускай, таму яна з дзяцінства стала больш блізкай  — менавіта па-руску думалася і стваралася. А першыя дзіцячыя вершыкі сталі з’яўляцца, калі будучай паэтэсе было толькі чатыры з паловай гады. Тады яна прасіла бацьку хутчэй запісаць, «не тое думка ўцячэ». Ужо пазней, скончыўшы філалагічны факультэт Белдзяржуніверсітэта, марыла пра рэдактарства. «Праца са словам мне падавалася таямнічай, вельмі важнай, — кажа пісьменніца. — Я і цяпер беражліва, з глыбокай пашанай стаўлюся да слова. Але люблю і рускую, і беларускую: гэта мовы-сваячкі, яны натхняльныя, лексічна багатыя, вельмі прыгожыя і дзівосна меладычныя».

Вершы паэтэсы можна аднесці да традыцыйнай плыні перш-наперш тэматычна: каханне, бацькоўскі дом, сям’я… «Не магу судзіць тых, хто піша пра будзённае — відаць, набалела, — заўважае Валянціна Паліканіна. — Але накаторых слоў знарок не выкарыстоўваю, хоць таксама выказваю свой погляд на падзеі сучаснасці. Вершы заўсёды — адлюстраванне эпохі, яе бядот і перамог. Але паэзія каштоўная сваёй пазачасавасцю, асаблівай творчай правідэнцыяльнасцю, прарывам праз гады, а часам і праз стагоддзі. Усё гэта  — уласцівасці класічнай паэзіі». Татальнага ж уплыву на сваю паэзію Валянціна Паліканіна ніколі не адчувала: «абышлося без капіравання чужой манеры і пераймальніцтва». Але заўсёды блізкай была творчасць Сяргея Ясеніна, Ганны Ахматавай, Булата Акуджавы, Уладзіміра Сакалова, Генадзя Русакова. Сярод любімых у беларускай паэзіі — Максім Танк, Сяргей Грахоўскі, Янка Сіпакоў: за вобразнасць і сілу пачуццяў. Пісьменніца ўпэўнена: і сярод сучаснікаў ёсць шмат добрых паэтаў, і многім з іх яна ўдзячна за пераклады сваіх вершаў на беларускую мову. Перакладае і сама — на рускую. Сведчанне — кніга перакладаў «Признание в любви», што пабачыла свет у выдавецтве «Чатыры чвэрці». Дарэчы, у «Мастацкай лiтаратуры» запланаваны выхад новай кнігі для дзяцей «Всех сильнее доброта». «Я веру ў духаносную сілу слова і імкнуся, як мае героі, “добрым словом мир спасать”», — распавядае аўтар.

Нягледзячы на тое, што паэзія Валянціны Паліканінай напоўнена жаноцкім трапятаннем, парывамі радасці і суму, тонкім адчуваннем жывога і светлага, творца ўпэўнена: раздзяленне паэзіі на мужчынскую і жаночую  — чыстая ўмоўнасць. «Паэзія ці ёсць, ці няма,  — разважае яна.  — Пра тое, што ўзрушвае да глыбіні душы, гавораць: “Гэта сапраўдная паэзія”. Вядома, мае значэнне, хто аўтар. Мужчынскія вершы ўражваюць глабальнасцю тэматыкі, эмацыянальным напружаннем, трапнай вобразнасцю. У жанчын творы больш інтуітыўныя, шчырыя, пранізаныя паўтонамі… Для мяне важна, каб у паэзіі прысутнічала ўсё пералічанае».

Што тычыцца крытыкі, то яна павінна быць канструктыўнай, інакш гэта падобна на звядзенне рахункаў, спагнанне злосці… Насамрэч, пакрыўдзіць страшна любога чалавека, а ўжо творцу — асабліва, таму што ён незвычайна чуллівы. «Такіх людзей не крыўдзіць трэба, а паважаць: праз іх прыходзіць у свет найважнейшая інфармацыя, яны ўлоўліваюць токі будучыні», — падкрэслівае паэтэса. Яшчэ Максім Горкі пісаў, што жыхары апраметнай «пакутліва зайздросцяць, назіраючы езуіцкі спрыт, з якім людзі ўмеюць ганьбіць адзін аднаго». Без любові немагчымы ні жыццё наогул, ні літаратура, ні крытыка.

Супрацьстаянне дабра і зла  — лейтматыў творчасці Валянціны Паліканінай, хоць, сапраўды, на ім трымаецца ўся літаратура, пачынаючы з антычнасці. Аднак у паэзіі аўтаркі пануюць рэлігійныя матывы. З часоў юнацтва Валянціна Паліканіна асабліва любіць творы Аляксандра Пушкіна, Мікалая Гогаля, Льва Талстога, Антона Чэхава, Фёдара Дастаеўскага. «Іх літаратура працята праваслаўем... Вера  — падмурак любой творчасці, — лічыць паэтэса. — Без гэтага твор, нібы замак на пяску, рассыпаецца».

Яўгенія ШЫЦЬКА