Нявіннасць дзяцінства і жах вайны

У ліпені выдавецкі дом «Звязда» прадставіў чатыры новыя кнігі, кожная з якіх мае добры камерцыйны патэнцыял. Дзве з іх — дзіцячыя. А гэта, як вядома, менавіта тое, што, акрамя класічнай і спецыяльнай літаратуры, цяпер карыстаецца попытам. Дзве іншыя — альбомы, дзе размешчаны фотаздымкі, паштоўкі, плакаты і многія ўнікальныя матэрыялы ваеннага і пасляваеннага перыяду.

Выдавецкі дом «Звязда» перавыдаў дзіцячую кнігу «Дуб і крумкач» Алены Стэльмах  — заслужанага журналіста Беларускага Саюза журналістаў, сябра Саюза пісьменнікаў Беларусі і Саюза пісьменнікаў Расіі. Гэта вершаваная п’еса ў чатырох дзеях, дзе асноўным пунктам прыцягнення ўвагі чытача з’яўляецца супрацьстаянне міралюбівых прадстаўнікоў жывёльнага і расліннага свету (адной з важных дзеючых асоб з’яўляецца Дуб, які ўвасабляе прыродную гармонію, мудрасць) з Крумкачом. Ён з’яўляецца сімвалам зла, разбурэння і вайны. Класічная барацьба заканчваецца прадказальна, але важна, што ў творы з умоўным злом змагаюцца не пры дапамозе грубай сілы, а словам. Такім чынам Алена Стэльмах дае дзецям вельмі важны наказ: большую частку праблем, нават самых сур’ёзных, можна вырашыць без агрэсіі. Асабліва калі гаворка вядзецца пра чалавечыя адносіны. Малюнкі, якія выканала Марыя Міцкевіч, чымсьці нагадваюць адначасова манеру еўрапейскіх коміксаў і беларускую савецкую школу анімацыі. Гэта добра, бо, магчыма, калісьці п’еса стане асновай для стварэння мультфільма. Таксама папулярнасці твора Алены Стэльмах павінна спрыяць і сама форма п’есы, бо яна падыходзіць, напрыклад, для школьных драматычных гурткоў або іншых вучнёўскіх тэатральных ініцыятыў. Здаецца, што чытачы ўжо даўно чакалі гэты твор пісьменніцы ў новым выданні, бо першы пошукавы запыт у інтэрнэце, які прапаноўвае сістэма Google, менавіта «Алена Стэльмах Дуб і Крумкач». Гэтае выданне мае ўсе шанцы на поспех.

Другая ліпеньская кніга  — зборнік дзіцячых вершаў «У казачным лесе» паэтэсы Ніны Галіноўскай, лаўрэата Літаратурнай прэміі імя Янкі Купалы і прэміі Васіля Віткі. Галоўныя героі большасці твораў — звяры і птушкі, што традыцыйна для дзіцячай літаратуры, але таксама сустракаюцца вершы, якія прысвечаны непасрэдна дзецям. Такая разнастайнасць, па-першае, не дазволіць маленькім чытачам засумаваць падчас знаёмства са зборнікам, па-другое, яны змогуць асацыіраваць сябе з некаторымі героямі і такім чынам больш уключацца ў працэс чытання. Калі твор Алены Стэльмах даволі дыдактычны, то многія вершы Ніны Галіноўскай не ставяць мэты «прышчапіць» чытачам нейкія маральныя каштоўнасці, і гэта нядрэнна. Дзецям часам таксама трэба адпачыць ад сур’ёзных урокаў жыцця і пасмяяцца разам з пісьменніцай з ката, які прыйшоў у буфет па бутэрброд ці з Геркулеса  — ён вырашыў памерацца ростам з дрэвамі ў сасновым лесе. Акварэльныя малюнкі Алены Карповіч выдатна перадаюць казачную атмасферу, што пануе ў большай частцы кнігі. Не менш удала мастачка выканала побытавыя і гумарыстычная сцэны. Кніга падзелена на дзве часткі. Калі першая вельмі разнастайная тэматычна, то другая больш сэнсава цэласная — вершы пра зіму і зімовыя святы.

