У бой ідзе паэзія сыноў

З вёскі Руціцы Карэліцкага раёна Гродзеншчыны быў родам Фёдар Шугля: афіцэр-­ардэнаносец, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. Памяць пра бацьку­героя вызначае жыццёвыя арыенціры й для сына яго Уладзіміра: паэта, Ганаровага Генеральнага консула Беларусі ў Цюменьскай вобласці Расіі.

Сёлета на пачатку чэрвеня ў Цюмені выйшла з друку кніга “И снова май, победный май” — зборнік цюменьскіх паэтаў, прысвечаны 75‑годдзю Перамогі. Гэта вершы, паэтычныя абразкі больш чым 20 аўтараў. Як расказаў журналістам адзін з іх, Мікалай Зензін, важкім аргументам за тое, каб зборнік абавязкова выйшаў, сталі выказванні некаторых замежных палітыкаў і гісторыкаў на пачатку года. Яны гаварылі пра перамогу краін антыгітлераўскай кааліцыі над фашысцкай Германіяй, не называючы Савецкага Саюза! Дэпутаты Еўрапарламента палічылі: гэта два таталітарныя рэжымы для перадзелу свету й захопу чужых тэрыторый развязалі вайну. “Жаданне супрацьстаяць плыні такой хлусні й было адным з пабуджальных матываў аўтараў”, — адзначыў Мікалай Зензін.

Як бачым, эстафету подзвігу гераічных бацькоў, дзядоў годна нясуць сыны, унукі. У бой за гістарычную праўду ідзе іх паэзія. А на 4‑ю старонку вокладкі 106‑старонкавага зборніка (якую абдымае Сцяг Перамогі) вынесены чаканныя, бы з марша, радкі Мікалая Зензіна: “В боях с врагом Отчизну отстояли,/ И никому Победу не отнять! Историю мы кровью написали,/ И не дадим ее переписать!”.

З гордасцю за беларусаў Цюмені чыталі мы ў інтэрнэце, што творчую й матэрыяльную падтрымку пры падрыхтоўцы, выданні зборніка аказаў Уладзімір Шугля — кіраўнік Рэгіянальнай грамадскай арганізацыі “Саюз — інтэграцыя брацкіх народаў”, паэт, Ганаровы Генеральны консул Беларусі ў Цюменьскай вобласці Расіі. Ягоная прадмова пададзена ў зборніку, і вершы на ваенную тэму таксама. 

Захацелася патрымаць выданне ў руках — і мы звярнуліся з такой просьбай да супляменніка. Пісалі, дарэчы, пра яго раней (“Зямля і неба Уладзіміра Шуглі: У Ганаровага Генеральнага консула Беларусі ў Цюменьскай вобласці любоў да Сібіры й зямлі яго продкаў у крыві” — “Беларусь. Belarus”, 2016, № 5. Гл. у інтэнэце: https://www.sb.by/artіcles/zyamlya-neba-uladz-m‑ra-shugl.html). Ведаем, што для вядомага беларуса Цюмені зямля продкаў, іх традыцыі — важная частка яго самога як асобы. Калі восенню 2013‑га ў камандзіроўцы сустрэліся з Уладзімірам Фёдаравічам, ён паказваў нам і невялікі “музей” з экспанатамі з Беларусі, свой галінасты радавод (у яго самога чацвёра дзяцей) у рамачцы. А фатаграфіі бацькі з маці заўсёды з ім побач: у рабочым кабінеце. Суразмоўца цёпла гаварыў пра паездку ў родную вёску бацькі: Руціца ў Карэліцкім раёне Гродзеншчыны. Згадаў пра паходжанне прозвішча: шугляй у Беларусі называлі вялікую лодку-даўбёнку з суцэльнага ствала дуба. Пэўна, і продкі Уладзіміра Фёдаравіча мелі справу з дубамі, спрычыніліся да рэдкага “суднабудаўнічага” рамяства. Яшчэ ўспомніў, як бацька, былы франтавік, вучыў яго будаваць дом з бярвення. Падумалася тады: а не разгубіў былы франтавік на жыццёвых дарогах спадчынны досвед працы з сякерай!

