Расцём і жывём сяўбой ды жнівом

Сёлетняя гарачая жніўная пара ў краіне набывае асабліва глыбокі сэнс: бо якраз цяпер мы ў чарговы раз рыхтуемся да выбараў Прэзідэнта Беларусі

Розныя, здавалася б, кампаніі: уборачная ды выбарчая. Але ж, калі ўдумацца-разважыць з менталітэтам нашым спрадвечна сялянскім, хлебаробскім, то знойдуцца паміж імі цікавыя сэнсавыя паралелі.

Кожны хлебароб, як кажуць здаўна, менавіта ў жніўную пару трымае галоўны экзамен года. І атрымлівае ўрэшце “адзнаку” — вядома ж, ураджаем! — за працу ў чарговым жыццёвым цыкле. Які ўключае процьму работ: угноіць глебу, заараць яе, пасеяць збожжа, дагледзець пасевы належным чынам, своечасова сабраць ураджай. А як жа ўсё дасканала, рупліва, з захаваннем агратэхналогій павінна быць зроблена, з улікам і ўмоў надвор’я, і асаблівасцяў глебы, гатунку насення, каб кожны гектар даваў ажно пад 100 цэнтнераў пшаніцы!

Лічбу прыводжу не выпадкова. Днямі яна прагучала, калі Прэзідэнт Аляксандр Лукашэнка наведваў аграгаспадарку “Новае жыццё” ў Нясвіжскім раёне Міншчыны. Гэта й ад маёй малой радзімы недалёка. І згадалася, што ў 70‑я, калі я, школьнік, працаваў на жніве ў калгасе “Беларусь” Ляхавіцкага раёна Брэстчыны (памочнікам камбайнёра ў таты, Івана Іосіфавіча Ждановіча), то пра ўраджайнасць такую мы й не чулі. Як за 40 цэнтнераў ячменю, пшаніцы на асобных участках на круг бралі — о, гэта быў поспех! Аграном, брыгадзір, старшыня калгаса маглі разлічваць на высокае месца ў сацспаборніцтве, камбайнёры — таксама. Душа ж радуецца, калі добра сыпле ў бункер, і можна неблагую капейчыну на жніве зарабіць. І славу, хай сабе і ў межах раёна ці вобласці. Прыемна было, калі тата з братам Пятром (ён раней за мяне пайшоў у памочнікі) на некаторы час, маючы новы камбайн СК‑4, аказаліся ў лідарах сацспаборніцтва. Сяляне, бацька з сынам-падлеткам з невялічкай вёскі Яцкаўшчыны трапілі на раённую дошку гонару, а ў таты журналістка ўзяла інтэрв’ю: у раёнцы “Будаўнік камунізму” надрукавалі.

Ды слава, ужо тады я пераканаўся, — пані яшчэ тая. Капрызная й недаўгавечная бывае. Трохі з камбайнам нешта не заладзілася — і лідарства таго як не было. А хлеб — ён значна больш надзейны. Заўсёды патрэбен: і ў 70‑я, і цяпер. Дарэчы, у развіццё агракомплексу беларуская дзяржава ўклала звыш 40 мільярдаў долараў толькі ў апошнія дзве пяцігодкі. Так умацоўвалася харчовая бяспека Беларусі. Своечасова! Цяпер жа ў свеце з‑за каранавіруса прагназуюцца праблемы з харчаваннем, нават голад. І варта згадаць сёлетнюю вясну, калі на пасяўную наступала “інфавірусная інфекцыя”, бо некаторым гарачым гарадскім галовам здавалася: трэба ўсіх пагалоўна ў краіне пасадзіць у каранцін. Але ж і на “форс-мажорны” выпадак беларусы даўно маюць мудрае выслоўе-вакцыну: паміраць збірайся, а жыта сей! Умелі дзяды расстаўляць прыярытэты! Не пра сябе, чалавеча, думай — пра свой род, пра блізкіх людзей. Ніхто ж не вечны: хто народжаны — той і сыдзе, як пара надыдзе. Да таго ж, пісаў Уладзімір Караткевіч, саван кішэняў не мае. А хлеб на стале й пасля нас патрэбен будзе. Таму нашы сяляне ды аграгарадкоўцы ўсё ж яравыя сеялі, азімыя даглядалі. Звыклі на сябе спадзявацца — не на чужую, а тым больш замежную, дапамогу: там дарма не дадуць, а яшчэ й папракнуць.

