«Духоўна я нарадзіўся ў Нясвіжы»

Так кажа Леў Гумілеўскі — мэтр скульптурнага мастацтва. Штогод, 31 кастрычніка, ён імкнецца ў княжацкі горад свайго юнацтва, каб з роднымі і сябрамі адзначыць пашпартны дзень нараджэння там, дзе пачаўся яго шлях у мастацтва.

Напярэдадні 90-гадовага юбілею майстар завітаў у  Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы. Тут у стацыянарнай экспазіцыі «Шляхі» як падарунак экспануецца выстаўка з фондаў музея «Мой кліч вечавы». Гэтыя творы Льва Гумілеўскага перагукаюцца з вобразамі Янкі Купалы, створанымі ім для тэматычных раздзелаў, звязаных з побытам паэта ў Маскве ў гады Першай і Другой сусветных войнаў. А ў міжваенны час Масква стала месцам нараджэння будучага скульптара і яго старэйшага брата Міколы ў сям’і Мікалая і Франі Гумілеўскіх. Шмат гісторый з жыцця распавёў ён на сустрэчы ў музеі, а потым і ў «беларускім Луўры» — майстэрні на вуліцы Гая, дзе сярод мноства абліччаў — скульптурны партрэт матулі і яе фотаздымак.

Аж у Маскву ўцякла ад нежаданага старога жаніха Франчэска з Жарнелішак каля Відзаў, дзе спявала ў хоры велічнага касцёла. Вярнуцца на бацькаўшчыну перашкаджала мяжа, сям’я апынулася ў Старым Барысаве, дзе заспелі вайна, акупацыя і ратунак ад вывазу ў Германію ў партызанскіх балотах. Калі ў 1944 годзе сям’я прыехала ў Нясвіж, то яны «думалі — трапілі ў  рай: дзяўчаты на роварах ездзяць, хлопцы ходзяць у  добрым адзенні, вечарам у валейбол гуляюць. Каля года жылі ў самім замку. Там нікога не было, вокны раскрытыя ляпалі, і толькі на ноч прыходзіў вартаўнік, казаў: “Глядзіце, Чорная Панна ходзіць...”»

А ў ратушы меў майстэрню любімы настаўнік — Міхась Канстанцінавіч Сяўрук, які ў Віленскім універсітэце вучыўся жывапісу ў яшчэ аднаго сёлетняга юбіляра Фердынанда Рушчыца. Вось такая ўзвышаная пераемнасць жыве праз пакаленні мастакоў, закаханых у родны край. У майстэрні Міхася Канстанцінавіча вучні спасцігалі таямніцы жывапісу на найлепшых узорах мастацтва. Аднойчы настаўнік прынёс бюст Нікола да Удзана, і ў гэты дзень адбылося літаральнае сутыкненне са скульптурай — у перапынку няўрымслівыя вучні разбілі шэдэўр Данатэла на дробныя аскепкі…

Шлях у мастацтва працягваўся ў Мінскім мастацкім вучылішчы. Навучанне перарвала позва ў армію, дзе тады служылі тры гады. «Я будаваў Волга-Дон, — прыгадвае Леў Мікалаевіч. — Я добра плаваў, то першыя два дні былі сілы пераплысці Дон, але цяжка працавалі ў джунглях уздоўж Дона, наша рота павінна была 6 км лесу высекчы, узарваць карчы. Ваду пілі з ракі. Камары, уночы змеі пад падушкай…»

Пасля войска, у 23 гады, Леў Мікалаевіч вяртаецца да вучобы ў 9 клас вячэрняй школы і на 2 курс вучылішча, якое месцілася ў будынку Опернага тэатра. Жывапісам займалася моладзь, скульптурай — старэйшыя, некаторыя — франтавікі, якія і пераманілі яго да сябе. Сярод выкладчыкаў быў Віктар Папоў, чые фігуры ўзвышаюцца на даху Палаца прафсаюзаў. У Беларускім дзяржаўным тэатральна-мастацкім інстытуце Леў Гумілеўскі вучыўся ў Аляксея Глебава і Андрэя Бембеля. Завяршэнне вучобы супала з будаўніцтвам Салігорска, дзе малады скульптар быў уражаны працай гарнякоў. Постаць асілка-шахцёра ўвасобіў у дыпломнай працы.

Аляксей Глебаў запрасіў маладых калег Льва Гумілеўскага і Анатоля Анікейчыка ў творчую каманду, якая падарыла мінчанам і гасцям сталіцы Беларусі велічную постаць Янкі Купалы і мілы, лірычны фантан «Купалінкі». «Добра, калі твор жыве дзесь у горадзе», — кажа Леў Мікалаевіч. Думаю, што ўдзячныя жыхары многіх гарадоў і мястэчак, а таксама турысты з гэтым пагодзяцца. Велічна ляціць над Магілёвам «Крылатая». У родным Нясвіжы — паркавая камазіцыя «Русалка», абліччы Юрыя Нясвіжскага і Мікалая Хрыстафора Радзівіла Сіроткі. Францішак Багушэвіч сустракае ў Смаргоні, Максім Багдановіч — у Ялце. Эскізы гэтых і многіх іншых работ, якія толькі мараць сустрэцца з намі на вуліцах і плошчах, цесна шыхтуюцца на паліцах майстэрні. Тут сабраліся Давыд Гарадзенскі і Ефрасіння Полацкая, Серафім Жыровіцкі, Антоній Тызенгаўз, Адам Міцкевіч, Аляксандр Пушкін, Сяргей Рахманінаў, Ларыса Геніюш, Уладзімір Караткевіч, Ніл Гілевіч... Адусюль — абліччы Купалы. Побач з работамі бацькі — творы сына Сяргея, з якім не толькі дзеляць майстэрню, але і рэалізоўваюць сумесныя праекты. «Цяпер мы адліваем у бронзе “Апошняе развітанне Уладзіславы з Янкам”».

«Я працую паволі, думаю, скульптура спее… Мой рэкорд — прысвечаная Міхасю Міцкевічу, юнаму Якубу Коласу, “Альбуцкая крыніца”, каб перадаць прагу і спаталенне душы. Гэта ўсё родныя мне людзі, мае дзеці — нельга выбраць, каго люблю больш. Я з імі вітаюся, яны — са мной. Лепім для душы, мне весялей з гэтым жыць…»

Ад імя калег і ўсіх аматараў вытанчанай творчасці майстра віншуем шаноўнага Льва Мікалаевіча з юбілеем і зычым здароўя і плённых гадоў на радасць сям’і, сябрам і людзям, якім яго шчодры талент штодзень дорыць сустрэчу з Мастацтвам!

Марыля БАРТКОВА

Фота прадастаўлены Дзяржаўным літаратурным музеем Янкі Купалы