І вось на пачатку ліпеня з Цюмені, з прыёмнай Ганаровага Генконсула ў Мінск прыйшла бандэроль з кнігамі — як для рэдакцыі, так і для перадачы ў дар Музею літаратуры. Дасланыя нам кнігі “Победители” (зборнік з творамі беларускіх і цюменьскіх аўтараў да 70‑годдзя Перамогі, выйшаў у Цюмені ды Мінску ў 2014 годзе), “И снова май, победный май”, а таксама тры зборнікі вершаў Уладзіміра Шуглі: “Четвертое измерение” (2013, Цюмень), “Имя твоё” (2016, Мінск), “Шестое чувство” (2019, Курган). За тое дзякуем як Уладзіміру Фёдаравічу, так і ягонай памочніцы Любові Генадзеўне. Яна даслала нам і юбілейны буклет: сёлета Рэгіянальнай грамадскай арганізацыі “Саюз — інтэграцыя брацкіх народаў” спаўняецца 15 гадоў. І пра тое мы раскажам, але іншым разам.

Згаданая прадмова ў сёлетняй кнізе мае назву “Сцяг Перамогі ў надзейных руках”. Прадстаўляючы творчасць паэтаў Зямлі Цюменьскай, Уладзімір Шугля акрэслівае, што пішуць яго калегі па пяры на тэмы вайны, патрыятызму, гераізму, самаахвярнасці, воінскага брацтва. Тэмы, удакладняе, блізкія й дарагія таксама яму: “Гэта маё жыццё й маё сумленне, мой маральна-грамадзянскі стрыжань. І гэта не гучныя словы. Мае карані ў Беларусі. Яе гераічнае мінулае, стойкі братні народ, які мужна й з годнасцю прайшоў праз усе выпрабаванні — усё гэта ўва мне. Як і прыклад бацькі-франтавіка: “Когда я слышу о войне/ Отец приходит в мою память. Пока я жив — он жив во мне,/ Несём мы вместе наше знамя…”. Вось такі пераход у прадмове ад прозы да паэзіі. Вобразна, хораша, глыбока!

У кнізе пададзены 4 вершы Уладзіміра Шуглі, і ў адным з іх, 12‑радковым, бачым вобразнае развіццё той тэмы, пра сцяг: “Одна из пуль летит моя…/ “Я жить хочу!” — кричит сознанье…/ И спас отец — закрыл меня…/ Теперь в руках моих то знамя!”.

Мы знайшлі ў нэце, у базе дадзеных “Подвиг народа”  ажно пяць згадак пра ўзнагародныя дакументы капітана Фёдара Міхайлавіча Шуглі, 1907 года нараджэння. Пяць ардэноў! Імі камандзір батальёна, які вёў барацьбу з бандамі, падпольнымі арганізацыямі ў вызваленых Чырвонай арміяй рэгіёнах Беларусі, быў ушанаваны ў 1944–45 гадах: ордэн Леніна, два ордэны Чырвонага Сцяга, два ордэны Айчыннай вайны І ступені. Месцам нараджэння ў дакументах значыцца: “Литовская ССР, г. Вильно”. Магчыма, так трэба было ў той час? Альбо сапраўды ў Вільні герой нарадзіўся? Мяркуем, тое ведае Уладзімір Фёдаравіч, які даследаваў свае родавыя беларускія карані.