На шчасце, з надвор’ем у Беларусі ўсё склалася: і цёпла, і вільгаці ў пару хапала. І ёсць надзея, што ўраджай будзе добры. Першыя намалочаныя паўтара мільёна тон разлікі апраўдваюць. Гавораць і пра выхад на рэкорд — у 9 з паловай мільёнаў тон: гэта калі да зерневых каласавых дадасца й кукуруза, пасевы якой у Беларусі штогод павялічваюцца. Зрэшты, не будзем забягаць наперад, памятаючы дзедаўскае: збожжа важ не ў полі, а ў засеках.

І выбарчая ж кампанія — гэта, па вялікім рахунку, бітва за ўраджай. Электаральны, так бы мовіць. Збор подпісаў за кандыдатаў — як “замер тэмпературнага рэжыму” палітглебы й пачатак сяўбы. Іншыя перадвыбарныя працэдуры з выплескамі эмоцый, шумам у СМІ, акцыямі й правакацыямі — гэта “догляд пасеваў”. І будзе жніво (выбары — 9 жніўня) на полі, дзе кандыдаты ў прэзідэнты нешта сеялі. Хто сеяў вецер — пажне буру. Барані Божа ад такой бяды ў жніўную пару! Па вялікім рахунку, з кандыдатаў толькі Аляксандр Лукашэнка найбольш сістэмна працуе на электаральнай ніве. Ягоная дзейнасць на пасадзе Прэзідэнта навідавоку ўжо больш за 25 гадоў. Таму й трымаецца ўпэўнена, як хлебароб з вялікім стажам. Аляксандр Рыгоравіч на Нясвіжчыне па-сялянску заўважыў, што выбары — гэта другаснае, значна важней для нас цяпер жніво. Бо хлеб, удакладніў, патрэбен заўсёды. Як вядома, і да нас многія пакаленні беларусаў апрацоўвалі — як хто мог і ўмеў — мясцовае палітполе. Падвышалі ўрадлівасць глебы, ачышчалі яе ад камянёў, хмызоў, дзядоўніку-пустазелля. Сваімі потам, крывёй, а то й жыццямі па мікронах дадавалі спажыўных рэчываў у “чарназёмны слой”. Ды яшчэ розныя вятры, пераважна з захаду ці ўсходу, імкнуліся паўплываць на мясцовы, тутэйшы клімат. Зрэшты, вятры-віхуры тыя і ў нашым часе ніхто не адмяняў: хочацца ж некаму жаць там, дзе сам не сеяў.

Знакавым у беларускай палітагратэхніцы быў і застаецца дзень 27 ліпеня (калі й я пішу свае нататкі…). Штогод гэта — разгар жніва ў Беларусі. А трыццаць гадоў таму, 27 ліпеня 1990‑га, якраз у гэты дзень Вярхоўны Савет БССР ХІІ склікання прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР. І пачало станавіцца явай тое, пра што нашы папярэднікі даўно марылі: свая зямля, незалежная Беларусь — толькі працуй! Атрымлівай радасць ад працы.

Хлеб на стале, мірнае неба над галавой — гэта ж так важна для простага чалавечага шчасця. І на хвіліну сабе страшна ўявіць, што гэтых дзвюх, здавалася б, простых рэчаў — хлеба й міру — раптам не стане. То хай будзе хлебнаю Беларуская Ніва!

Іван Ждановіч