100 карцін і 30 гравюр у падарунак Радзіме

Мастак Іосіф Капелян, ураджэнец Бабруйска, жыве ў Ізраілі амаль 40 гадоў, але ягоная сувязь з Радзімай ніколі не перапынялася

Звычайна творчы шлях мастака, які настойліва рэалізуе свой талент, пазначаны персанальнымі выставамі. Па іх можна бачыць, у які бок рухаецца творца. Тое прасочвалася й на выставе ў галерэі Бабруйскага мастацкага музея, калі ў маі 2017‑га там ладзілася выстава Іосіфа Капеляна “Сустрэча праз сорак гадоў. Нетанія — Бабруйск”. Ён прывёз тады ў родны горад 70 прац — і падараваў іх музею. Пра шчодры дар паведаміў, калі адкрывалася экспазіцыя. Мастак яшчэ казаў, што гатовы перадаць гораду таксама іншыя карціны, калі Бабруйск пагодзіцца іх прыняць і захаваць для нашчадкаў. То спадзяемся, што ў прыгожай гісторыі пад назвай “Нетанія — Бабруйск” будзе й годны працяг.

На адкрыцці выставы тады сабраліся сябры й калегі, якія даўно Іосіфа не бачылі, прадстаўнікі грамадскасці горада. Мастак не хаваў хвалявання, казаў: “Вельмі задаволены я ды ўсхваляваны, што тут адкрываецца мая выстава. І не толькі таму, што для паказу выстаўлены мае працы, а яшчэ й таму, што — у горадзе, у якім я нарадзіўся. Гэта горад майго дзяцінства, юнацтва. І маё хваляванне — ад успамінаў, ад сустрэч, і, вядома ж, ад таго, што адкрываецца мая сорак першая выстава”.

Іосіф Капелян родам з 1936 года, наведваў мастацкую студыю пры Доме піянераў: ёй тады кіраваў Барыс Бяляеў. З таго творчага асяродка, дарэчы, ішлі ў свет мастацтва такія вядомыя майстры, як Георгі Паплаўскі, Людвіг Асецкі, Леанід Марчанка. Што да Іосіфа, то ён спачатку закончыў Ленінградскае мастацка-графічнае педвучылішча, пасля — факультэт графікі Беларускага тэатральна-мастацкага інстытута (закончыў у 1966‑м, вучыўся ў Арлена Кашкурэвіча й Мая Данцыга). За дваццаць гадоў працы ў выдавецтве “Беларусь” (з 1961 года) аформіў больш за 130 кніг, уступіў у Саюз мастакоў СССР. А ў 1980‑м Іосіф Капелян прыняў рашэнне пераехаць у Ізраіль, у Тэль-Авіў. Па тым часе тое азначала: яго імя й творчасць Айчына забудзе…

На шчасце, так не адбылося. Іосіф Капелян не згубіўся ў свеце, годна заявіў пра сябе. Ягоныя карціны ёсць у музеях і прыватных калекцыях розных краін, ён стаў лаўрэатам Міжнароднай прэміі імя Мікалая Рэрыха ў намінацыі “Мастацкая творчасць”. А найхвалюючыя, значныя для майстра на творчым шляху — менавіта выставы ў родным Бабруйску. Першая з іх была яшчэ ў 1976‑м. Глыбока ў сэрцы ягоным жывуць светлыя сыноўскія пачуцці да зямлі, што яго ўзгадавала, і напісаныя ім пейзажы Нетаніі нагадваюць абшары Бабруйшчыны. Усе гады з часу жыцця ў Ізраілі творца з пяшчотаю згадвае родны горад. І ў 2017‑м, прыехаўшы, пабываў на Бабровай вуліцы: там жыве ягонае дзяцінства. Іосіф адзначыў, што вуліца змянілася, але дом родны застаецца такім жа. Падзяліўся развагамі: “У мяне тут магілы дзядулі, бацькі, маці. …Гэта не першы мой прыезд за сорак гадоў. І штораз я тут паглыбляюся ў атмасферу ўспамінаў… Я пастарэў — а горад памаладзеў”. Магчыма, да наступнай сустрэчы з Бабруйскам майстар створыць яшчэ не адну карціну з выявай роднага горада.