Тут варта яшчэ згадаць і пра тэкст, які нам летась увосень даслала актыўная няштатная аўтарка з Цюмені Людміла Бакланава: пра традыцыйную сустрэчу студэнтаў і выкладчыкаў Цюменьскага інстытута культуры з паэтам, Ганаровым Генконсулам Беларусі ў Цюменьскай вобласці Уладзімірам Шугляй. На гэты раз прэзентаваўся ягоны чарговы, згаданы ўжо намі зборнік вершаў “Шестое чувство”. Аўтар не толькі чытаў свае творы, але й высвятляў глыбінныя сэнсы, пасылы, у іх закладзеныя. Акцэнтаваў увагу на адказнай ролі паэта ў жыцці краіны, выхаванні людзей, фармаванні нашага светапогляду. Гаварыў, як важна паўнакроўна жыць не толькі ў свеце матэрыяльным, але і ў духоўным, пра гарманічнае развіццё асобы. А сам для сябе, піша Людміла Бакланава, ён даўно вылучыў простыя й мудрыя правілы, параўноўваючы жыццё нашае з палётам птушкі: “Чтобы удержаться на лету, надо придерживаться девяти векторов в направлении движения. И здесь действуют три “Т”, три “С” и три “Не”. Это Труд, Творчество, Терпение. Это Стыд, Совесть, Сострадание. И — Не сдаваться, Не бояться, Не доверять, то есть все подвергать сомнению, проверять”. Такія прынцыпы жыцця, казаў Уладзімір Фёдаравіч, закладваў у ім бацька. Цяпер жа й сам ён перадае іх не толькі дзецям, унукам, але й слухачам, чытачам. А яго самыя любімыя паэты — рускі Афанасій Фет і беларус Максім Танк, якія спалучалі ў сабе такую “шматвектарнасць”, выяўлялі яе ў сваёй творчасці.

На сустрэчы гучалі песні, напісаныя на вершы Уладзіміра Шуглі Кацярынай Чарнышовай: яна загадвае кафедрай харавога дырыжыравання, прафесар. Выйшаў кампакт-дыск, на якім запісаны 12 песень. Пранікнёныя музыка й вершы ўпрыгожылі сустрэчу. Цікава, што дырэктар бібліятэкі Наталля Сакалова правяла эксперымент, пра які й расказала. Яна папрасіла калег прааналізаваць вершы з розных зборнікаў Уладзіміра Шуглі. У ходзе чытання даць адказ на пытанне: дзе ж вытокі яго вершаў? І ўсе прыйшлі да высновы: вытокі — у зямлі продкаў аўтара, у Беларусі. “Тэма нябеснай духоўнай сінечы нібы прыпадымае чытача ў кожным радку, нават калі й наўпрост у словах не выяўлена, — гаварыла Наталля Сакалова. — Святло паэтычнай душы аўтара даецца як азарэнне звыш. Беларускія родавыя гены бацькі, тэмы вайны, Хатыні, праваслаўя — там вытокі творчасці Уладзіміра Шуглі”.

Людміла Бакланава паведамляе, што ў творчай сустрэчы паўдзельнічаў старшыня Цюменьскай абласной думы Сяргей Карапанаў. Ён павіншаваў Уладзіміра Шуглю з новым зборнікам паэзіі, пажадаў новых здзяйсненняў на карысць брацкіх народаў Беларусі ды Расіі. Словы ўдзячнасці выказалі старэйшаму сябру, супляменніку старшыня Рэгіянальнай грамадскай арганізацыі беларусаў Цюменьскай вобласці Сяргей Сцяцкевіч з жонкай Таццянай Мецелевай, мастацкая кіраўніца народнага беларускага ансамбля “Лянок” Клаўдзія Зуева. Напрыканцы сустрэчы гучала песня “О, Беларусь мая!”.

Людміла Бакланава нам яшчэ напісала, што на адной з сустрэч з актывам беларускай дыяспары ў Цюмені Уладзімір Шугля прадставіў Анталогію сучаснай рускамоўнай паэзіі Беларусі. У яе ўвайшлі й яго вершы. Выданне “Поэзия русского слова: антология современной русскоязычной поэзии Беларуси” ўключае творы 186 аўтараў, яго можна знайсці ў кнігарнях Беларусі. А на пачатку 2020 года ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі прайшла прэзентацыя выдання ў фармаце круглага стала. Падрыхтавана было выданне ў Інстытуце літаратуразнаўства імя Янкі Купалы НАН Беларусі, пабачыла свет у Выдавецкім доме “Беларуская навука” ў 2‑х тамах. Аўтары праекта — доктар філалагічных навук, акадэмік НАН Беларусі, галоўны навуковы супрацоўнік Уладзімір Гніламёдаў і кандыдат філалагічных навук, загадчык аддзела ўзаемасувязяў літаратур Мікола Мікуліч. Вядома ж, надрукавацца ў такім салідным выданні — гонар і для Уладзіміра Шуглі, Ганаровага Генеральнага консула Беларусі ў Цюменьскай вобласці Расіі.

Іван Ждановіч