Вы тут

​Няма лепшага сняданка, як бліны ды мачанка


Як даўней, так і цяпер раніца ў многіх сем’ях пачынаецца са смажаных бліноў або яешні. Любяць беларусы паласавацца таксама смажанай бульбай, пражанінай і хатняй каўбаскай з хрусткай апетытнай скарынкай. Усё гэта стравы, смак якіх добра вядомы кожнаму з дзяцінства.


Невыпадкова, што асаблівае месца на беларускай кухні сярод яе начыння з даўніх часоў займала патэльня. Якасная патэльня, або скаварада, заўсёды была прадметам гонару для гаспадыні. Напачатку іх выраблялі з гліны, выбіраючы пластычныя пароды, дадаючы розныя прымешкі дзеля гарачатрываласці і моцы. Потым з’явіліся такія матэрыялы, як чыгун, сталь, алюміній.

У народзе патэльню сімвалічна лічылі цэнтрам хаты, бо штодзень за сталом вакол яе падчас сняданку, абеду ці вячэры збіралася ўся сям’я.

Апроч усяго, існавала перакананне, што, наўпрост звязаная з агнём і печчу, патэльня мае ачышчальныя і рэпрадукцыйныя якасці. Таму ў некаторых вёсках яшчэ да нядаўняга часу мелася традыцыя прычэсваць нявесту, пасадзіўшы яе на патэльню. Каб ачысціць хату ад злых духаў, сурокаў або працяглых хвароб у сям’і, на патэльню крышылі і падпальвалі чыстым агнём ядловец, палын, іншыя духмяныя травы-замовы. Таксама на патэльні пераносілі агонь з бацькоўскага дома ў новы дом маладых, зберагаючы для іх цяпло сямейнага ачага.

  • Скаварода, скавародак, скавародка, сковорада, скарвада, патэльня, пэтэльня, пятэльня, патэліна — так у розных месцах Беларусі называлі гэты неглыбокі круглы металічны посуд.

Што гатавалі пры дапамозе патэльні?

Варта адзначыць, што звыклае нам цяпер смажанне і пражанне не было характэрна для кухань славянскіх народаў. Яны распаўсюджаныя ва ўсходніх кухнях, а на Беларусі ўлюбёнымі кулінарнымі прыёмамі цеплавой апрацоўкі прадуктаў з’яўляліся запяканне, адварванне, тамленне і тушэнне. Да прыкладу, мяса дзічыны ў старажытнасці не смажылі, а апякалі на ражне.

Але калі шырока распаўсюдзілася па Еўропе свініна, то яе палюбілі і ў нас. Гераіня беларускіх казак — «свінка – залатая шарсцінка» — стала галоўнай свойскай жывёлай ў сялян, а сала практычна было асноўнай ежай і ўзімку, і ўлетку. Звычайна смажылі невялікую колькасць свежаніны — свежага мяса — адразу пасля таго, як забівалі кабана. Але ж потым пераходзілі на сала, якое елі ў розным выглядзе, і асабліва смажаным.

Мачанка — адна са страў, якую беларусы лічаць нацыянальнай. Гэтая страва ніколі не падавалася на стол без бліноў, мачанку елі і цёплай, і халоднай, што было вельмі зручна падчас сельскіх гаспадарчых работ.

Мачанка па-сялянску

Інгрэдыенты: 250 г свініны з рэбернымі косткамі; 250 г сырой каўбасы; 2 цыбуліны; 100 г сала; 2 ст. л. мукі; лаўровы ліст; соль — на смак.

Як гатаваць: мяса абсмажыць і выкласці на талерку. Асобна падсмажыць дробна пакрышаныя цыбулю і сала. Пшанічную або ячную муку развесці халоднай вадой і ўліваць у кіпень, увесь час памешваючы, да ўтварэння рэдкай мучной падліўкі. Дадаць соль, лаўровы ліст, пакласці падсмажанае разам з цыбуляй сала, а таксама рабрынкі з каўбасой. Усе інгрэдыенты пакінуць пад накрыўкай ў цёплай печы або духоўцы на 20-25 хвілін.

