Малавядомыя астравы Грынландыі

У інтэрнэце мы знайшлі артыкул “Севастопольская тайна Александра Грина” Марыны Цітовай, якая мае родавыя карані ў Беларусі. Піша пра цікавую мастацкую экспазіцыю, прысвечаную Аляксандру Грыну й ягонай творчасці, у фае кінатэатра “Моряк” на Паўночнай старане Севастопаля. Аўтар таго прысвячэння — мастак Уладзімір Адзееў, адзін з удзельнікаў праекта рэстаўрацыі старога будынка кінатэатра. І гэта менавіта ён арганізаваў Музейны пакой Аляксандра Грына ў былой севастопальскай турме, дзе з Уладзімірам і сустрэлася аўтарка. Мастак даўно вывучае творчасць пісьменніка. І, як лічыць, разгадаў адзін з яго сакрэтаў, бо прыйшоў да высновы, што менавіта Севастопаль, розныя часткі яго “засвяціліся” ў грынаўскіх творах — але пад іншымі назвамі. У згаданым Музейным пакоі намалявана карта Грынландыі, краіны Аляксандра Грына, якая дзівосным чынам суадносіцца з рэальнай картай Севастопаля. Паводле версіі Уладзіміра Адзеева, Грын у сваіх творах зашыфраваў менавіта Севастопаль: “Так, Зурбаган — это центр Севастополя. Город Храм — Херсонес. Херсонесский маяк он назвал Лисским. Климентьевский монастырь — общиной Голубых Братьев, город Верд — находится на Северной стороне, Гель-Гью переводится как озеро на юге, болотистое озеро, которое засыпал адмирал Лазарев, строя казармы… Ассоль-корабельная — так называли в книге героиню “Алых парусов”. Угольщик Филипп — имеет именно такую профессию: не дворник, не сапожник… Потому что между Лиссом и Каперной находилась угольная пристань Севастополя: уголь туда привозили и разгружали для броненосцев…”

У тэксце Марыны Цітовай пададзены й фотаздымак магіл блізкіх родзічаў Аляксандра Грына, ягоных дзеда й бабулі (памылкова ў тэксце ўказана, што маці): Леанарда й Надзеі Грынеўскіх. Фотаздымак зроблены ў Беларусі, пры старым касцёле вёскі Задарожжа. Мы знайшлі на карце: Глыбоцкі раён Віцебшчыны, злева ад дарогі на Полацк. А сядзіба Якубенкі (з націскам на “у”), якая належала раней дзеду пісьменніка, паводле выдання “Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь” (Мн., 2009) фіксуецца ў Пліскім сельсавеце: як хутар з такой жа назвай.

Ала Ярмілава напісала нам, прачытаўшы тэкст Марыны Цітовай, што з мастаком Уладзімірам Адзеевым супрацоўнікі Феадасійскага музея Аляксандра Грына добра знаёмыя: у фондах музея зберагаецца больш за 40 ягоных работ. І на “Грынаўскія чытанні” ў Феадосію ён прыязджае, а партрэт Аляксандра Грына яго работы вісіць у кабінеце дырэктара.

Напярэдадні юбілею Аляксандра Грына мы стэлефанаваліся з старэйшым навуковым супрацоўнікам Глыбоцкага гістарычна-этнаграфічнага музея Аляксандрам Хайноўскім. Ён расказаў, што ў гонар 140‑х угодкаў пісьменніка, які нарадзіўся 11 жніўня (23 па новым стылі) 1880 года, энтузіясты з Глыбокага ды іншых месцаў Беларусі 22–23 жніўня ладзяць велапрабег. Абвестка пра тое пададзена на сайце музея, была ў райгазеце. Паедуць ад райцэнтра ў мясціны, звязаныя з Грынеўскімі. Па словах Аляксандра, кіламетраў 27 у адзін бок будзе. Ён удакладніў, што пры згаданым касцёле пахаваныя дзядуля, бабуля й дзядзька пісьменніка. Кажуць, дзядзька быў вядомы ў акрузе як добры лекар. Аляксандр Хайноўскі зацікавіўся Грынам не выпадкова: ягоная бабуля жыла ў вёсцы Кукры, непадалёк ад месцаў, звязаных з родам Грынеўскіх. Жывучы ў бабулі, унук бачыў там яшчэ ў дзяцінстве прыгожыя вербы, сажалку, парэшткі былых пабудоў, тамтэйшыя адметныя краявіды.

У часе велападарожжа плануюцца фотаздымкі, сустрэчы з мясцовымі жыхарамі, са святаром Задарожскага касцёла. Аляксандр Хайноўскі хоча высветліць: можа зберагліся даўнія запісы ў касцельных кнігах.

Нагадаем, што бацька Аляксандра Грына — Стэфан Еўзебіуш Грынеўскі (які пазней стаў Степаном Евсеевичем) (1843–1914), быў шляхціцам з родавага маёнтка Якубенкі Дзісенскага павета Віленскай губерні. У 1863‑м Стэфан Грынеўскі быў сасланы ў Томскую губерню за ўдзел у паўстанні Кастуся Каліноўскага. У 1868‑м пераведзены на жыхарства ў Вяцкую губерню (цяпер Кіраўская вобласць). Там ажаніўся з рускай, і ў 1880‑м у іх сям’і нарадзіўся сын Аляксандр: будучы пісьменнік Аляксандр Грын.

Іван Ждановіч