І Мінск для Іосіфа Капеляна — горад асаблівы, добрыя пачуцці да яго мастак мае ў душы: “Горад, дзе я закончыў мастацкі інстытут, дзе ўсталёўвалася й развівалася мая творчасць”. У калекцыю мінскага Мемарыяльнага музея-майстэрні Заіра Азгура мастак у “прыезд у Беларусь‑2017” падараваў 30 сваіх гравюр, папрасіў хаця б час ад часу іх экспанаваць. “Дзякуючы такому велікадушнаму жэсту мы й можам бачыць яго працы ў сябе ў Беларусі”, — радуецца Вольга Гоманава, якая цяпер — куратар выставачных праектаў Іосіфа Капеляна. Шчодры жэст мастака знайшоў прадаўжэнне ў праекце Нацыянальнага гістарычнага музея: там у ліпені 2018‑га працавала выстава майстра, былі паказаны падараваныя творы. Выстава, дарэчы, стала адной з першых у плыні праекта “Шляхамі знакамітых землякоў”, які дырэктар музея Павел Сапоцька мае намер прадоўжыць. Тады сучасныя ІТ-тэхналогіі далі магчымасць майстру віртуальна прысутнічаць на адкрыцці чарговай выставы. У сваім відэазвароце ён казаў: “Выстава мастака — гэта магчымасць паказаць свае працы гледачу, а таксама сродак яшчэ раз пацвердзіць культурную повязь паміж людзьмі, паміж мастакамі, паміж краінамі й народамі. Мінск для мяне — горад асаблівы, і добрыя пачуцці да Мінска й Беларусі глыбока ў маёй душы”.

І ў Віцебск таксама завітаў Іосіф Капелян — са сваёй выставай “Графіка. Рэтраспектыва”: вясной 2019‑га. Паспрыяла рэалізацыі цікавага праекта й Амбасада Ізраіля ў Беларусі. У Арт-цэнтры Марка Шагала была прадстаўлена графіка творцы: лінагравюры, афорты, літаграфіі, манатыпіі, гравюры на кардоне. Хоць і схільны майстра ствараць менавіта графічныя працы (“графіка бліжэйшая па маім таленце: для мяне лінія важнейшая, чым пляма”), але ж, удакладняе Вольга Гоманава, ёсць у яго й шмат акварэляў, жывапісных твораў: партрэты, пейзажы, нацюрморты. Па словах мастацтвазнаўцы, карціны творцы настройваюць гледача на ўзвышанае, адухоўленае ўспрыманне наваколля.

Са слоў Вольгі Гоманавай, якая падтрымлівае творчыя стасункі з мастаком, падораныя ім 30 гравюр музейшчыкі плануюць паказваць на іншых творчых пляцоўках пасля таго, як адступіць каранавірус. Цяпер Іосіф Капелян дома, у ізраільскай Нетаніі (там жыве з жонкай Таццянай) працуе штодзень. Галоўнай тэмай ягоных твораў застаецца духоўнасць. Гатовы прыехаць у Беларусь, калі з’явіцца такая магчымасць.

Марыя Мініч, мастацтвазнаўца

Іосіф Капелян:                            

“…З часоў вучылішча мой улюбёны мастак — Рэмбрант. Я нават зрабіў некалькі партрэтаў у кантрасце святла й ценю, як у яго. Для мяне адна з найвялікшых карцін у сусветным мастацтве — ягоны “Блудны сын”…

…Яшчэ ў СССР я зрабіў работы на тэму Шолам-Алейхема. І ведаў, што я яўрэй, ідэнтыфікаваў сябе так. Але я гэтак жа адчуваю сябе й беларусам, люблю беларускую паэзію, прыроду. Уласна, мяне падштурхнулі да таго выбару. Заўжды лічыў: усе людзі добрыя, калі яны добрыя як людзі, а не таму, што яны належаць да якой-небудзь нацыянальнасці”.

Ад рэдакцыі.

Рыхтуючы тэкст да друку, мы згадалі, што летась у снежні ў Ізраілі ў 57 гадоў памерла мастачка Ілона Барадуліна — адзіная дачка народнага паэта Беларусі Рыгора Барадуліна. Ілона мела рэдкі талент мастачкі-імправізатаркі, адметны творчы почырк — і няпростае жыццё. Яе творы выстаўляліся ў Беларусі, Аўстрыі, Расіі, упрыгожвалі вуліцы ізраільскіх гарадоў. Цікава, ці ёсць хоць нейкі шанец працы з яе апошняга — ізраільскага — перыяду жыцця й творчасці пабачыць на радзіме мастачкі? Можа выхадцы з Беларусі ў Ізраілі, з тамтэйшых суполак беларусаў, прадстаўнікі беларускай дыпмісіі неяк таму паспрыяюць?