Ужо нiкога не здзiўляюць электронныя кнiгi i базы дадзеных, Zoom-канферэнцыi, вiртуальныя музейныя экспазiцыi i экскурсii. Дзякуючы дапоўненай рэальнасцi ствараюцца макеты разбураных замкаў i палацаў. Гiсторыкi аб'ядноўваюцца з айцiшнiкамi, каб ствараць новыя прадукты, якiя могуць выкарыстоўвацца ў музеях, у адукацыйным працэсе, у турызме. QR-коды i мабiльныя праграмы дапамагаюць турыстам больш даведацца пра пэўныя гiстарычныя аб'екты.
Асобныя рэсурсы змяшчаюць фатаграфii помнiкаў, сядзiб, палацаў, старых могiлак, успамiны сведкаў падзей, аўдыя- i вiдэазапiсы, на якiх бабулькi спяваюць народныя песнi, «занатаваная» iх традыцыйная гаворка. Праз сецiва можна весцi пошук блiзкiх, там з'яўляюцца спiсы герояў i ахвяр вайны, рэпрэсаваных асоб. Аблiчбоўваюцца архiвы, слоўнiкi, карты i нават фальклорныя бабiнныя запiсы, якiя старанна збiралiся беларускiмi вучонымi-фалькларыстамi. Бясспрэчна, новыя тэхналогii спрыяюць таму, што ў сучаснiкаў расце цiкавасць да гiсторыi i культуры сваёй краiны. Але як яшчэ яны могуць змяняць асяроддзе i нас самiх? I як не заблытацца ў такiм масiве iнфармацыi?
З 2004 года дзейнiчае беларуская «Вiкiпедыя», ужо створаны дзясяткi тысяч артыкулаў. Вiртуальная прастора папаўняецца матэрыяламi, прысвечанымi гiстарычным падзеям i выдатным асобам нашай краiны, але наколькi можна давяраць iнфармацыi з сецiва? Iнтэрнэт дае магчымасць выказвацца ўсiм. У вынiку даволi часта размываюцца межы памiж экспертнымi i неэкспертнымi ведамi.
Праблема яшчэ i ў тым, што напiсаны аматарам інтэрнэт-артыкул, у якiм iнфармацыя можа падавацца фрагментарна, з акцэнтамi на нейкiх «смажаных» дэталях, а то i зусiм скажацца, часта набiрае больш праглядаў i «лайкаў», чым тэкст, прысвечаны гэтай жа тэме, але зроблены прафесiйным гiсторыкам. I трэба ўжо падумаць пра тое, як абаранiць (а можа, i накiраваць) дзяцей i моладзь, якiя адказы на пытаннi, звязаныя з гiсторыяй, шукаюць у iнтэрнэце. Сёння беларускiя ВНУ i iнстытуты Нацыянальнай акадэмii навук выдаюць вялiкую колькасць кнiг i маюць свае электронныя рэсурсы, але трэба яшчэ шмат шчыраваць над тым, каб яны былi запатрабаваныя ў карыстальнiкаў i, самае галоўнае, каб да iх звярталiся педагогi i вучнi.
Тэхналогii мяняюць погляд на гiсторыю, на метады даследаванняў i прэзентацыi даных. Сёння ўжо гавораць пра з'яўленне новай дысцыплiны — лiчбавай гiсторыi. Сучасныя магчымасцi, калi можна аналiзаваць вялiкiя аб'ёмы iнфармацыi, дазваляюць убачыць нешта большае, чаго не заўважалi раней, глядзець на праблемы глабальна, вызначаць пэўныя заканамернасцi ў развiццi чалавецтва.
За мяжой ужо вядуцца дыскусii пра лiчбавую гiсторыю. Адна з iх звязана з даступнасцю iнфармацыi. Вялiкая колькасць персанальных звестак знаходзiцца ў архiвах, але што будзе, калi гэтыя даныя будуць пераведзены ў лiчбу i выкладзены ў сецiва? Як абаранiцца чалавеку, якi жадае застацца незаўважаным у гiсторыi, не хоча, каб звесткi пра яго сваякоў трапiлi ў агульны доступ, як рэалiзаваць права на забыццё? Шмат пытанняў i наконт таго, як iнтэрпрэтаваць новыя веды i працаваць з крынiцамi, вызначаць, якiя з iх прыдатныя для аналiзу.
Алена ДЗЯДЗЮЛЯ
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