Бліны на сыроватцы

Інгрэдыенты: 1 л сыроваткі або кіслага малака; 0,5 ст. л. соды; 1 яйка; мука; соль і цукар — на смак.

Як гатаваць: у сыроватку сыплюць соду, каб добра запенілася. Калі сыроватка свежая, то варта дадаць крыху пладовага воцату. Дадаюць яйка, соль, цукар на смак і мукі столькі, каб цеста было не густое і добра лілося.

На разагрэтую патэльню ўліваюць алей, не шкадуючы, і наліваюць два чарпакі цеста. Ставяць патэльню ў печ і чакаюць, пакуль не зашыпіць, каб перавярнуць блін на другі бок.

Смажаны кумпяк

Інгрэдыенты: свініна (кумпяк) 400 г, цыбуля 3-4 шт., здор свіны 1 ст. л., соль, перац — на смак.

Як гатаваць: свіны кумпяк нарэзаць упоперак валокнаў, злёгку адбіць, пасаліць і паперчыць. Абсмажыць з абодвух бакоў да ўтварэння румянай скарынкі. Асобна падсмажыць цыбулю, нарэзаную колцамі.

Пры падачы на стол паліць свініну сокам, які ўтварыўся пры смажанні, зверху пакласці смажаную цыбулю.

Да мяса, прыгатаванага такім спосабам, падаюць практычна любы гарнір: вараную або смажаную бульбу, кашу з грэцкіх круп, пражаную кіслую капусту, чорны хлеб і свежую гародніну.

Свініна ў цесце

Інгрэдыенты: 500 г свініны (кумпяк); 100 г здору або расліннага алею; 100 г мукі; 0,5 шклянкі малака; 1 яйка; соль, перац і часнок — на смак.

Як гатаваць: свініну тонка нарэзаць упоперак валокнаў. Моцна адбіць, пасыпаючы кожны кавалак соллю, перцам і дробна нарэзаным часнаком. З мукі, яйка і малака прыгатаваць вадкае цеста, крыху падсаліць. Апускаць мяса ў цеста і смажыць з абодвух бакоў у вялікай колькасці тлушчу.

Яешня — яшчэ адна з улюбёных у народзе страў, яе гатуюць рознымі спосабамі. Так, смажыць яешню можна на тлушчы, масле або алеі, а пражаць яе толькі на малацэ і тады называюць пражо́нкай. Пышную, салодкую, залатую, як сонца, страву часта параўноўвалі з прыемнай, прыгожай жонкай і тады казалі: «Жонка як пражо́нка»!

Пражо́нка

Інгрэдыенты: 3 яйкі, 2 ст. л. малака, 50 г сметанковага масла, соль.

Як гатаваць: у глыбокай патэльні растапіць масла, сюды ж убіць яйкі, уліць малако, пасаліць, узбіць. Паставіць патэльню на сярэдні агонь і пражыць, увесь час памешваючы, да загушчэння.

Падобную да рэдкай кашы яешню зняць з агню і яшчэ хвіліну мяшаць. Пражонку ядуць у прыкуску з блінамі, таму раім напячы бліноў на сыроватцы або кіслым малацэ. Блін выкласці на талерку і разрэзаць на чатыры часткі. З агульнай міскі чэрпаюць лыжкай пражонку і накладваюць яе на кавалак бліна, які, скруціўшы, адкусваюць.

 

  • Этнограф Ларыса Мятлеўская

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Універсальная мова якасці

Універсальная мова якасці

Аб развіцці стандартызацыі ў Беларусі расказалі эксперты.

Экалогія

Што кожны ахвотны можа зрабіць, каб палепшыць любімы горад?

Што кожны ахвотны можа зрабіць, каб палепшыць любімы горад?

Супрацоўнікі Мінпрыроды расказалі, якая карысць ад дрэў у горадзе.

Сельская гаспадарка

Увосень работ восем

Увосень работ восем

Якія задачы стаяць перад аграрыямі восенню?

Навука

Колькі ў Беларусі карысных выкапняў?

Колькі ў Беларусі карысных выкапняў?

У поўным аб’ёме задаволена патрэба краіны ў калійных і каменных солях, торфе, сапрапелі, будаўнічым камені, падземных водах.