«У казачным лесе» Ніны Галіноўскай і «Дуб і Крумкач» Алены Стэльмах  — добрыя прыклады сучаснай дзіцячай літаратуры, якая можа зацікавіць маленькіх чытачоў не толькі прыгожым афармленнем, але і тэкстамі, што вельмі каштоўна.

Вядомы гісторык і калекцыянер Уладзімір Ліхадзедаў прадставіў новыя кнігі ў серыі «У пошуках страчанага». Абедзве — фотаальбомы ў цвёрдай вокладцы, якія падзелены на тэматычныя блокі. Уражвае талент Уладзіміра Ліхадзедава як укладальніка, бо кнігі падпарадкоўваюцца строгай ўнутранай логіцы ў плане размяшчэння матэрыялаў. Таму, нягледзячы на тое, што адзіны тэкст у кнігах  — гэта прадмовы Паўла Сухарукава і подпісы да фотаздымкаў ды іншых матэрыялаў, абодва выданні добра спраўляюцца з тым, каб распавесці пра Вялікую Айчынную вайну і тое, з якімі яе наступствамі давялося сутыкнуцца не толькі беларусам, але і ўсяму насельніцтву Савецкага Саюза пасля яе.

 Першая кніга «75 гадоў перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне» складаецца з трох частак: «Беларусь памятае!», «75 гадоў Вялікай Перамогі» і «Патрыятычныя выданні Вялікай Айчыннай вайны». Першая  — прадмова Паўла Сухарукава, у якой ён актуалізуе гэтую тэму, падкрэслівае важнасць захавання памяці пра кошт перамогі ў вайне. Другая частка ўяўляе сабой унікальны праект, які дазваляе чытачу ўбачыць фатаграфіі гарадоў у даваенны, ваенны і пасляваенны перыяды. Акрамя таго, што самі па сабе гэтыя фотаздымкі маюць гістарычную каштоўнасць, яны аказваюць на чалавека моцнае эмацыянальнае ўздзеянне, бо наглядна дэманструюць, наколькі разбуральная вайна не толькі ў дачыненні да людскіх лёсаў і жыццяў, але і да архітэктурных помнікаў. У  трэцяй частцы прадстаўлены агітплакаты і старонкі газеты ваеннага часу «Раздавім фашысцкую гадзіну» з антыфашысцкімі вершамі, апавяданнямі, лозунгамі, анекдотамі і малюнкамі. Здзіўляе тое, колькі творчых сіл і таленту было задзейнічана для стварэння выдання. Гэты раздзел кнігі мае асаблівую каштоўнасць — большая частка матэрыялаў друкуецца ўпершыню.

Другая кніга Уладзіміра Ліхадзедава называецца «Блакада». У ёй змешчаны фотаматэрыялы, прысвечаныя адной з самых трагічных старонак у гісторыі вайны  — блакадзе Ленінграда. У кнізе чатыры часткі, назвы якіх гавораць самі за сябе: «Глыток праўдзівасці — на ўсе часы» (прадмова Паўла Сухарукава), «Паштоўкі, выдадзеныя ў Ленінградзе ў 1941-1945-х гадах», «Фотаздымкі блакаднага Ленінграда» і «Лісты і дакументы блакаднага Ленінграда». Кожная з частак паступова паглыбляе чытача ў гісторыю блакады. Калі фатаграфіі і паштоўкі дазваляюць у першую чаргу ўбачыць факт разбурэнняў, што прынесла вайна, то лісты перадаюць жах людзей, якія апынуліся адрэзанымі ад свету ў блакадным горадзе. Часам голыя факты робяць значна больш моцнае ўражанне, чым гісторыі, шмат разоў загорнутыя ў мастацкія ўпрыгажэнні.

Цімур ВЫЧУЖАНІН